ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/22 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/143

Karar Günü:11.12.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Adalet ve Kalkınma Partisi 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Serruh KALELİ, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Serdar ÖZGÜLDÜR, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Alparslan ALTAN, Burhan ÜSTÜN, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN’ın katılımlarıyla 13.7.2011 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

“Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2009 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarının gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 16. maddesi uyarınca Parti’ye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine, OYBİRLİĞİYLE” karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Adalet ve Kalkınma Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Ömer DURAN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 151.403.101,49 TL, borçlarının 8.909.168,47 TL, giderleri toplamının 138.932.813,96 TL olduğu, alacaklarının 22.404.734,55 TL ve 2010 yılına devreden nakit mevcudunun da 1.025.278,55 TL olduğu anlaşılmaktadır.

Partinin 2009 yılı kesin hesabının, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun 21.6.2010 tarih ve 148 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

Bu itibarla, Adalet ve Kalkınma Partisinin 2009 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2009 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin gelirleri 95.488.862,07 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu gelirin 1.991.324,02 TL’si satış gelirleri, 4.070.698,71 TL’si mal varlığı gelirleri, 88.489.059,00 TL’si devletçe yapılan yardımlar, 97.306,34 TL’si sair gelirler ve 840.474,00 TL’si de bağış ve yardım gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından onaylanmıştır.

Adalet ve Kalkınma Partisi 2009 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Partinin 81 il örgütünün 2009 yılı gelirleri 55.914.239,42 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu gelirin 139.570,95 TL’si üye giriş aidatı, 2.036.148,93 TL’si yıllık üye aidatı, 35.050,00 TL’si milletvekili aidatı, 9.872.480,48 TL’si aday adaylığı özel aidatı, 136.809,21 TL’si satış gelirleri, 20.266.430,98 TL’si genel merkez yardımları, 13.566,07 TL’si parti mal varlığı gelirleri, 1.729.003,79 TL’si sair gelirler ve 21.685.179,01 TL’si de bağış ve yardım gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri 74.447.898,68 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu giderlerin 6.031.067,57 TL’si personel giderleri, 107.897,65 TL’si kira giderleri, 887.251,80 TL’si haberleşme giderleri, 139.164,59 TL’si basılı kağıt ve kırtasiye gideri, 2.334.915,68 TL’si ısıtma, aydınlatma ve teşkilat gideri, 144.871,91 TL’si temsil ağırlama giderleri, 20.266.702,47 TL’si teşkilatlara yapılan yardımlar, 449.449,79 TL’si seyahat gideri, 527.148,71 TL’si taşıma ve vasıta giderleri, 7.034.316,92 TL’si basın yayın ve tanıtım giderleri, 262.006,50 TL’si vergi, noter, sigorta ve mahkeme masrafları, 44.296,93 TL’si gelir getirici malzeme giderleri, 32.662.270,03 TL’si seçim giderleri, 426.813,83 TL’si demirbaş alım giderleri, 39.226,70 TL’si hak alım giderleri, 1.568.233,61 TL’si araştırma ve geliştirme gideri, 637.494,42 TL’si yemekhane giderleri, 387.680,75 TL’si güvenlik hizmet gideri, 241.289,86 TL’si bilgi işlem giderleri ve 255.798,96 TL’si de diğer çeşitli giderlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

1- Parti yetkililerinden, 11.3.2009 tarihli ve 521 numaralı Mahsup Fişi ile Yerel Yönetimler Başkanı’nın oğlu sıfatıyla Furkan TANRIVERDİ’ye ait 342,00 TL uçak biletinin Parti bütçesinden ödenmesi nedeninin açıklanması ile adı geçenin Partide resmi bir görevi varsa belgeleriyle birlikte bildirilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Bu maddede sorulan 342,00 TL tutarındaki uçak bileti, o tarihte Partimizin Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcılığı görevini yürüten Sn. Hüseyin TANRIVERDİ'nin oğlu Furkan TANRIVERDİ’ye aittir, ancak o dönemde Furkan Tanrıverdi Genel Merkez Gençlik Kollarında Yerel Yönetimler Başkanlığında komisyon üyesi olarak görevli olduğundan Parti faaliyeti nedeni ile yapmış olduğu seyahate ait harcama Parti bütçesinden karşılanmıştır.” demişlerdir.

Siyasi partilerin bütçelerinden yapabilecekleri harcamalar parti siyasi amaçlarının gerçekleştirilmesi için yapılması gerekli harcamalardır. Dolayısıyla partiler, bu amaçla gerçekleştirilecek harcamalar dolayısıyla mal ve hizmet alımı yapabileceği gibi diğer harcamaları da gerçekleştirilebilir. Ancak, doğal olarak bu harcamaların gerçekleştirilmesi için harcamanın yapıldığı hizmet ve kişi ile siyasi parti arasında bir illiyet bağının bulunması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında; “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almaktadır.

Gönderilen açıklamada, gerçekleştirilen hizmetin ne olduğu ve Partinin hangi amacına hizmet ettiği ortaya konulmadığı gibi anılan kişinin Partide resmi bir görevi varsa belgeleriyle birlikte bildirilmesi istenmiş olmasına rağmen bu konuda herhangi bir belge sunulmamıştır. Bu nedenle, söz konusu giderin Parti adına yapılmış bir gider olarak kabul edilmesi mümkün değildir. 342,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

2- Parti yetkililerinden, personel için düzenlenen kartvizit bedeli olarak 2.230,20 TL’nin Parti bütçesinden ödenmesi nedenlerinin bildirilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Partimizin kurumsal kimliği adı altında çeşitli kademeleri tarafından iç ve dış yazışmalarında kullandığı, Parti yöneticilerimiz tarafından kullanılan kırtasiye masraflarına ait olması nedeni ile Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Siyasi partilerin bütçelerinden yapılacak harcamaların siyasi faaliyetler için olması gerektiği ve harcamaların tamamının parti tüzel kişiliği adına yapılacağı tartışmadan uzaktır. Nitekim 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almaktadır.

Kişilerin kendilerini tanıtıcı kartvizit bedelleri özel giderler olup harcama belgeleri üzerinden bu kartvizitlerin Parti ile ilgisi kurulamamıştır. Bu ve benzeri giderler, Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığı gibi siyasi faaliyetin icrası nedeniyle yapılan harcamalardan da değildir. Zira kartvizitler, kişilere özgü tanıtım yapmakta yani şahsi ihtiyaç niteliğini haiz olmaktadır. Dolayısıyla, özel gider olarak kabul edilen kartvizit bedelinin parti amacına yönelik harcama olarak değerlendirilemeyeceği açıktır. 2.230,20 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

M. Emin KUZ bu görüşe katılmamıştır.

3- Parti yetkililerinden, 24.11.2009 tarihli ve 2727 numaralı Mahsup Fişi ile 14. İstişare Toplantısı’na katılım nedeniyle Parti Merkez Karar Yürütme Kurulu üye çocuklarının 1.678,00 TL tutarındaki uçak yolcu bilet bedellerinin Parti bütçesinden ödenmesi nedeninin açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Partimizin her yıl düzenli olarak yılda iki kez düzenlediği istişare toplantılarına, Kurucu üyelerimizin, MKYK ve MYK üyelerimizin ve milletvekillerimizin aileleri ile birlikte davet edilmeleri nedeni ile bu maddede sorulan Merkez Karar Yürütme Kurulu üye çocuklarının 1.678,00 TL tutarındaki uçak yolcu bilet bedelleri Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Siyasi partilerin bütçelerinden yapılacak harcamaların siyasi faaliyetler için olması gerektiği ve harcamaların tamamının parti tüzel kişiliği adına yapılacağı tartışmadan uzaktır. Nitekim, 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, yalnızca parti tüzel kişiliği adına olan giderler parti bütçesinden karşılanabilmektedir. Ancak, yukarıda belirtilen giderler tamamıyla şahsi nitelikteki harcamalardır. Zira, siyasal partilerin kendi tüzel kişilikleri dışında Merkez Karar Yürütme Kurulu üyelerinin çocuklarının yapılacak herhangi bir toplantı için gerçekleştireceği tüm harcamalar tamamıyla kendilerini ilgilendirmekte olup parti ya da siyasal faaliyetle ilgileri bulunmadığından bu harcamalar özel gider olarak kabul edilmektedirler.

Dolayısıyla, anılan giderler, Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri değildir. Bu giderlerin kişisel olması nedeniyle Parti amacına yönelik harcama olarak kabulü de mümkün değildir.. Bu giderlerin kişisel nitelikte olması nedeniyle Parti amacına yönelik harcama olarak değerlendirilemeyeceği açıktır. 1.678,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

4- Parti yetkililerinden, 20.11.2009 tarihli ve 2701 numaralı Mahsup Fişi ile Bakan Danışmanları Değerlendirme Toplantısında, bakan danışmanları ve görevlilerine Kurban Bayramı hediyesi olarak verilmek üzere hediyelik paketli çikolata alınması sonucu 739,40 TL’nin parti bütçesinden ödenmesi nedeninin açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Bu maddede sorulan 739,40 TL tutarındaki çikolata bedeli, Halkla İlişkiler Başkanlığımızın Genel Merkez’de düzenlemiş olduğu Kurban bayramı bayramlaşma töreninde kullanılması nedeni ile Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Parti yetkilileri açıklamalarında çikolataların her ne kadar Parti Genel Merkezinde düzenlenen Kurban Bayramı bayramlaşma töreninde kullanılması nedeni ile Parti bütçesinden ödendiğini ifade etmiş olsalar da yukarıda da belirtildiği üzere söz konusu çikolata bayramlaşma törenlerinde geleneksel olarak gelen misafir ve ziyaretçilere sunulan ikramlık çikolatalar değil, bakan danışmanlarına verilmek üzere alınmış olan hediyelik paketli çikolatalardır. Nitekim, bu husus Parti yetkililerince onaylı olan ve 20.11.2009 tarihli ve 2701 numaralı Mahsup Fişine ekli harcama talep formu ile de sabittir.

Siyasi partilerin bütçelerinden yapılacak harcamaların siyasi faaliyetler için olması gerektiği ve harcamaların tamamının parti tüzel kişiliği adına yapılacağı yukarıdaki maddelerde değerlendirilmişti. Nitekim, 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, yalnızca parti tüzel kişiliği adına olan giderler parti bütçesinden karşılanabildiğinden, bir değerlendirme toplantısında, siyasi partilerin, bu nevi bir hediye takdiminde bulunması siyasal faaliyet olarak kabul edilemez.

Dolayısıyla, anılan giderler, Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri değildir. Bununla birlikte siyasi faaliyetin icrası nedeniyle yapılan harcamalardan olmadıkları gibi bu giderlerin kişisel olması nedeniyle Parti amacına yönelik harcama olarak değerlendirilemeyeceği açıktır. 739,40 TL’nin Hazine’ye irad kaydedilmesi gerekir.

5- Parti yetkililerinden, 14.8.2009 tarihli ve 1774 numaralı Mahsup Fişi ile Partide Danışman olarak görev yapan Ayşe Hilal Sayan KOYTAK’a ait “Bucerius Summer School Katılım” nedeniyle 1.136,88 TL’lik Ankara-İstanbul, İstanbul-Hamburg, Hamburg- İstanbul ve İstanbul-Ankara aktarmalı uçak yolcu bilet bedelinin ve 8.9.2009 tarihli ve 1906 numaralı Mahsup Fişi ile 387,00 TL’lik Hamburg-İstanbul, İstanbul-İzmir aktarmalı uçak yolcu bilet bedelinin parti bütçesinden ödenmesi nedeninin ve ayrıca görülen mükerrerliğin açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Bu maddede sorulan 1.523,88 TL tutarındaki harcama, Partimizde Danışman olarak görev yapan şahsın Bucerius Yaz Okulu’nda partimizin siyasi ve ekonomik düşüncelerinin tanıtımı için yapılan bir seyahat olması nedeni ile Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamalarında, Partide danışman olarak görev yapan ilgilinin, Bucerius Yaz Okulu’nda Partinin siyasi ve ekonomik düşüncelerinin tanıtımı için yapılan bir seyahat olması nedeni ile ulaşım masraflarının Parti bütçesinden ödendiğini ifade edip ilgili toplantıya dair davetiyeyi açıklamalarına eklemiş, ancak mükerrerliğe ilişkin herhangi bir açıklama yapmamışlardır.

Söz konusu programa katılım nedeniyle ilk önce 1.136,88 TL’lik uçak bileti ile 16.8.2009 tarihinde Ankara-İstanbul, İstanbul-Hamburg ve 29.8.2009 tarihinde Hamburg-İstanbul ve İstanbul-Ankara aktarmalı uçak yolcu bilet bedeli ödenmiştir. Ardından yine 387,00 TL’lik uçak bileti ile 29.8.2009 tarihinde Hamburg-İstanbul ve İstanbul-İzmir aktarmalı uçak yolcu bilet bedeli daha ödenmiştir.

Mevcut biletlerin yapılan incelemesinden, anılan kişinin, 29.8.2009 tarihinde önce Hamburg-İstanbul ve İstanbul-Ankara aktarmalı uçuşu gerçekleştirmesi sonrasında da aynı gün Hamburg-İstanbul ve İstanbul-İzmir aktarmalı uçuşu gerçekleştirmesi hususu hayatın olağan akışına aykırı olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim, yukarıda da ifade edildiği üzere Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamalarında bu durumu açıklayan herhangi bir beyanda bulunmamışlardır. Söz konusu harcamanın bu hâli ile kabulü mümkün değildir. 387,00 TL’nin Hazine’ye irad kaydedilmesi gerekir.

6- Parti yetkililerinden, Parti ile doğrudan ilgisi bulunmayan gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişilere ve ait uçak bilet bedeli olarak ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen toplam 3.344,00 TL’nin Parti bütçesinden ödenmesi nedeninin açıklanması ve sayılan isimlerin varsa Parti ile ilgili görevlerinin bildirilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Bu maddede sorulan toplam 3.344,00 TL tutarındaki harcama Partimizin Kadın Kolları Başkanlığı ile Gençlik Kolları Başkanlığının düzenlemiş olduğu MYK, MKYK ve Çalıştaylarında işlenen konuya ilişkin davet edilen kişilere ait olması nedeni ile Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Parti yetkililerince uçak bilet bedeli ödemeleri için ileri sürülen, toplantıların Parti tarafından gerçekleştirilmesi ve ilgili kişilerin davet üzerine toplantılara katılımı nedeniyle ödeme yapılması karşısında yapılan harcamaların usulüne uygun olduğunun kabulü gerekir.

Serruh KALELİ, Mehmet ERTEN, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ ve Recep KÖMÜRCÜ bu görüşe katılmamıştır.

7- Parti yetkililerinden, 3.6.2009 tarihli ve 1304 numaralı Mahsup Fişi ile gazeteci Mehmet ALTAN’ın Ankara Hilton SA’da bir gecelik konaklama bedeli tutarı olan 404,13 TL’nin ve 9.7.2009 tarihli ve 1556 numaralı Mahsup Fişi ile Ali Atıf BİR’in Ankara Aktif Metropolitan Oteli’nde bir gecelik konaklama bedeli tutarı olan 100,00 TL’nin parti bütçesinden ödenmesi nedenlerinin açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “Partimizin daveti üzerine İstanbul'daki Siyaset Akademisi faaliyetlerimiz için Gazeteci Sn. Mehmet ALTAN ve Sn. Ali Atıf BİR eğitimci olarak katılmıştır. Bu maddede sorulan 404,13 TL ve 100,00 TL tutarındaki konaklama giderleri bu nedenle Parti bütçesinden ödenmiştir.” demişlerdir.

Parti yetkililerince yapılan açıklama ve anılan ödemelerin Parti tarafından düzenlenen siyaset akademisi faaliyetleri için gerçekleşmiş olması, ilgili kişilerin de davet üzerine bu toplantılara eğitimci olarak katılımı nedeniyle yapılması karşısında harcamaların usulüne uygun olduğunun kabulü gerekir.

Serruh KALELİ, Mehmet ERTEN, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ ve Recep KÖMÜRCÜ bu görüşe katılmamıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Partinin 81 ili kapsayan 2009 yılı giderleri 64.484.915,28 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.366.533,90 TL’si personel giderleri, 5.267.070,15 TL’si kira giderleri, 4.627.472,43 TL’si haberleşme giderleri, 2.031.958,11 TL’si basılı kağıt ve kırtasiye gideri, 3.325.866,89 TL’si ısıtma, aydınlatma ve teşkilat gideri, 10.279.644,11 TL’si temsil ağırlama giderleri, 1.197.391,90 TL’si teşkilatlara yapılan yardımlar, 941.078,76 TL’si seyahat gideri, 2.267.459,40 TL’si taşıma ve vasıta giderleri, 6.094.982,99 TL’si basın yayın ve tanıtım giderleri, 2.023.721,61 TL’si vergi, noter, sigorta ve mahkeme masrafları, 2.594.061,84 TL’si gelir getirici malzeme giderleri, 15.165.937,10 TL’si seçim giderleri, 333.420,26 TL’si taşıt alım giderleri, 1.621.711,14 TL’si demirbaş alım giderleri, 1.595,00 TL’si hak alım giderleri, 518.435,49 TL’si özel maliyetler, 399.666,25 TL’si araştırma ve geliştirme gideri ve 2.426.907,95 TL’si de diğer çeşitli giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Parti, 2009 yılında 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi uyarınca değeri yüz lirayı aşan toplam 466.040,53 TL değerinde demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve hak ediniminin olduğu, taşınmaz mal ediniminin bulunmadığı anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2009 yılında edinilen, değerleri toplamı 466.040,53 TL olan taşınır mallar ve diğer program ve hakların tamamı satın alma suretiyle edinilmiştir. Bu mallar, çoğunluğu itibariyle muhtelif büro malzemelerinden (toplantı masa ve sandalyeleri, kitap, projeksiyon cihazı, yazıcı, ısıtıcı, fax makinesi, bilgisayar, televizyon, klima, turnike, dolap, halı, kilim, şifreli kasa, hard disk, mutfak eşyaları, elektrik sobası, el telsizi vb.) oluşmaktadır.

Parti tarafından sayılan mallar dışında edinilmiş bulunan çeşitli bilgi sistem yazılımları, mevzuat ve içtihat programları, kütüphane otomasyon programları ve virüs yazılım lisansları da kullanılmaktadır.

Adalet ve Kalkınma Partisinin 2009 yılı kesin hesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti’nin 2009 yılında edindiği değeri yüz lirayı aşan taşınır mal ve hak edinimlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Adalet ve Kalkınma Partisi 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 151.403.101,49 TL gelir, 8.909.168,47 TL borç, 138.932.813,96 TL gider, 22.404.734,55 TL alacak ile 1.025.278,55 TL devreden nakit mevcudunun Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 3.146,40 TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi gereğince Hazineye irad kaydedilmesine OYBİRLİĞİYLE,

3- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 2.230,20 TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi gereğince Hazineye irad kaydedilmesine, M. Emin KUZ’un karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

4- Parti tarafından gerçekleştirilen bazı toplantı ve organizasyonlara katılan gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişilere ait 3.344,00 TL uçak bilet bedelleri ile 504,13 TL otel konaklama giderlerinin Hazineye irad kaydedilmemesine, Serruh KALELİ, Mehmet ERTEN, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ ve Recep KÖMÜRCÜ’nün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA

11.12.2013 gününde karar verildi.

KARŞIOY

Adalet ve Kalkınma Partisinin 2009 yılı kesin hesabı incelemesinde, partinin düzenlediği ileri sürülen Merkez Yönetim Kurulu, Merkez karar Yönetim Kurulu ve Çalıştaylarda da işlenen konular için davetlilere yönelik parti bütçesinden yapılan harcamaların yasaya uygunluk denetiminde; 3.344 TL uçak bedeli ile 504.13 TL otel konaklama gideri gibi bazı harcamaların yasaya uygun kabul edilmesi gerektiği yönündeki mahkememiz çoğunluk görüşüne katılınmamıştır.

Siyasi parti mali denetiminde, parti giderlerinin amaca uygun harcandığının aranması asıl kuraldır. Harcamanın nitelenmesine yardımcı olacak kriterler kapsamında olmayan giderlerin uygun kabul edilmesinin mümkün olmayacağı düşünüldüğünde, yapılan tespitte anılan harcamaların parti görevlilerine ait olmadığı, adına harcama yapılanların davetli üçüncü kişiler olduğu ancak siyasi partinin bu kişilerin emek ve hizmetlerinden ne şekilde yararlanıldığına ilişkin bir bilgiye ulaşılmadığı, harcamaların anılan kişiler adına yapılmasına ilişkin parti organlarınca alınmış bir harcama kararı da bulunmadığı anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Yasa’nın 70. maddesi giderin siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağına amir olup parti amacına da aykırı olmaması gerektiğini ifade etmektedir.

Her türlü belirsizliği içinde barındıran, bu nedenle siyasi parti amacına uygun harcanmadığına ilişkin şüpheyi ortadan kaldırmaya yönelik inandırıcı bilgi ve uygun belgeye de dayanmayan harcamaların, yasanın aradığı koşullara uygun olduğunun kabulü mümkün değildir.

Devletten yardım alan veya almayan demokratik devletin vazgeçilmez kurumları siyasi partilerin bu konuda özenli davranmasının beklenilmesi hukuk devletinde bir zorunluluktur.

Anılan nedenler ile karşı çıkılan parti harcamalarının yasanın aradığı şartları içermediğinden 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. maddesi gereği (bir çok mahkememiz kararında olduğu gibi) Hazineye iradına karar vermek gerekir iken uygun harcama kalemi olarak kabulü düşüncesine katılmak mümkün olmamıştır.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Adalet ve Kalkınma Partisi 2009 yılında gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişiler için uçak bilet bedeli olarak 3.344.00 TL, yine gazeteci ve eğitimci olan kişiler için konaklama gideri olarak 404.13+100.00 TL ödeme yapmıştır.

3.344.00 TL’nin, MYK ve MKYK çalıştaylarında işlenen konuyla ilgili davet edilen kişiler olmaları nedeniyle 404.13+100.00 TL’nin ise Partinin Siyaset Akademisi faaliyetlerine katılan kişiler olmaları nedeniyle Parti bütçesinden yapılan ödemeler olduğu, Parti yetkilisi tarafından verilen yanıttan anlaşılmıştır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bütün giderlerin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı, 75. maddesinde de buna uygun olmayan giderlerin hazineye gelir kaydedileceği öngörülmektedir.

İlgili Parti tarafından verilen yanıttan, yukarıda miktarları belirtilen ödemelerin, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmış harcamalar olarak kabul edilmesine imkân bulunmamaktadır.

Anayasa Mahkemesinin 11.07.2012 günlü, E.2010/51(SPMD) ve K.2012/13 sayılı 20.09.2012 günlü Resmî Gazete’de, yine 28.09.2011 günlü, E.2010/44 ve K.2011/26 sayılı 27.10.2011 günlü Resmî Gazete’de yayımlanan kararlarında da belirtildiği üzere, gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişiler için yapılan söz konusu harcamaların Parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmemektedir.

Yukarda miktarları belirtilen ödemelerin, 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi gereğince hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmesi gerekir.

Açıklanan nedenle çoğunluğun aksi yöndeki görüşüne katılmadım.

KARŞIOY YAZISI

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin denetin dönemine ilişkin olup parti ile doğrudan ilgisi bulunmayan gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişilere ait uçak bileti olarak toplam 3,344.00 TL tutarında masrafın parti bütçesinden karşılandığı anlaşılmakla:

Ödemenin nedeninin parti yetkililerinden sorulması ve yanıt olarak, ödeme yapılan kişilerin Kadın Kolları Başkanlığı ve Gençlik Kolları Başkanlığının düzenlemiş olduğu MYK, MKYK ve çalıştaylarında işlenen konuya ilişkin davet edilen kişiler olası nedeni ile parti bütçesinden ödendiği şeklinde açıklamada bulunulduğu;

Her ne kadar siyasi partiler kendi alanlarında yetkin kişi ve kurumlardan araştırma ve inceleme raporlarıyla da analiz çalışmaları yapmalarını isteyebilecekleri, ancak gazetecilik mesleğinin aslında kamusal bir hizmet olduğu gerçeği göz önüne alındığında siyasi partiler ile bu kişilerin uçak bileti, otel parası gibi bir maddi ilişki içinde bulunmasının hem yürütülen gazetecilik faaliyetinin tarafsızlığı, hem de kamunun nesnel ve sağlıklı bilgi alma hakkı yönünden ciddi soru işaretlerine yol açacağı nedeniyle etik olmadığı, etik olmayan bir harcamanın siyasi parti amaçlarına uygun olarak yapılmış sayılamayacağı,

Öte yandan davet masrafları parti tarafından karşılanan gazeteciler dışındaki kişilerin de hangi amaçla toplantılara davet edildikleri, toplantılarda kendileri tarafından bir faaliyet yürütülüp yürütülmediği (konuşmacı, panelist, oturum yönetmekle görevli, eleştirmen gibi) hususunda bir açılama yapılamadığı, bu nedenle masrafların siyasi parti ile ilişkisinin belgelerle kanıtlanamadığı dikkate alınarak, bahse konu 3,344.00 TL’lık meblağın hazineye irat kaydedilmesi gerekmektedir. Söz konusu harcamanın siyasi partiler kanununa uygun harcama olarak kabul edilmesine katılmamaktayım.

KARŞIOY GEREKÇESİ

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. maddesi hükmüne göre siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olmayacağı ve bütün giderlerinin siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı belirtilmiş olup, 75. maddesinde ise siyasi partinin amacına uygun olarak yapılmayan harcamaların hazineye irat kaydedileceği hükme bağlanmıştır.

Anayasa Mahkemesi’nin önüne gelen benzer konularda da parti adına ve parti amaçlarına uygun olarak yapılmayan giderlerin parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmediği ve hazineye irat kaydedilmesi yolunda karar verildiği bilinmektedir.

Dosyanın incelenmesinden partiye ait kesin hesaplarda parti ile doğrudan ilgisi bulunmayan gazeteci, yazar, misafir, eğitimci ve diğer kişilere ait uçak biletleri toplamı 3.344.00 TL’nin ve konaklama bedeli olarak 404.13 TL ve 100.00 TL’nin parti gideri olarak gösterildiği anlaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle yukarıda belirtilen madde hükümleri uyarınca Siyasi Partiler Kanununa uygun bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün olmayan bu harcamaların Hazineye irat kaydedilmesi gerektiğinden çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2009 Yılı Kesinhesabının incelenmesi sonucunda, Kesinhesapta gösterilen giderlerden 2.230,20 TL kartvizit bedelinin Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulünün mümkün görülmediği gerekçesiyle Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmiştir.

Kararın gerekçesinde, söz konusu harcamanın Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığı, siyasî faaliyetin icrası sebebiyle yapılan harcamalardan kabul edilemeyeceği ve kişisel harcama olduğu belirtilmiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 6111 sayılı Kanunla değişik 74. maddesinde, Anayasa Mahkemesi tarafından siyasî partilerin gelir ve giderlerine ilişkin olarak yapılacak kanuna uygunluk denetiminin, siyasî partilerin amaçlarına ulaşmak için yapılmasında fayda görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini içerecek şekilde yapılamayacağı, denetimde harcamaların gerçek mahiyetinin esas alınacağı ve siyasî partilerin amaçlarına ulaşmak için gerekli gördükleri siyasî faaliyetleri kapsamında her türlü harcamayı yapabilecekleri hükme bağlanmıştır.

Yapılan denetimde Parti tarafından açıklanması istenen “Kartvizit” harcamalarının, niteliği itibariyle, “Unutmayınız Kartı”, “Antetli Kağıt”, “Buklet Zarf” gibi kurumsal kimlikle ilgili kalemler için yapılan ve Parti tarafından karşılanacak yönetim giderleri kapsamında kanuna uygun bulunan harcamalardan bir farkı bulunmamaktadır. Parti yöneticilerinin ve Parti tarafından uygun görülen görevlilerin kartvizitlerinin Parti tarafından bastırılmasının, yukarıda belirtilen diğer malzemelerin bastırılmasından farkı bulunmadığı gibi, buna ilişkin giderlerin özel harcama olarak görülmesi de mümkün değildir.

Kartvizit bedellerinin ve benzeri giderlerin Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığının veya siyasî faaliyetin icrası sebebiyle yapılan harcamalardan sayılamayacağının belirtilmesi, 2820 sayılı Kanunun 74. maddesinde yapılan değişiklikle de bağdaşmaz.

Nitekim, anılan değişikliğe ilişkin Komisyon raporunda da, “siyasî partilerin malî denetiminde; siyasî faaliyetler kapsamında… hizmet binalarının kira, ısınma, aydınlatma, büro, kırtasiye ve personel giderleri gibi harcamaları gider olarak gösterebilmelerine… imkân sağlayan bir düzenleme” yapıldığı belirtilmiştir.

Bu sebeple, kartvizit harcamalarının Partiye değil, kişilere özgü, yani şahsî ihtiyaçlara ilişkin özel giderler olduğu; Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığı gibi siyasî faaliyetin icrası nedeniyle yapılan harcamalardan da olmadığı yönündeki tespitler, Kanunun 74. maddesiyle de siyasî faaliyetin anlam ve kapsamıyla da bağdaşmamaktadır.

Bu sebeplerle, Kararın 2.230,20 TL karşılığı Parti malvarlığının Hazineye gelir kaydedilmesine ilişkin bölümüne katılmıyorum.