ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2019/69 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2019/45
Karar Tarihi:4/12/2019
R.G.Tarih-Sayısı:12/2/2020-31037
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisinin 2018 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisinin Anayasa
Mahkemesine verdiği 2018 yılı kesin hesabına ilişkin belgeler üzerinde yapılan
inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Burak FIRAT tarafından Heyete sunulan
ilk inceleme raporu, Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983
tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların
gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü:
2. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin
üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde İller teşkilatından gönderilenler ve
parti merkezine ait olan kesinhesapların, merkez karar ve yönetim kurulunca
incelenerek karara bağlanacağı öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin
ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il
örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile Parti Genel Merkezine ilişkin kesin
hesabın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı,
birleştirileceği ve birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin Anayasa
Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Kanun’un “Merkez karar, yönetim ve icra organları”
başlıklı 16. maddesinin birinci fıkrası “Siyasi partilerin merkez karar,
yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda
kurulur. Büyük Kongrece seçilecek merkez organlarının herbirinin üye sayısı
15’den az olamaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
4. Kanun’un 73. maddesinde kesin hesapları karara
bağlamanın merkez karar ve yönetim kurulunca olacağı belirtilmesine karşın,
Kanun’da merkez karar ve yönetim kurulunun ne şekilde oluşacağına dair bir
düzenleme yapılmamış, aksine organların oluşumu parti tüzüğüne bırakılmıştır.
Parti Tüzüğü’nde de organların oluşumu belirtilmiştir.
5. Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisi Tüzüğü’nün (Parti
Tüzüğü)13. maddesinde, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun Büyük Kurultay
tarafından seçilen 20 asıl üye ve Genel Başkandan oluştuğu, toplantı yeter
sayısının salt çoğunluk olduğu, kararların ise toplantıya katılanların salt
çoğunluğu ile alınacağı belirtilmiştir.
6. Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisi tarafından Anayasa
Mahkemesine 2/7/2019 tarihinde sunulan kesin hesap dosyası ekinde yer alan
Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararında, Kanun’un 73. maddesi gereğince il
örgütlerince gönderilen kesin hesaplar ile genel merkez kesin hesabının karara
bağlandığı belirtilmiş ve 15/1/2019 tarihli karar üç üye tarafından imzalanmıştır.
7. Parti Tüzüğü’nün 13. maddesi uyarınca ilgili kararın
en az yedi kişi ile alınması gerekirken üç kişi ile alınmış olması, kesin
hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Parti
Tüzüğü’ne uygun kararın bulunmadığını ve dolayısıyla hesabın Kanun’un 74.
maddesine uygun sunulmadığını göstermektedir.
8. Öte yandan Parti, Genel Merkez kesin hesap cetvelini
2/7/2019 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuş; dolayısıyla Kanun’un 74.
maddesindeki “…Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.” amir hükmüne de
uymamıştır.
9. Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendinde siyasi partilerin 74. madde hükümlerine aykırı hareket eden
sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon
liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verileceği öngörülmektedir.
10. Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket eden
Parti sorumluları hakkında Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
11. Parti göndermiş olduğu 2018 yılı Genel Merkez kesin
hesabına göre yıl içinde 741,96 TL gelir elde etmiş ve aynı miktarda gider
gerçekleştirmiştir. Ayrıca Parti, teşkilatlandığı iki il örgütüne ait kesin
hesabı sunmamıştır.
12. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il ve ilçe başkanlıklarına ait binaların kendi mülkü veya kira olması
gerekmektedir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi faaliyette
bulunuluyor ise (genel merkez, il, ilçe teşkilatının faaliyette bulunduğu
binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye
bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
13. Parti yetkililerinin sundukları kesin hesapta, Genel
Merkeze ait çok düşük miktarda gelir ve gider gerçekleştiği belirtilmiş;
teşkilat kurulmuş olan iki il örgütüne ilişkin herhangi bir gelir ve gider de
gösterilmemiştir. Parti Genel Merkezi ve il örgütleri faaliyette olduğuna göre
bu teşkilatlara ait en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik,
telefon, kırtasiye vb.) bulunması gerekir. Partinin gider olarak göstermiş
olduğu tutarla siyasi faaliyetlerini karşılaması mümkün değildir.
14. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda Kanun’un 69.
maddesinde yer alan bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin
tüzel kişiliği adına elde edileceği ve 70. maddesinde bulunan bir siyasi
partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı
hükümlerine aykırı davranılmıştır.
15. Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge
düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması
inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi gereğince gerekli işlemlerin yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
16. Diğer taraftan ibraz ettiği gelir ve gider ile siyasi
parti faaliyetlerini yürütmesi mümkün olmayan Parti Genel Merkez hesabının ve
herhangi bir gelir ve gider bildirilmeyen il örgütlerine ait kesin hesabın
denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2018 yılı hesabının 2820 sayılı
Kanun uyarınca kabul edilmesi mümkün değildir.
III. SONUÇ
Türkiye Ekonomi ve Kalkınma Partisinin 2018 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
A.
Anayasa Mahkemesine bilgilerin istenen sürede verilmemesi nedeniyle Parti
sorumluları hakkında 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem
yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
B. Genel
Merkez kesin hesabının incelenip onaylandığına ilişkin Parti Tüzüğü’ne uygun
alınmış kararın bulunmaması nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
C. Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına,
Ç. Parti Genel
Merkez hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2018 yılı
hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına,
4/12/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin MENTEŞ
|
|
|
|
|