ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2013/11 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2016/42
Karar Tarihi:22.12.2016
R.G.Tarih-Sayısı:17.1.2017-29951
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Milliyetçi ve Muhafazakâr Parti 2012 yılı
kesin hesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca
Haşim KILIÇ, Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz
PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU,
Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, Zühtü ARSLAN ve M. Emin
KUZ’un katılımlarıyla 11.2.2014 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında,
öncelikle suç duyurusunda bulunulup bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.
2. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin
üçüncü fıkrasında “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait
olan kesin hesapların, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara
bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında
da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş
bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar
Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi Parti’nin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il örgütlerinden
gönderilen kesin hesaplar ile Parti Genel Merkezine ilişkin kesin hesabın
Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı ve
birleştirileceği ve birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin Anayasa
Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 19.2.2013 tarihli
ve C.02.0.CBS.0.01.02.04/218 sayılı yazılarına ekli listede Milliyetçi ve
Muhafazakâr Parti’nin Genel Merkez dışında 73 il ve bağlı ilçede örgütlendiği
belirtilmesine rağmen, 2012 yılı içerisinde bu örgütlere ait her hangi bir
gelir ve giderin gerçekleşmediği ifade edilerek, 2012 yılı kesin hesaplarının
gönderilmediği tespit edilmiştir.
4. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
5. Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde, bir siyasi
partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği;
70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve
bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına
yapılacağı; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yapılan inceleme
ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları
hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak
üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre,
parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları
mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider
bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği
adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
7. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
8. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olduğundan dolayı 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
9. Bu itibarla, Milliyetçi ve Muhafazakâr Partinin 2012
yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze
ait kesin hesapların sunulmasından dolayı işin esasının incelenmesine;
- Esas incelemenin
yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan
gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay
Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün
süre verilmesine,
- Anayasa
Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında
gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler
olduğundan, Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına, OYBİRLİĞİYLE karar
verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
10. Milliyetçi ve Muhafazakâr Parti’nin 2012 yılı kesin
hesabına ilişkin Raportör Sadettin CEYHAN tarafından heyete sunulan esas
inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
11. Milliyetçi ve Muhafazakâr Parti göndermiş olduğu 2012
yılı Genel Merkez kesin hesabına göre yıl içerisinde 79,17 TL gelir elde etmiş,
70,5 TL ise gider gerçekleştirmiştir. Parti Genel Merkez gelir gider defterleri
ile il ve bağlı ilçe örgütlerine ait kesin hesapları ise göndermemiştir.
12. Siyasi partilerin faaliyetlerini
yürüttükleri genel merkez, il ve ilçe başkanlıklarına ait binaların ya kendi
mülkü veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi
faaliyette bulunuluyor ise (Genel merkez, il, ilçe teşkilatının faaliyette
bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın
partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
13. Parti yetkililerinin sundukları kesin
hesapta, Genel Merkez ve il örgütlerine ilişkin çok düşük miktarda gelir ve
gider gerçekleştiği belirtilmiştir. Parti Genel Merkezi ve il örgütleri
faaliyette olduğuna göre, bu teşkilatlara ait en azından yönetim giderlerinin
(kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Partinin gider
olarak göstermiş olduğu tutarla siyasi faaliyetlerini karşılaması mümkün
değildir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider
oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69.
maddesindeki bir siyasi Partinin bütün gelirlerinin o siyasi Partinin tüzel
kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi
Parti’nin bütün giderlerinin o siyasi Parti’nin tüzel kişiliğinin adına
yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.
14. Mahkemeye hesap verilebilir şekilde
kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider
oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin
yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması
gerekir.
15. Diğer taraftan, ibraz ettiği gelir ve
gider ile siyasi parti faaliyetlerini yürütmesi mümkün olmayan Parti Genel
Merkez hesabının ve herhangi bir bilgi ve belge sunulmayan il örgütlerine ait
kesin hesabın, denetimi gerçekleştirilemediğinden, Partinin 2012 yılı hesabının
2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına karar vermek
gerekmiştir.
IV-
SONUÇ
Milliyetçi ve Muhafazakâr Partinin 2012
yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge
düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması
inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı
Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem
yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
2- Siyasi faaliyetlerinin karşılanması
mümkün olmayan miktarda gelir ve gider ibraz edilen Parti Genel Merkezinin ve
herhangi bir bilgi ve belge sunulmayan il örgütlerine ait kesin hesapların,
denetimi gerçekleştirilemediğinden, Partinin 2012 yılı hesabının 2820 sayılı
Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına,
22.12.2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar
verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Burhan ÜSTÜN
|
Başkanvekili
Engin YILDIRIM
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Serruh KALELİ
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Üye
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
|
|
|
|
|
|
|