ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/34 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/46

Karar Günü:4.6.2014

R.G. Tarih-Sayı:02.07.2014-29048

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Hak ve Eşitlik Partisi 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

İl yöneticileri tarafından imzalanmış il kesin hesaplarının gönderilmesi 15.1.2014 gün ve 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “İl kesin hesaplarının, Genel Sayman tarafından imzalanmış Gelir ve Gider çizelgesinin bir örneği Lahika-2 dedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkililerinin cevap ekinde sundukları Lahika-2, Parti Genel Merkez ve 61 adet il örgütünü kapsayan 2009 yılı birleşik kesin hesabıdır. İl başkanı ve saymanı tarafından imzalanmış her ile ait kesin hesaplar gönderilmemiştir. Bunun istenme nedeni il başkanı ve il saymanı tarafından imzalanan il başkanlığına ait gelir gider hesaplarının birleştirilmiş kesin hesap ile uyumlu olup olmadığını tespit etmek içindir. İstenen belgeler gönderilmediği için birleştirilmiş kesin hesabın doğruluğu anlaşılamamıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde, “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar.”, denilmiş ve aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde de, Siyasi partilerin “74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.” hükmü yer almıştır.

İl yöneticileri tarafından imzalanmış il kesin hesaplarının onaylı örneklerinin gönderilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Partinin 2009 yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- İl yöneticileri tarafından imzalanmış il kesin hesaplarının gönderilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

 4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Hak ve Eşitlik Partisi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 879.633,02 TL, borçlarının 294.406,36 YTL, giderleri toplamının 1.022.430,47 TL olduğu ve 151.608,91 TL nakit mevcudunun 2010 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarında Partinin 2009 yılında 57 il, 239 ilçe ve 143 belde teşkilatının faal olduğu görülmektedir. Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesapta; Çanakkale, Çankırı, Edirne, Gaziantep, Giresun, Isparta (Yalvaç), Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Muş, Niğde, Sinop, Tokat (Erbaa), Şanlıurfa, Van, Yozgat, Zonguldak, Kırıkkale, Bartın, Yalova, Karabük, Kilis ve Osmaniye olmak üzere 24 il teşkilatına ilişkin her hangi bir gelir ve gider belirtilmemiştir. Parti teşkilatları faaliyette olduğuna göre 24 il teşkilatına ait yönetim giderlerinin (kira, kuruluş, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) nasıl karşılandığının bildirilmesi 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “Tüm uyarılara rağmen bildirimler yapılmamıştır, ayrıca bazı il teşkilatları ise kurulduklarından kısa bir süre sonra dağılmışlardır. İl/ilçe başkanları genellikle işyerlerini/çalışma ofislerini il/ilçe başkanlığı ofisi olarak kullanmaları sebebiyle, 23 il teşkilatımızın (elektrik, su, telefon vb.) giderleri görülmemektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkilileri hangi il teşkilatlarının kısa bir süre sonra dağıldığını bildirmemişler ve genel ifadelerle cevap vermişlerdir. Verilen cevaptan yönetim giderlerinin teşkilat mensuplarınca karşılandığı anlaşılmaktadır.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi parti faaliyetinde bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Partinin il, ilçe ve belde örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye, kuruluş vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider yapıldığı anlamına gelmektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde edileceğine ilişkin hükmü ile yine aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmış olmaktadır.

Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı gelirleri 441.474,80 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 9.460 TL’si üye giriş aidatından, 38.018 TL’si üye yıllık aidatından, 346.633,30 TL’si bağışlardan, 43.931,50 TL’si faaliyet gelirlerinden, 3.432 TL’si yayın gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu İşletme Defteri mevcut olup söz konusu defter 2820 sayılı Kanun’un 60. maddesi gereğince Çankaya İlçe Seçim Kurulu Başkanlığı tarafından 8.9.2008 tarihinde mühürlenmiş ve onaylanmıştır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı mevcut belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi 2009 yılı İşletme Defteri gelir kısmı ile gelir belgelerinin incelenmesinde; gelirlerin bazılarının kim tarafından yatırıldığı ile niteliğinin belli olmadığı, elde edilen gelirlerden bazılarının İşletme Defterinde gelir olarak yazılmasına karşın gelir makbuzu veya banka dekontunun bulunmadığı, gelir makbuzu olmasına karşın İşletme Defterine gelir kaydedilmeyenlerin olduğu, gelir makbuzları toplamları ile İşletme Defterinde yer alan kayıtların uyuşmadığı görülmüştür.

Bu nedenle; gelir olarak görünen tutarların kim/kimler tarafından yatırıldığının belirtilmesi, İşletme Defterine gelir yazılan ancak dekont veya makbuzu olmayanlara ait gelir makbuzu/banka dekontunun gönderilmesi, gelir makbuzu olmasına karşın İşletme Defterine gelir kaydedilmeme ile gelir makbuzları toplamları ile İşletme Defterinde yer alan kayıtların uyuşmama nedeninin bildirilmesi 15.1.2014 gün ve 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile istenmiştir.

Tablo-1

Tablo-2

(İşletme Defterine Gelir Yazılmasına Karşın Gelir Makbuzu veya Banka Dekontu Bulunmayanlara Ait Liste)

Tablo-3

 (Gelir Makbuzu Olmasına Karşın İşletme Defterine Gelir Yazılmayanlara Ait Liste)

Tablo-4

 (Makbuz Toplamı İle İşletme Defterinde Yer Alan Kayıtların Uyumsuzluğuna Ait Liste)

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “Gelir olarak görünen tutarların kim/kimler tarafından yatırıldığının belirtilmemesi,

-İşletme Defterine gelir yazılan ancak dekont veya makbuzunun bulunmaması,

- Gelir makbuzu olmasına karşın İşletme Defterine gelir kaydedilmemesi,

 -Gelir makbuzları toplamları ile işletme defterinde yer alan kayıtların uyuşmaması,

Hususlarının, yukarıda da belirtildiği üzere, kalifiye eleman çalıştırılmamış olmasından kaynaklandığı, ayrıca parti toplantılarında, kalabalık ortamlarda bağış kabul edildiği ve parti rozetleri gibi malzemelerin satışının yapıldığı göz önüne alındığında, böyle bir ortamda makbuz düzenlenmesinin zorluğunun, bu tür eksikliklere sebebiyet verdiği değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Yapılan incelemede; İşletme Defterinin gelir kısmında olmasına karşın banka dekontu (banka ekstresi) ve gelir makbuzu bulunmayan tutarların kaynağı belli olmadığından ve makbuzları bulunmadığından Tablo-2’deki 129.262,5 TL, makbuz toplamı ile İşletme Defterinde yer alan kayıtların uyumsuzluğu sonucu oluşan ve Tablo-4’te belirtilen 13.742 TL, 238 nolu yevmiyede makbuzu olmasına karşın kim tarafından yatırıldığı ve kaynağı belli olmayan 2.000 TL ve Tablo-3’de belirtilen 16.000 TL’nin gelir makbuzları olmasına karşın İşletme Defterinde gelir kaydının nereye yapıldığı anlaşılamadığından kabul edilmemiştir. Bu nedenle 161.004,5 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir. Tablolarda yer alan diğer rakamlarla ile ilgili her hangi bir husus bulunmamaktadır.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin Sağlanmasında Usul” başlıklı 61. maddesinde, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden Partinin 2009 yılı içinde elde ettiği gelirlerden Kanun’a uygun olmayan 161.004,5 TL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin 2009 yılı gelirleri 438.158,22 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 46.265,71 TL’si üye giriş aidatından, 17.591, 113.944,51 TL’si üye yıllık aidatından, 244.181,15 TL’si bağışlardan, 3.627,21 TL’si mal varlığı gelirlerinden, 24.613,99 TL’si yardımlardan, 2.164,35 TL’si faaliyet gelirlerinden, 21.101,61 TL’si yayın gelirlerinden ve 2.259,69 TL’si geçen yıldan devreden nakitten oluşmaktadır.

Parti il teşkilatlarının 2009 yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri 435.039,33 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 12.209,05 TL’si personel giderleri, 5.066,29 TL’si temsil ve ağırlama giderleri, 25.848,61 TL’si kırtasiye ve büro giderleri, 50.482,80 TL’si haberleşme giderleri, 1.647 TL’si taşıma giderleri, 10.974,46 TL’si seyahat giderleri, 93.000 TL’si kira giderleri, 21.332,44 TL’si bakım onarım giderleri, 20.481,15 TL’si ısınma aydınlatma ve temizlik giderleri, 13.610,16 TL’si vergi sigorta noter giderleri, 170.591,19 TL’si ilan reklam giderleri ve 9.796,18 TL’si sair giderlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 131.673,57 TL’dir.

Partisi Genel Merkezinin 2009 yılı mevcut belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura kullanma mecburiyeti” başlıklı 232. maddesinde de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Makbuz mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un “Gider pusulası” başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin;

3. Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.

Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.” hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin ikinci fıkrasında, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır” ve aynı Kanun’un 75. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir” ve 76. maddesinin dördüncü fıkrasında da, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir” hükümleri yer almıştır.

18.4.2013 günlü, 28622 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na eklenen geçici 19. madde ile 6111 sayılı Kanun’un 180. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

a- Parti tarafından sunulan birleşik kesin hesabının incelenmesinde devreden kasa ve banka tutarlarının uyuşmadığı görülmüştür.

Partinin gönderdiği 2009 yılı iller birleşik kesin hesabı ile 2008 yılı kesin hesabı arasındaki tutarsızlığın nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “Partinin 2009 yılı iller birleşik kesin hesabı ile 2008 yılı kesin hesabı arasındaki tutarsızlığın nedeni; Belirtilen tarihler itibariyle partinin maddi imkansızlıkları olduğu, bu nedenle kalifiye eleman çalıştırılmasının mümkün olmadığı, aksaklıkların bu nedenle oluştuğu ve kasıt aranmaması gerektiği değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

2008 birleşik kesin hesabında 2008 yılından 2009 yılına devreden Parti Genel Merkezinin nakit mevcudu 11.311 TL olduğu halde 2009 yılı birleşik kesin hesabında önceki yıldan devreden nakit 0 TL, 2008 birleşik kesin hesabında 2008 yılından 2009 yılına devreden iller nakit mevcudu 3.264,71 TL olduğu halde 2009 yılı birleşik kesin hesabında önceki yıldan devreden nakit 2.259,69 TL olarak görünmektedir. Parti yetkilisi iller nakit farkı 3.264,71 – 2.259,69 = 1.005,02 TL ile Genel Merkez nakit farkı 11.311 TL toplamı 12.316,02 TL farkın neden kaynaklandığına ilişkin kanıtlayıcı bilgi ve belge sunmadığından farkın nedeni anlaşılamamıştır. Dolayısıyla oluşan 12.316,02 TL nakit farkının Hazineye gelir yazılması gerekir.

b- Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesapta Genel Merkezin demirbaş giderleri 21.528,17 TL olduğu halde, sunulan 2009 yılı bildirim cetvelinde 2009 yılı demirbaş edinimleri 9.032,77 TL olarak gösterilmiştir. Birleşik kesin hesap cetvelinde yer alan 21.528,17 TL demirbaş giderinin demirbaş bildirim cetvelinde 9.032,77 TL olarak yer alma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “Genel Merkez Demirbaş listesi Lahika-1 de mevcuttur.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkilileri cevap ekinde iki ayrı demirbaş listesi sunmuşlardır. Birincisi Genel Merkez demirbaş listesinde 2009 yılında edinilen demirbaş 110,17 + 243 +79 + 895 olmak üzere toplam 1.327,17 TL’dir. Diğer demirbaş listesi ise kesin hesapla birlikte sunulan ile aynı olup, demirbaş edinimleri 9.032,77 TL’dir. Sunulan listelerden 9.032,77 TL kabul edilmiştir.

Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesapta Genel Merkezin demirbaş giderleri 21.528,17 TL olarak göründüğü hâlde, sunulan 2009 yılı bildirim cetvelinde 2009 yılı demirbaş edinimleri 9.032,77 TL olarak gösterilmesinin nedeni ile ilgili yapılan açıklamalar bu farklılığın neden kaynaklandığını ve hangi rakamın esas alınması gerektiğini ortaya koymamıştır. Birleşik kesin hesapta Genel Merkezin demirbaş giderleri 21.528,17 TL olarak görünen rakamın 2009 yılı Genel Merkez demirbaş listesi bildirim cetvelinde 9.032,77 TL olarak yer almasının nedeni anlaşılamadığından oluşan 21.528,17 - 9.032,77 = 12.495,4 TL farkın Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

c- Belgede yazılı tutarların İşletme Defterine fazladan gider yazılma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

İşletme Defterine faturada yazılı tutarların fazla yazılması sonucu oluşan 137,5 TL giderin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

d- Yurt İçi Kargo firmasına ait faturalar İşletme Defterine gider yazıldığı hâlde ayrıca tahsilat makbuzlarının gider yazılma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

İşletme Defterinin gider kısmına kayıt yapılırken fatura ile paranın ödendiğini gösteren alındı veya banka dekontunun birlikte olması gerekir. Tabloda belirtildiği üzere hem faturaların gider yazılması hem de paranın firmaya ödendiğini belgeleyen tahsilat makbuzunun gider yazılması mükerrer gider yazılmasına neden olmuştur. Mükerrer gider yazılan 1.263 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

e- Grid Telekomun 1.416 TL’lik 1.4.2009 gün ve 25566 nolu faturası İşletme Defterinin 176. sırasında gider yazılmasına karşın aynı faturaya ilişkin ödeme dekontu da İşletme Defterinin 251. sırasına tekrar gider yazılmıştır. Mükerrer gider yazılma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Mükerrer gider yazılan 1.416 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

f- Partiye ait 0.312.212 15 00 nolu Türk Telekom’un Temmuz 2009 dönemi 79,88 TL’lik faturası İşletme Defterinin 309. sırasında gider yazıldığı hâlde İşletme Defterinin 312. sırasında tekrar gider yazılmıştır. Mükerrer gider yazılma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Mükerrer gider yazılan 79,88 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

g- Aşağıdaki tabloda giderleri karşılanan araçların kime ait olduğunun belirtilmesi ile bu giderlerin Parti tarafından karşılanmasını gerektirecek kanıtlayıcı belgelerin gönderilmesi 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Araçlar, Parti teşkilatının mülkiyetinde ise buna ilişkin ruhsat fotokopilerinin, kiralanan araçlar ise kira sözleşme örneklerinin, Parti gönüllülerinin tahsis ettiği araç ise buna ilişkin sözleşme örneğinin sunulması gerekir. Parti gönüllülerinin araç tahsis etmesi durumunda araçların tahsis edildiğine dair sözleşme düzenlenerek tahsis miktarı bağış olarak kayıt edilmelidir. Parti yetkilileri kanıtlayıcı hiçbir belge göndermemişlerdir. Parti araçları (kiralama-mülkiyet) haricindeki giderlerin Parti amaçlarına uygun ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2.159,04 TL ödemenin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

h- Parti görevlilerinin vergi ve diğer kanuni yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme faizi ve bedelleri ile buna bağlı giderlerin Parti bütçesinden karşılanma nedeni 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile sorulmuştur.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “…maddede belirtilen aksaklıklar, dönem itibariyle partide çalışılan kişilere ulaşılamaması ve dolayısıyla fatura ve belgelerin bulunamamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

2820 sayılı Kanun’un 75. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilir.” denilmektedir. Anayasa Mahkemesince siyasi partinin veya Hazinenin zarara uğrayıp uğramadığı konusunda bir denetim yapılmadığı gibi Parti bütçesi ile Hazine arasında doğrudan bir ilişki de bulunmamaktadır. Kanun’a aykırı gelir ve giderlerin Hazineye gelir kaydedilmesi Hazine’nin zararını tazmin amacıyla değil ortaya çıkan hukuka aykırılığa bir yaptırım olması amacıyla düzenlenmiştir.

Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme faizi ve bedeli ile buna bağlı giderlerden Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır. Bu nedenle 450,87 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

ı- İşletme Defterinde gider olarak kaydedilen tutarlara ait fatura veya kanunen geçerli belgeler bulunmamaktadır. Gider kaydedilen tutarlara ait fatura veya kanunen geçerli belgelerin gönderilmesi 15.1.2014 gün 33787353/107.02-73 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilileri 14.2.2014 gün ve 2000-02-14 sayılı yazı ile, “Gider kaydedilen tutarlara ait bulunan harcama belgeleri Lahika-3 te gönderilmiştir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkililerinin cevap ekinde Lahika-3 olarak gönderdikleri belgelerin durumu aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

Banka (İnternet) Dekontlarına Ait Olanlar

Cevap Ekinde Sunulan Faturalar

Ek Olarak Sunulan Yurtiçi Kargo Firmasına Ait Faturalar

Cevap Ekinde Sunulan Diğer Belgeler

Parti tarafından sunulan belgelerin incelenmesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

Partiye sorulan ve belgesi olmayan telefon faturaları toplamı: 304,27 + 2.913,10 + 907,98 + 8.837,19 + 61,69 = 13.024,23 TL

Cevap ekinde gönderilen telefon faturaları toplamı: 441,94 + 882,76 + 908,18 + 2.460,85 + 825,07 + 114,29 = 5.633,09 TL

Cevap ekinde sunulan faturalardan sonra belgesiz olan telefon ödemeleri toplamı: 13.024,23 – 5.633,09 = 7.391,14 TL

 Partiye sorulan ve belgesi olmayan elektrik faturaları toplamı: 312,17 + 2.737,63 = 3.049,8 TL

Cevap ekinde gönderilen elektrik faturaları toplamı: 290,91 + 25,53 = 316,44 TL

Cevap ekinde sunulan faturalardan sonra belgesiz olan elektrik ödemleri toplamı: 3.049,08 – 316,44 = 2.732,64 TL

Parti Genel Merkezi Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi No.37 adresindedir. Parti yetkililerinin gönderdikleri bir kısım doğalgaz, su ve elektrik faturaları Yenimahalle İlçe Teşkilatına ait olup bunların İşletme Defterine gider kaydedilen ve tarafımızdan sorulan hususlarla ilgisi bulunmamaktadır. Yine kira ödeme dekontları da Yenimahalle İlçe Teşkilatına ait olup tarafımızdan sorulan kira ile ilgisi bulunmamaktadır. İşletme Defterinin 1. sırasına gider kaydedilen 30.000 TL ile 232. sırasına gider kaydedilen 2.000 TL kira ödemesine ilişkin kira sözleşmesi ile kiranın ödendiği gösteren kanıtlayıcı belgeler sunulmamıştır. Partinin gönderdiği bazı fatura ve belgelerin tabloda belirtilen ve belgesi istenenlerle ilgisi bulunmamaktadır. Parti yetkililerinin sundukları 2009/1-12. aylarına ait imzalı fotokopi ücret bordroları kabul edilmiştir.

Mevzuatta kira sözleşmelerinin yazılı yapılması gerektiğine ilişkin bir hüküm bulunmamakla birlikte, özellikle siyasi partilerin mali denetiminde kira giderlerinin ispatlanabilmesi için söz konusu sözleşmelerin yazılı olarak yapılmasında bir zorunluluk bulunduğu açıktır. Vergilendirme yönünden ise kişiler üçüncü kişilerle olan vergisel ilişkilerini kanıtlamak zorunda olduklarından, bu sözleşmelerin de 213 sayılı Kanun’un 227. maddesi uyarınca ispat edici belge olarak yazılı düzenlenmesi gerekmektedir. Kira ödemelerinde kira sözleşmesi ile paranın ödendiği veya alındığını gösteren belgeler kanıtlayıcı belgedir. Kira sözleşmesi ile paranın ödendiğini gösteren kanunen belirlenmiş kanıtlayıcı belgeler olmadan yapılanlar gider olarak kabul edilmemiştir

213 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş belge aslı veya 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 131.530 TL tutarındaki giderin 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Parti yetkililerinin gönderdiği belgelere göre tablonun yeni durumu şu şekilde oluşmuştur.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin 2009 yılı giderleri 145.606,23 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 32.106,25 TL’si personel giderleri, 56.252,60 TL’si temsil ve ağırlama giderleri, 33.250,01 TL’si kırtasiye ve büro giderleri, 39.576,92 TL’si haberleşme giderleri, 5.521,97 TL’si taşıma giderleri, 19.223, 38 TL’si seyahat giderleri, 244.578,24 TL’si kira giderleri, 45.696,32 TL’si bakım onarım giderleri, 36.200,70 TL’si ısınma aydınlatma ve temizlik giderleri, 6.483,68 TL’si vergi sigorta noter giderleri, 23.456,57 TL’si demirbaş giderleri, 26.812 TL’si teşkilata yardım giderleri, 18.173,70 TL’si ilan reklam giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 19.935,34 TL’dir.

Parti il örgütlerinin 2009 yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu görülmektedir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmaktadır.

Partinin 2009 yılı içinde edindiği taşınır mallara ilişkin birleşik kesin hesap ile listelerin uyumlu olmaması, iller demirbaş listelerinin sunulmaması ve birleşik kesin hesabın Genel Merkez kısmında görünen 21.528,17 TL demirbaşın Genel Merkez giderlerinde görünmemesi nedeniyle taşınır mal denetimi gerçekleştirilememiştir.

IV- SONUÇ

Hak ve Eşitlik Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 879.633,02 TL gelir, 294.406,36 TL borç, 1.022.430,47 TL gider ile 151.608,9 TL nakit devrinin Hazineye gelir kaydedilen dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Partinin amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen ile belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen 161.847,89 TL gider ile Kanun’a aykırı elde edilen 161.004,5 TL gelir olmak üzere toplam 322.852,39 TL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, il yöneticileri tarafından imzalanmış il kesin hesaplarının onaylı örneklerinin gönderilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.