ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2006/25 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/5

Karar Günü:4.5.2011

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, 4.5.2011 gününde oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2005 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2005 yılı gelirlerinin 453.779,18 YTL., giderlerinin 418.887,51 YTL., 2006 yılına devreden nakit mevcudunun 34.891,67 YTL. olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 136.009,17 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 382.- YTL.si aidat gelirleri, 19.790.- YTL.si bağış gelirleri, 13.161.- YTL.si yayın satış gelirleri, 5.328,94 YTL.si faiz gelirleri, 10.623,19 YTL.si il payları, 80.506,60 YTL.si 2004 yılından devreden nakit ve 6.217,44 YTL.si ödenecek borçlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 317.770,01 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 131.293.- YTL.si aidat gelirleri, 129.959,71 YTL.si bağış gelirleri, 14.533,50 YTL.si bayrak, rozet, yayın, şenlik, konser vb. satış gelirleri, 1.334,21 YTL.si faiz gelirleri, 11.252.- YTL.si il payları, 29.397,59 YTL. si 2004 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 130.412,30 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 35.094,42 YTL.si personel giderleri, 5.000.- YTL.si kira bina giderleri, 1.538,27 YTL.si kırtasiye giderleri, 368,29 YTL. si haberleşme ve kargo giderleri, 5.465,45 YTL.si basın-yayın ve ilan giderleri ve 82.945,87 YTL.si genel yönetim giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2006 yılına devreden nakit mevcudu 5.596,87 YTL. dir.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun'un 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2005 yılı için 41,29 YTL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen 'makbuz' un tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Özgürlük ve Dayanışma Partisi Genel Merkezi'nin 2005 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 24.9.2010 tarih ve 163-3717 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 28.12.2010 tarihli yazıyla cevap verilmiştir.

1- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 269,96 YTL. tutarındaki motorlu taşıtlar vergisi gecikme zammı ile trafik cezasının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri trafik cezasının partiye ait ses yayın aracına ait olduğunu ve bu nedenle parti kasasından ödendiğini bildirmişlerdir.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 269,96 YTL. tutarındaki motorlu taşıtlar vergisi gecikme zammı ile trafik cezası parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- Gider yazıldığı halde herhangi bir belgeye dayanmadığı tespit edilen toplam 6.763,46 YTL. tutarındaki harcamalara ilişkin belgelerin ibraz edilmemesi nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri toplam 6.399,46 YTL. tutarındaki harcamalara ilişkin belgelerin asıllarını sunmuşlar, 20.1.2005 tarihli yevmiyede temsil ağırlama adıyla gider yazılan 364 YTL. tutarındaki harcamanın temsil ve ağırlama giderleri kapsamında parti başkanının parti çalışanlarına bir jest olarak parti adına yaptığı bir hediye olduğunu belirtmişler ancak bu harcamayla ilgili olarak herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

Herhangi bir kanıtlayıcı belgesi bulunmayan 364.- YTL. tutarındaki giderin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

3- 20.10.2005 tarihinde kasadan çıkış yapılarak gider yazılan, Mavi Basın Yayın Reklam San. Tic. Ltd. Şirketine ait 20.10.2005 tarih ve 445612 numaralı 3.946,07 YTL. tutarındaki faturanın, 20.12.2005 tarihinde kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazıldığı görülmüştür (fatura toplamı 3.907+(%1 KDV) 39,07= 3.946,07 YTL. olduğu halde 20.10.2005 tarihinde 18 YTL. fazlasıyla 3.964,07 YTL. olarak gider yazılmıştır.).

Aynı faturanın kasadan çıkış yapılmış gibi gösterilerek mükerrer gider yazılması sonucu 3.946,07 YTL. ve fatura tutarının hatalı alınması sonucu 18 YTL. olmak üzere toplam 3.964,07 YTL. fazladan gider yazılması nedeni partiye sorulmuş parti bu konuyla ilgili olarak herhangi bir açıklamada bulunmamıştır.

Mükerrer gider yazılması sonucu 3.946,07 YTL. ve fatura tutarının hatalı alınması sonucu 18.- YTL. olmak üzere fazladan gider yazılan toplam 3.964,07 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 4.598,03 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 288.475,21 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 4.201,18 YTL.si personel giderleri, 173.568,61 YTL.si kira bina giderleri, 6.434,53 YTL.si temsil ağırlama ve propaganda giderleri, 25.081,42 YTL.si haberleşme ve kargo giderleri, 16.866,97 YTL.si basın-yayın ve ilan giderleri, 44.725,86 YTL.si genel yönetim giderleri, 6.591,45 YTL.si kırtasiye giderleri, 382 YTL.si giriş aidatı ödemeleri ve 10.623,19 YTL.si genel merkez payı ödemelerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2006 yılına devreden nakit mevcudu 29.294,80 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin 2005 yılı belgeleri üzerinde yapılan incelemede, Parti'nin 2005 yılında herhangi bir taşınmaz mal ve değeri yüz YTL.yi aşan taşınır mal ve menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2005 yılı kesinhesabında gösterilen 453.779,18 YTL. gelir ve 418.887,51 YTL. gideri ile 34.891,67 YTL. nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna,

2- Kesinhesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 4.598,03 YTL. karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

4.5.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.