ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2017/33 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2025/1
Karar Tarihi : 11/2/2025
R.G.Tarih-Sayı : 25/6/2025-32937
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Cumhuriyet Halk Partisinin 2016 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman
Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz
AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan
GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 4/1/2018 tarihinde
yapılan ilk inceleme toplantısında;
2. Cumhuriyet Halk Partisinin 2016 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın
tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
3. Cumhuriyet Halk Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği
2016 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler
üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından
hazırlanıp Raportör Burak FIRAT tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama
belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
4. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve
belgelerde Partinin 2016 yılı gelirler toplamının 106.094.752,03 TL, önceki yıldan devreden nakit ve alacaklar
toplamının 12.366.439,92 TL, yıl sonundaki borçlar toplamının 9.744.227,83 TL olduğu, giderler toplamının 99.148.692,76 TL,
önceki yıldan devreden borç toplamının 17.715.408,16 TL ve gelecek yıla
devreden nakit ve alacak toplamının 11.341.318,86
TL olduğu anlaşılmaktadır.
5. Partinin 2016 yılı kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2016 yılı
kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna
varılmıştır.
A. Gelirlerin
İncelenmesi
1. Genel Merkez Gelirleri
6. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 62.734.948,70
TL olup bu tutarın 585.057,27 TL’si üye giriş aidatı, 471.564,24 TL’si
bağışlar, 1.355.066,57 TL’si mal varlığı gelirleri, 2.844.574,71 TL’si banka
mevduat gelirleri, 53.536.307,00 TL’si Hazine yardımları ve 3.942.378,91 TL’si
çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.
7. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde giderlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Gelirleri
8. Parti il örgütlerinin gelirleri toplamı 43.359.803,33
TL olup bu tutarın 1.454.618,82 TL’si üye giriş aidatı, 7.039.859,91 TL’si
bağış, 20.439,00 TL’si yayın gelirleri, 2.559.505,46 TL’si faaliyet gelirleri,
1.939.647,16 TL’si mal varlığı gelirleri, 453.516,95 TL’si banka mevduat
gelirleri, 27.942.393,91 TL’si üst örgütlerden alınan yardımlar ve 1.949.822,12
TL’si çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.
9. Parti il örgütlerinin 2016 yılı kesin hesap
çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan inceleme neticesinde gelirlerin
2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
1. Genel Merkez Giderleri
10. Partinin Genel Merkez giderleri toplamı 60.910.031,86
TL olup bu tutarın 9.932.614,08 TL’si personel giderleri, 1.094.437,52 TL’si
temsil ve ağırlama giderleri, 108.799,29 TL’si kırtasiye ve büro giderleri,
978.078,33 TL’si haberleşme giderleri, 1.589.763,48 TL’si seyahat giderleri,
6.421.227,48 TL’si kira giderleri, 610.293,52 TL’si bakım ve onarım giderleri,
1.099.817,72 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 1.984.071,53 TL’si
vergi, sigorta, noter giderleri, 181.878,23 TL’si demirbaş giderleri,
27.687.721,72 TL’si teşkilata yardım giderleri, 6.305.276,24 TL’si seçim
tanıtma giderleri ve 2.916.052,72 TL’si çeşitli giderlerden oluşmaktadır.
11. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilenlerin dışındaki
giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna
varılmıştır.
12. Yapılan incelemelerde aşağıdaki tabloda yer alan
trafik cezalarının Parti tüzel kişiliği tarafından ödendiği tespit edilmiştir.
Tablo 1: Trafik Cezaları
Yevmiye Tarih/No
|
Fiş/ Makbuz No
|
Yevmiye Açıklama
|
Tutar (TL)
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000084
|
06 CHP 04 0081 Belge No.lu Trafik Cezası
|
488,75
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000083
|
06 CHP 04 00282 Belge No.lu Trafik Cezası
|
226,80
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000082
|
06 CHP 04 00276 Belge No.lu Trafik Cezası
|
245,70
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000081
|
06 CHP 04 002395 Belge No.lu Trafik Cezası
|
302,40
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000080
|
06 CHP 04 00228 Belge No.lu Trafik Cezası
|
640,80
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000085
|
06 CHP 05 00143 Belge No.lu Trafik Cezası
|
335,40
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000086
|
06 CHP 05 00424 Belge No.lu Trafik Cezası
|
318,20
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000087
|
06 CHP 05 000012 Belge No.lu Trafik Cezası
|
301,00
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000088
|
06 CHP 05 000212 Belge No.lu Trafik Cezası
|
623,00
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000089
|
06 CHP 05 00265 Belge No.lu Trafik Cezası
|
606,05
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000090
|
06 CHP 05 00156 Belge No.lu Trafik Cezası
|
207,90
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000092
|
06 CHP 07 00148 Belge No.lu Trafik Cezası
|
623,00
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000093
|
06 CHP 07 00771 Belge No.lu Trafik Cezası
|
623,00
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000094
|
06 CHP 07 00472 Belge No.lu Trafik Cezası
|
623,00
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000095
|
06 CHP 07 00419 Belge No.lu Trafik Cezası
|
292,40
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000096
|
06 CHP 07 00022 Belge No.lu Trafik Cezası
|
352,60
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000097
|
06 CHP 07 00772 Belge No.lu Trafik Cezası
|
469,20
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000098
|
06 CHP 07 00019 Belge No.lu Trafik Cezası
|
449,65
|
10.03.2016/185
|
20160310030450000091
|
06 CHP 07 00886 Belge No.lu Trafik Cezası
|
676,40
|
14.03.2016/195
|
20160314030230000106
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 AU 3255 Trafik Cezası
|
149,25
|
14.03.2016/195
|
20160314030230000109
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 FF 9880 Trafik Cezası
|
264,60
|
14.03.2016/195
|
20160314030230000108
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 FF 9880 Trafik Cezası
|
318,20
|
14.03.2016/195
|
20160314030230000107
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 BT 7515 322 Trafik Belge
No.lu Vergi
|
92,40
|
15.03.2016/197
|
İşlem No: 60/2/75
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 CHP 72 Trafik Para Cezası
|
69,00
|
15.03.2016/197
|
İşlem No: 60/2/74
|
Yeğenbey Vergi Dairesi 06 FF 0855 Trafik Para Cezası
|
309,00
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000149
|
06 CHP 19 144 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
309,60
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000150
|
06 CHP 19 407 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
640,80
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000151
|
06 CHP 19 151 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
311,85
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000152
|
06 CHP 19 470 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
586,50
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000153
|
06 CHP 19 161 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
264,60
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000154
|
06 CHP 19 154 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
488,75
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000161
|
06 CHP 20 397 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
623,00
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000162
|
06 CHP 20 372 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
605,20
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000163
|
06 CHP 20 14 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
625,60
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000164
|
06 CHP 20 1223 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
729,80
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000165
|
06 CHP 20 29 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
508,30
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000155
|
06 CHP 20 351 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
729,80
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000157
|
06 CHP 20 353 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
318,20
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000156
|
06 CHP 20 131 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
676,40
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000160
|
06 CHP 20 6 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
318,20
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000159
|
06 CHP 20 705 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
658,60
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000158
|
06 CHP 20 633 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
658,60
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000172
|
06440172 489 belge No.lu vergi dairesi alındısı
|
449,65
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000166
|
06 FF 9990 332 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
694,20
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000167
|
06 FF 9990 378 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
712,00
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000168
|
06 FF 9990 428 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
335,40
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000170
|
06 FF 9990 179 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
132,00
|
15.03.2016/197
|
20160315030450000169
|
06 FF 9990 264 Belge No.lu Vergi Dairesi Alındısı
|
301,00
|
TOPLAM
|
|
|
21. 285,75
|
13. Partiye gönderilen yazıyla, kişisel hatalardan
kaynaklanan toplam 21.285,75 TL giderin Parti tarafından ödenmesinin izahı
istenmiştir.
14. Parti tarafından verilen cevapta trafik cezaları ile
Parti tüzel kişiliğine kayıtlı araçların Parti faaliyetlerinde kullanılması
esnasında muhatap olunduğu ifade edilmiştir.
15. Anayasa’nın 69. maddesinin üçüncü fıkrasında, siyasi
partilerin gelir ve giderlerinin, amaçlarına uygun olması gerektiği ve bu
kuralın uygulanmasının kanunla düzenleneceği belirtilmiştir.
16. 2820 sayılı Kanun’un 3. maddesinde siyasi partiler;
Anayasa ve kanunlara uygun olarak Cumhurbaşkanı, milletvekili ve mahallî
idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri
doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile millî iradenin oluşmasını
sağlayarak demokratik bir devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş
medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek
üzere teşkilatlanan, tüzel kişiliği olan kuruluşlar olarak tanımlanmıştır.
Anılan Kanun’un 74. maddesinin birinci fıkrasının birinci ve ikinci
cümlelerinde siyasi partilerin mali denetiminin Anayasa Mahkemesince yapılacağı
hüküm altına alınmış; bu denetiminin kapsamı da siyasi partilerin mal
edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğu olarak belirlenmiştir.
Söz konusu fıkranın üçüncü cümlesinde, gerçekleştirilecek kanuna uygunluk
denetiminin siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için yapılmasında fayda
görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini içerecek
şekilde yapılamayacağı hükme bağlanmıştır. Anılan maddenin dördüncü fıkrasında ise
siyasi partilerin, amaçlarına ulaşmak için gerekli gördükleri siyasi
faaliyetleri kapsamında her türlü harcamayı yapabilecekleri öngörülmüştür.
17. Bu çerçevede Anayasa Mahkemesince siyasi partilerin
harcamaları, bu harcamaların siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için gerekli
gördükleri siyasi faaliyetler kapsamında yapılıp yapılmadığı yönünden
denetlenmektedir. Bu itibarla Parti tüzel kişiliği tarafından Genel Merkez
giderleri kapsamında ödenen trafik cezalarının da siyasi faaliyetler
kapsamında yapılan harcama niteliğinde olup olmadığının belirlenmesi
gerekmektedir.
18. Parti tüzel kişiliğine ait olup siyasi faaliyet
kapsamında kullanılan her türlü araç, gereç, ekipman ve benzerlerine ilişkin
olağan giderlerin parti bütçesinden karşılanması ve gider olarak gösterilmesi
mümkün olmakla birlikte siyasi parti görevlilerinin ya da çalışanlarının,
hukuki yükümlülüklerini yerine getirmemelerinden ya da hukuk normlarını ihlal
etmelerinden kaynaklanan cezalara ilişkin giderlerin siyasi faaliyetler
kapsamında kabul edilmesi mümkün değildir. Bu bağlamda trafik cezalarına
konu eylemlerin de ilgililerin kişisel kusurundan kaynaklanması ve bu kişilerin
kişisel sorumluluğunu gerektirmesi nedeniyle bu eylemlerin siyasi
faaliyetler kapsamında kabul edilmesine ve bu eylemler dolayısıyla
uygulanan trafik cezalarının siyasi partilerce gider gösterilerek parti
bütçesinden ödenmesine imkân bulunmamaktadır.
19. Açıklanan nedenlerle kişisel kusurdan kaynaklanan ve
yukarıdaki tabloda ayrıntısı verilen trafik cezalarının Parti tarafından
ödenmesi ile oluşan 21.285,75 TL gider toplamının 2820 sayılı Kanun’un 75.
maddesi uyarınca Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.
Basri BAĞCI bu görüşe katılmamıştır.
2. İl Örgütleri Giderleri
20.
Parti il örgütlerinin giderleri toplamı 38.238.660,90 TL olup bu tutarın
6.162.016,17 TL’si personel giderleri, 5.267.216,56 TL’si temsil ve ağırlama
giderleri, 1.779.198,60 TL’si kırtasiye ve büro giderleri, 2.801.898,97 TL’si
haberleşme giderleri, 1.796.892,49 TL’si taşıma giderleri, 758.482,14 TL’si
seyahat giderleri, 1.133.541,48 TL’si kira giderleri, 1.712.989,15 TL’si bakım
ve onarım giderleri, 2.161.889,34 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik
giderleri, 1.766.807,93 TL’si vergi, sigorta, noter giderleri, 8.964.133,56
TL’si demirbaş giderleri, 423.483,78 TL’si teşkilata yardım giderleri ve
3.510.110,73 TL’si seçim tanıtma giderlerinden oluşmaktadır.
21. Parti il örgütlerinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde giderlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
22. Partinin defter ve belgeleri üzerinde yapılan
inceleme neticesinde 1.309.445,87 TL tutarında demirbaş ile 7.836.565,92 TL
taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.
23. Yapılan inceleme neticesinde Partinin 2016 yılı
içinde gerçekleştirdiği 1.309.445,87 TL tutarındaki demirbaş ile 7.836.565,92
TL taşınmaz mal ediniminin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu tespit edilmiştir.
IV. SONUÇ
Cumhuriyet Halk Partisinin 2016 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
A. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’na uygun olmayan 21.285,75 TL gider karşılığı Parti mal
varlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine Basri BAĞCI’nın karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
B. Partinin 2016
yılı kesin hesabında gösterilen 106.094.752,03 TL gelir, önceki yıldan devreden
12.366.439,92 TL nakit ve alacak toplamı, 9.744.227,83 TL yılsonu borç toplamı
ile 99.148.692,76 TL gider, 17.715.408,16 TL önceki yıldan devreden borç
toplamı ve 11.341.318,86 TL gelecek yıla devreden nakit ve alacak toplamından
Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere
göre doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,
11/2/2025 tarihinde karar verildi.
Başkan
Kadir ÖZKAYA
|
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Basri BAĞCI
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin MENTEŞ
|
Üye
İrfan FİDAN
|
Üye
Kenan YAŞAR
|
Üye
Muhterem İNCE
|
Üye
Yılmaz AKÇİL
|
Üye
Ömer ÇINAR
|
Üye
Metin KIRATLI
|
|
|
|
|
Karşı Oy
1.
Siyasi partilerin ödemiş oldukları idari para cezalarının muhasebe kayıtlarında
gider olarak gösterilemeyeceğine dair kategorik yaklaşımın yerinde olmadığını değerlendiriyoruz.
2.
Olgusal olarak tüzel kişiliklerin idari para cezalarından sorumlu
tutabileceğine dair düzenlemeler suç ve cezaların şahsiliği ilkesi
gözetildiğinde, bu cezaların yerine getirilmesinde tüzel kişilerin de sorumlu
oldukları ve ödemelerin bunlar tarafından yapılması gerekliliğini ortaya
koymaktadır.
3.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu 8/1.maddesinde “Organ veya temsilcilik görevi
yapan ya da organ veya temsilci olmamakla birlikte, tüzel kişinin faaliyeti
çerçevesinde görev üstlenen kişinin bu görevi kapsamında işlemiş bulunduğu
kabahatten dolayı tüzel kişi hakkında da idarî yaptırım uygulanabilir” denilmek
suretiyle tüzel kişilerin idari yaptırımların muhatapları olabileceği kabul
edilmektedir.
4.
Şüphesiz ki kanun koyucunun hukuk dışı olarak kabul ettiği bir eylem nedeniyle
takdir edilen idari para cezasının kişilerin sorumluluğundan soyutlanarak tüzel
kişilikler adına gider kabul edilmesi ve yaptırımların etkisizleştirilmesini
meşrulaştırmak uygun bir yaklaşım tarzı değildir.
5. Ancak cezalar
tüzel kişiler muhatap olarak verilmişse ceza kim tarafından ifa edilecektir?
Ticari alanda faaliyet gösteren tüzel kişiler (şirketler) kendilerinin
muhatap oldukları idari para cezalarını kendi mal varlıklarından karşılamakta
ancak bunları gelir vergisinin hesaplanmasına esas alınan matrahtan
düşememektedirler.
6.
Diğer taraftan siyasi partiler söz konusu olduğunda konuya daha hassas
yaklaşmak gerekmektedir. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 74. maddesinin
birinci fıkrasında “…yapılacak
kanuna uygunluk denetimi siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için yapılmasında
fayda görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini
içerecek şekilde yapılamaz. ” denilmek suretiyle mali denetime dair bir prensip ortaya
konulmaktadır.
7.
Aynı maddenin dördüncü fıkrasında “Siyasi
partiler amaçlarına ulaşmak için gerekli gördükleri siyasi faaliyetleri
kapsamında her türlü harcama yapabilirler..” denilmektedir.
8.
İdari yaptırım olarak uygulanan idari para cezalarının siyasi partiler
tarafından ödenip ödenmeyeceği, siyasi partiler tarafından bu kapsamda yapılan
ödemelerin gider olarak gösterilip gösteremeyeceği sorusu çoğunlukla
uyuşamadığımız konunun özünü oluşturmaktadır.
9.
İlk bakışta, hukuka aykırı bir eylem nedeniyle verilen idari para cezasının
siyasi parti tarafından karşılanması ve bunun siyasi parti gelirlerinden
finanse edilmesi kabul edilebilir gözükmemekte birlikte, konunun kategorik bir
yaklaşımından uzaklaşılarak değerlendirilmesi durumunda farklı sonuçlara
ulaşılması mümkün gözükmektedir.
10.
İdari para cezaları mevzuatımızda yer alan bir çok farklı kanundan
kaynaklanabilmektedir. Bunların içerisinde en yaygın olan uygulama ise trafik
cezaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Trafik cezalarında cezaya sebep olan
olayın maliyetine göre cezanın muhatabı değişiklik gösterebilmektedir.
11.
Trafik cezalarına sebep olan hadiseler kimi zaman sürücü kusurundan
kaynaklanmakta kimi zamanda araç sahibinin doğrudan sorumlu olduğu durumlar
olarak karşımıza çıkabilmektedir.
12.
Örneğin kırmızı ışıkta geçmek veya alkollü araç kullanmak gibi durumlarda
bizzat sürücünün sorumluluğuna gidilebilmekteyken, aracın teknik
niteliklerinden kaynaklanan çeşitli sebeplerle araç sahibinin de sorumlu
tutulabileceği durumlar ortaya çıkabilecektir. Mesela muayenesi yapılmamış
aracı trafiğe çıkartan veya zorunlu mali sorumluluk sigortası yapılmadan aracın
kullanılmasına müsaade eden araç sahipleri veya işletenleri tahakkuk
ettirilecek cezalardan sorumlu olabileceklerdir.
13.
Siyasi partiler özelinde faaliyetleri sırasında kullandıkları araçlara mevzuata
aykırı şekilde ses sistemleri monte ettirilmesi durumunda buradaki sorumluluk
aracı kullananlardan ziyade aracın bu hale getirilmesine karar veren siyasi
partide olacaktır.
14.
Kabahatler Kanununun tüzel kişilerin ceza sorumluluğunu düzenleyen 8. maddesi
de bu durumu teyit etmektedir. Siyasi parti tüzel kişiliğinin bu ödemeyi
yapamayacağının kabul edilmesi durumunda cezanın kimin tarafından ödeneceği
sorusu büyük bir karmaşaya neden olacak mahiyettedir.
15.
İdari yaptırıma konu eylemden sorumlu olabilecek kişinin belirlenmesi durumunda
bu kişiden tahsilat yapılacağı söylenebilir. Heyet halinde karar alınması
suretiyle idari cezaya neden olunması durumunda ise sorumluluğun nasıl
paylaştırılacağı sorusuna cevap verilmesi oldukça zor olacaktır.
16.
Diğer taraftan idari para cezasını tatbikle mükellef olan idari merciler doğal
olarak tüzel kişilikleri muhatap alacaklardır. Bunun tabi bir sonucu olarak
tüzel kişiler ilk etapta bu ödemeleri yapmak durumunda kalacaklardır.
17.
Anayasa Mahkemesinin bu aşamada siyasi partilerin idari para cezalarını hiçbir
şekilde ödememeleri gerektiği tarzındaki yaklaşımı hem hukuki düzenlemelere hem
de fiili duruma uygun düşmeyecektir.
18.
Diğer taraftan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 116. maddesi tescil
plakasına trafik ceza tutanağı düzenlenmesine imkân vermektedir. Trafik
cezasını gerektiren eylemi gerçekleştiren sürücünün belirlenememesi durumunda
ceza tescil plakasına yazılmakta bu durumda araç maliki cezanın muhatabı
durumuna düşmektedir.
19.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17/6. maddesinde idari para cezasının süresi
içerisinde ödenmesi durumunda cezadan %25 oranında indirim yapılacağı
öngörülmektedir. Diğer taraftan 2918 sayılı Kanunun 115. maddesinde ise
süresinde ödenmeyen para cezaları için her ay %5 oranında faiz uygulanacağı
hükme bağlanmıştır.
20.
Lehe düzenlemeden yararlanmak ve gecikme faizi ödemekten kurtulmak adına ilk
etapta trafik cezasının tüzel kişilik tarafından ödenip akabinde muhatabına
rücu edilmesi makul bir davranış şeklidir.
21.
Fiili ve hukuki gerekliliklere uygun olarak yapılan bu ödemenin amaç dışında
yapılan bir ödeme olarak kabul edilmesi ve aynı miktar değerin hazineye irat
kaydedilmesine hükmedilmesi hakkaniyete uygun bir yaklaşım tarzı olmayacaktır.
22.
Bu tip olaylarda uygulamadan kaynaklanan hukuki ve fiili zorluklar da
bulunmaktadır. Bazen idari para cezasının şahsi sorumlusunun tespiti ve ondan
tahsilat yaptırılması zaman alabileceğinden kanunun sağladığı indirimden
yararlanmak isteyen siyasi partinin süresinde ödeme yapmak suretiyle indirimden
yararlanmak istemesi veya gecikmeye düşmeyerek faiz ödemekten kaçınmaya
çalışması gayet doğaldır. Böyle bir durumda yapılması gereken siyasi partinin
ilk etapta yaptığı ödemeyi gider saymamak yerine yapılan bu ödemenin
ilgilisinden tahsil edilmesini istemek daha uygun bir yaklaşım tarzı olacaktır.
23.
İdari para cezalarının hiçbir şekilde siyasi partiler tarafından gider
gösterilemeyeceği tarzındaki kategorik yaklaşımın uygulamada sorunlara neden
olacağını değerlendirdiğimizden, çoğunluğun fikrine iştirak edilmemiştir.