ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/49 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/36

Karar Günü:4.6.2014

R.G. Tarih-Sayı:02.07.2014-29048

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Genç Parti 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü uyarınca Haşim KILIÇ, Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, ve Erdal TERCAN’ın katılımlarıyla 11.4.2012 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Genç Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 18.255.792,97 TL, giderleri toplamının 633.923,33 TL, ertesi yıla devreden borçlarının 1.011.331,31 TL olduğu ve 17.770.002,06 TL nakit mevcudunun 2010 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

2009 yılı hesabı ile ilgili olarak Partiye yazılan ve cevap için 30 gün süre verilen 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı Parti Genel Merkezinde muhatap bulunamadığı için 13.12.2013 gününde mahalle muhtarına teslim edilmiş ve komşusuna bildirilmiştir. Parti yetkilileri söz konusu yazıda belirtilen hususlara cevap vermediklerinden mevcut bilgilerle değerlendirme yapılmıştır.

Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesabın incelenmesinde; Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Hatay, Isparta, İçel, İzmir, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Rize, Samsun, Siirt, Sinop, Sivas, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Uşak, Van, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Bayburt, Karaman, Kırıkkale, Batman, Şırnak, Bartın, Ardahan, Iğdır, Kilis, Osmaniye ve Düzce olmak üzere toplam 74 il teşkilatının gelir ve giderinin olmadığı belirtilmiştir. Parti teşkilatları (il, ilçe ve belde) açık ve faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin yönetim giderlerinin nasıl karşılandığının belgeleriyle birlikte açıklanması 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı ile istenmiş ve 30 gün süre verilmiştir.

Parti yetkilileri yukarıda belirtilen hususa cevap vermemişlerdir.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi parti faaliyetinde bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Partinin il, ilçe ve belde örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye, kuruluş vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider yapıldığı anlamına gelmektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde edileceğine ilişkin hükmü ile yine aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmış olmaktadır.

Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin gelirleri 18.205.936,13 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 41.262,50 TL’si kambiyo karları ile 18.164.673,63 TL’si önceki yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye ve defteri kebir mevcut olup söz konusu defterler 2820 sayılı Kanun’un 60. maddesi gereğince Çankaya İlçe Seçim Kurulu Başkanlığınca 31.12.2003 tarihinde onaylanmıştır.

Genç Parti Genel Merkezinin 2009 yılı mevcut belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 49.856,84 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 13.790 TL’si üye giriş ve yıllık aidatı, 25.673,38 TL’si bağış ve yardımlar, 6.600 TL’si Genel Merkez yardımı ile 3.793,46 TL’si ise önceki yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2009 yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri 585.011,73 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 241.230,11 TL’si personel gideri, 13.494,15 TL’si temsil ve ağırlama gideri, 3.854,95 TL’si kırtasiye ve büro gideri, 18.673,58 TL’si haberleşme gideri, 112.826,76 TL’si taşıma ve vasıta gideri, 14.189,69 TL’si seyahat gideri, 22.066 TL’si kira gideri, 2,50 TL’si bakım onarım gideri, 9.683,45 TL’si ısıtma-aydınlatma-temizlik-su gideri, 2.387,18 TL’si vergi, noter ve sigorta gideri, 6.600 TL’si teşkilata yardımlar, 1.989,20 TL’si sair yönetim gideri, 63.000 TL’si taşra gideri, 63.000 TL’si kambiyo zararları ile 325 TL’si demirbaşlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2010 yılına devreden kasa ve banka mevcudu 17.769.056,82 TL’dir.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura kullanma mecburiyeti” başlıklı 232. maddesinde de, faturanın hangi hâllerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Makbuz mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un “Gider pusulası” başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin;

3. Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.

 Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.” hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin ikinci fıkrasında, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır” ve aynı Kanun’un 75. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir” ve 76. maddesinin dördüncü fıkrasında da, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir” hükümleri yer almıştır.

18.4.2013 günlü, 28622 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici 19. madde ile 6111 sayılı Kanun’un 180. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

a- Halil Şahin DOST’un aldığı avansın mahsubu yapılırken gider yazılan tutar ile sunulan belgeler arasında farklılıklar oluşmuştur. Belgesiz tutarların gider yazılma nedeni 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı ile sorulmuş ve 30 gün süre verilmiştir.

Halil Şahin Dost Harcamaları

Parti yetkilileri yukarıda belirtilen hususa cevap vermemişlerdir.

Belgesiz olan ve yevmiyeye gider yazılan 138,05 TL’dir. 213 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş belge aslı veya 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 138,05 TL tutarındaki giderin 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

b- Parti tarafından çeşitli tarihlerde yemek bedelleri ödenmiştir. Yemek bedellerinin içeriğine ilişkin bilgiler yer almamaktadır. Tabloda belirtilen yemek ve bağlı giderlerin Parti tarafından karşılanma nedeni 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı ile sorulmuş ve 30 gün süre verilmiştir.

Parti yetkilileri yukarıda belirtilen hususlara cevap vermemişlerdir.

Yemek bedellerinin içeriğine ilişkin bilgilerin istenmesi ile yemek ve bağlı giderlerin Parti tarafından karşılanma nedeninin sorulmasındaki amaç bu giderlerin Partinin yönetim gideri mi olduğu veya Partideki kişilerin (Genel Başkan, Parti üyeleri, Parti çalışanları vb.) özel harcamalarının Parti tarafından karşılanıp karşılanmadığını tespit edebilmek içindir.

İstenen hususlarla ilgili yeterli ve açıklayıcı bilgi ve belge bulunmaması, yemek yenen yerler ile içerikleri dikkate alındığında bu harcamaların özel olduğu ve Partinin yönetim giderleri ile ilgili olmadığı kabul edilmiştir. Bu bağlamda kişiler tarafından karşılanması gereken yemek ve buna bağlı giderlerin Parti tarafından karşılanması sonucu 21.148 TL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

c- 2007 yılı açılış kaydında Cengiz Cem UZAN’ın üzerinde görünen 50.000 ABD Dolar iş avansının 2009 yılı sonundaki karşılığı 74.315 TL’dir. Avansın hangi tarih/tarihlerde ve ne için verildiği ile hangi tarih/tarihlerde kapatıldığının bildirilmesi 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı ile istenmiş ve 30 gün süre verilmiştir.

Parti yetkilileri yukarıda belirtilen hususlara cevap vermemişlerdir.

Avans, belirli bir görev veya hizmetin yerine getirilmesi için önceden verilen bir tutar olup söz konusu görev veya hizmet tamamlandığında ödemeye ilişkin olarak kanıtlayıcı belgeler ibraz edilerek veya harcanmadığı takdirde iade edilerek kapatılması gerekir. Bir iş için Parti yetkilileri ile çalışanlarına veya sözleşme gereği firmalara avans verilmesi mümkündür. Verilen avansın miktarı ile veriliş amacı ve mahsup süresi niteliğin belirlenmesinde önemlidir.

2820 sayılı Kanun’un “Borç Verme Yasağı” başlıklı 72. maddesinde, “Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler.” denilmektedir. Parti Genel Başkanı Cengiz Cem UZAN’a ne için verildiği anlaşılamayan, 2007 yılı açılış kaydında görünen ve 2009 yılının sonuna kadar mahsup edilmeyen 50.000 $’lık ödeme avans adı altında borç verme niteliğindedir.

2820 sayılı Kanun’un 72. maddesine aykırı işlem yapılması nedeniyle 74.315 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

d- Zekiye Yasemin KÖK’e 17.7.2007 tarih ve 1204 nolu yevmiyede ödenen 30.000 TL avansın 31.12.2009 tarihi itibariyle kapatılmadığı görülmüştür. Avansın verilme nedeni ile hangi tarihte kapatıldığının bildirilmesi 2.12.2013 gün ve 33787353/107.02-971/3651 sayılı yazı ile istenmiş ve 30 gün süre verilmiştir.

Parti yetkilileri yukarıda belirtilen hususlara cevap vermemişlerdir.

Avans, belirli bir görev veya hizmetin yerine getirilmesi için önceden verilen bir tutar olup söz konusu görev veya hizmet tamamlandığında ödemeye ilişkin olarak kanıtlayıcı belgeler ibraz edilerek veya harcanmadığı takdirde iade edilerek kapatılması gerekir. Bir iş için Parti yetkilileri ile çalışanlarına veya sözleşme gereği firmalara avans verilmesi mümkündür. Verilen avansın miktarı ile veriliş amacı ve mahsup süresi niteliğin belirlenmesinde önemlidir.

2820 sayılı Kanun’un “Borç Verme Yasağı” başlıklı 72. maddesinde, “Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler.” denilmektedir. Zekiye Yasemin KÖK’e 17.7.2007 gününde ödenen ancak ne için verildiği anlaşılamayan ve 2009 yılının sonuna kadar mahsup edilmeyen 30.000 TL’lik ödeme avans adı altında borç verme niteliğindedir.

2820 sayılı Kanun’un 72. maddesine aykırı işlem yapılması nedeniyle 30.000 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin 2009 yılı giderleri 48.911,60 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 1.800 TL’si personel gideri, 705 TL’si temsil ve ağırlama gideri, 3.583,23 TL’si kırtasiye ve büro gideri, 1.341,61 TL’si haberleşme gideri, 400 TL’si taşıma ve vasıta gideri, 28.200 TL’si kira gideri, 625 TL’si tamir bakım gideri, 2.128,04 TL’si ısıtma ve aydınlatma gideri, 2.828,72 TL’si sair yönetim gideri ile 7.300 TL’si seçim ve propaganda giderinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 945,24 TL’dir.

Parti il örgütlerinin 2009 yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, taşınmaz edinilmediği ve 325 TL tutarındaki taşınır mal ediniminin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Genç Partinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 18.255.792,97 TL gelir, 633.923,33 TL gider, 1.011.331,31 TL borç ile 17.770.002,06 TL kasa ve banka devrinin Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 125.601,05 TL karşılığı malvarlığının aynı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- Hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.