ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2019/42 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2023/5
Karar Tarihi : 9/3/2023
R.G. Tarih-Sayısı :
22/6/2023-32229
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Türkiye Komünist Hareketi Partisinin 2018 yılı kesin
hesabının incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Hasan Tahsin GÖKCAN, Recep KÖMÜRCÜ, Serdar ÖZGÜLDÜR, Burhan ÜSTÜN,
Engin YILDIRIM, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ,
Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız
SEFERİNOĞLU ve Selahaddin MENTEŞ’in katılımlarıyla 4/12/2019 tarihinde yapılan
ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda bulunulup bulunulmayacağı
sorunu görüşülmüştür.
2. Türkiye Komünist Hareketi Partisinin 2018 yılı kesin
hesap dosyasında, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti teşkilat
listesinde aktif görünen beş ile ait kesin hesap cetvelinin sunulmadığı tespit
edilmiştir.
3. Sayıştay Başkanlığı tarafından Partiye gönderilen
8/10/2019 tarihli yazıyla 2018 yılında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının
gönderdiği listede aktif olarak görünen beş il ve bağlı ilçe örgütlerinin
gerçek durumunu yansıtan kesin hesabının on gün içinde Sayıştay Başkanlığına
gönderilmesi istenmiştir.
4. Parti; Sayıştay Başkanlığına 28/10/2019 tarihinde
vermiş olduğu cevapta bu teşkilatların 2018 yılı içinde atama yoluyla
kurulduğunu, kuruluş evraklarındaki eksiklikler nedeniyle 2019 yılı başına
kadar Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı Siyasi Partiler Sicil Bürosu tarafından
sisteme işlenmediğini, 2019 yılı başı itibarıyla sisteme işlendiğinde ise
sisteme kuruluş evraklarının verildiği 2018 yılının kaydedildiğini bildirmiştir.
5. Sayıştay Başkanlığı tarafından Anayasa Mahkemesine
sunulan ilk inceleme raporu ve eklerinde Partinin Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığı ile yaptığı yazışmalar, cevabında yer verdiği hususlara ilişkin
kanıtlayıcı belgeler yer almamakta olup konuya ilişkin tereddüt
giderilememiştir.
6. Bu itibarla Türkiye Komünist Hareketi Partisinin 2018
yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze
ait kesin hesap cetvelinin sunulmasından dolayı işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin
yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir
ve gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay
Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren otuz gün
süre verilmesine,
- Kesin hesap
cetvelleri sunulmayan il örgütlerine ilişkin belgelerin Sayıştay Başkanlığı
tarafından istenmesine ve esas incelemede değerlendirilmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
7. Türkiye Komünist Hareketi Partisinin Anayasa
Mahkemesine verdiği 2018 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan
defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay
Başkanlığı tarafından hazırlanıp Raportör Ömer DURSUN tarafından Heyete sunulan
esas inceleme raporu, Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983
tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların
gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü:
8. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve
belgelerden Partinin 2018 yılı gelirler toplamının 279.866,42 TL, geçen
yıldan devreden nakit toplamının 9.063,75 TL olduğu ve giderler toplamının 235.593,89 TL, gelecek
yıla devreden nakit toplamının 53.336,28 TL olduğu anlaşılmıştır.
9. Kesin hesap cetvelleri sunulmayan beş il örgütüne
ilişkin olarak Sayıştay Başkanlığınca konuya ilişkin bilgilerin istendiği yazı,
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca 22/3/2022 tarihli yazı ile cevaplandırılmıştır.
Başsavcılığın cevabı incelendiğinde bahsi geçen il teşkilatlarının kuruluşunun
2018 yılında siyasi partinin siciline kaydedildiği görülmüştür. Bu sebeple
partinin il teşkilatları kesin hesaplarının bu teşkilatların kuruluşlarının Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığınca sicile işlenmemesinden kaynaklandığı şeklindeki
açıklamalar yerinde görülmemiştir.
10. Partinin 2018 yılı kesin hesap dosyasında, Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti teşkilat listesinde aktif görünen beş
il teşkilatına ait kesin hesap cetvellerinin sunulmadığı tespit edilmiştir.
11. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek kiraya
isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
12. Ayrıca partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması ve benzeri birtakım
genel yönetim giderlerini de yapması gerekir.
13. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde bir siyasi
partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde
edileceği, 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzel
kişiliği adına yapılacağı, 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de
yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen
parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon
liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi
imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde
yapmış oldukları giderlerin bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek
suretiyle parti tüzel kişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
14. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820
sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
15. Anayasa Mahkemesine bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin
yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulması gerekir.
16. Partinin beş il teşkilatına ilişkin kesin hesap cetvellerinin
verilmemesi dışında 2018 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının
yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2018 yılı kesin hesabının
doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
A. Gelirlerin İncelenmesi
1. Genel Merkez Gelirleri
17. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 37.230 TL
olup bu tutarın 26.500 TL’si il teşkilatlarından aktarılan gelirlerden, 3.360
TL’si bağışlardan, 7.370 TL’si üye yıllık aidatlarından oluşmaktadır.
18. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Gelirleri
19. Parti il örgütlerinin gelirleri toplamı 242.636,42 TL
olup bu tutarın 71.341,42 TL’si bağışlardan, 98.325 TL’si üye yıllık
aidatlarından, 72.970 TL’si ise genel merkezden ve ilçe teşkilatlarından
aktarılan gelirlerden oluşmaktadır.
20. Parti il örgütlerinin 2018 yılı kesin hesap
çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan inceleme neticesinde gelirlerin
2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
1. Genel Merkez Giderleri
21. Partinin Genel Merkez
giderleri toplamı 35.000 TL olup bu
tutarın 26.000 TL’si kira giderlerinden, 9.000 TL’si diğer teşkilatlara
aktarılan giderlerden oluşmaktadır.
22. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde giderlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Giderleri
23.
Parti il örgütlerinin giderleri toplamı 200.593,89 TL olup bu tutarın 139.130
TL’si kira giderlerinden, 7.308,84 TL’si ısınma ve aydınlatma giderlerinden,
1.300 TL’si diğer giderlerden, 49.500 TL’si diğer teşkilatlara aktarılan
giderlerden, 3.355,05 TL’si haberleşme giderlerinden oluşmaktadır.
24. Parti il örgütlerinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde giderlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
25. Partinin 2018 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan inceleme neticesinde herhangi bir taşınır ve taşınmaz mal ile menkul
kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.
IV. SONUÇ
Türkiye Komünist Hareketi Partisinin 2018 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
A. Partinin 2018
yılı kesin hesabında gösterilen 279.866,42 TL gelir ve 9.063,75 TL geçen
yıldan devreden nakit toplamı ile 235.593,89 TL gider ve 53.336,28 TL gelecek yıla devreden nakit toplamının eldeki bilgi
ve belgelere göre doğru, denk ve 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
B. Beş il
teşkilatına ilişkin Anayasa Mahkemesine bilgilerin istenen şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına,
9/3/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin MENTEŞ
|
Üye
Basri BAĞCI
|
Üye
İrfan FİDAN
|
Üye
Kenan YAŞAR
|
Üye
Muhterem İNCE
|