ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2008/1 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/23

Karar Günü:13.5.2010

R.G. Tarih-Sayı:23.06.2010-27620

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A.Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Zehra Ayla PERKTAŞ'ın katılımıyla 16.7.2009 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 2007 yılı kesinhesabının ilk incelemesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2007 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 2007 yılı gelirleri toplamının 198.561.- YTL ve giderleri toplamının 198.561.- YTL olduğu, 2008 yılına devrin olmadığı görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Hürriyet ve Değişim Partisi Genel Merkezi'nin 2007 yılı gelirleri toplamı 198.561.- YTL olarak gösterilmiştir. Bunun 190.561.- YTL'si bağış gelirleri, 8.000.- YTL'si diğer gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defteri ve defteri kebir mevcut olmakla birlikte, söz konusu defterler 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesi gereğince ilgili ilçe seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenmiş ve onaylanmış değildir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanununun 'Tutulacak Defter ve Kayıtlar' başlıklı 60. maddesinin beşinci fıkrasında 'Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.' hükmü yer almaktadır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 113. maddesinde 'Bu Kanunun 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.' hükmü yer almaktadır.

Buna göre 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinin gerektirdiği şekilde yevmiye defterini ve defter-i kebirini tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Hürriyet ve Değişim Partisi Genel Merkezi'nin 2007 yılı giderleri toplamı 198.561.- YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 21.084,39 YTL'si personel giderleri, 58.233,73 YTL'si kira giderleri, 8.161,38 YTL'si haberleşme giderleri, 801,91 YTL'si ısıtma giderleri, 1.587,51 YTL'si su giderleri, 80.- YTL'si temsil ve ağırlama giderleri, 3.709.- YTL'si seyahat giderleri, 158,56 YTL'si vergi, noter ve harç giderleri, 2.213,24 YTL'si genel yönetim ve malzeme giderleri, 2.610,46 YTL'si aydınlatma giderleri, 48.166,16 YTL'si gecikme faiz giderleri, 20.230 YTL'si 2006 yılı dönem borcu ve 31.524,60 YTL'si ise vergi ve sigorta ödemelerinden oluşmaktadır.

Hürriyet ve Değişim Partisi Genel Merkezi'nin 2007 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

1- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 54.080,24 YTL. vergi, sigorta primi gecikme zammı ve faizleri ile idari para cezaları gider yazılmıştır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden idari para cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Gecikme Zammı, Gecikme Faizi ve Cezalara Ait Liste

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 54.080,24 YTL karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

Ancak Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 29.12.2007 tarihli Olağanüstü Kongresi'nde Halkın Yükselişi Partisi ile birleşilmesine karar verilmiştir. İki Parti'nin birleşmesi, Halkın Yükselişi Partisi Olağanüstü Kongresi'nce 12.1.2008 günü kabul edilmiş ve Hürriyet ve Değişim Partisi'nin tüzel kişiliği aynı tarih itibariyle sona ermiştir.

Siyasî Partiler Kanunu'nun 110. maddesinin ilk fıkrası 'Kapanan bir siyasi partinin malları, büyük kongre toplanma yeter sayısının salt çoğunluğunun oyu ile alacağı bir karar üzerine, bir diğer siyasi partiye veya başka bir parti ile birleşmek için kapanma kararı alınmışsa, birleşeceği partiye, ilgili partinin de kabul etmesi şartıyla devredilebilir. Aksi halde kapanan siyasi partinin malları Hazineye geçer.' şeklinde düzenlenmiştir.

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin bütün malvarlığının tasfiye süreci sonunda Hazineye geçmesi nedeni ile bu aşamada Hazine'ye irad kaydedilmesine karar verilmesine yer olmadığına Serruh KALELİ'nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞU ile karar verilmiştir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 2007 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2007 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz YTL'yi aşan taşınır mal ve taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak Parti'nin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 54.080,24 YTL karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi gerekirse de Parti'nin bütün malvarlığının Hazine'ye geçmesi nedeni ile Hazine'ye irad kaydedilmesine karar verilmesine yer olmadığına, Serruh KALELİ'nin karşı oyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- Parti'nin 2007 yılı kesinhesabında gösterilen 198.561.- YTL gelir ve 198.561.- YTL giderin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

3- Siyasî Partiler Yasası'nın 60. maddesine aykırı olarak yevmiye defterini ve defter-i kebiri tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

13.5.2010 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

KARŞIOY

Hürriyet ve Değişim Partisi'nin yapılan 2007 yılı mali denetiminde, Parti'nin 29.12.2007 tarihli olağanüstü kongre ile Halkın Yükselişi Partisi ile birleştiği, kesinhesabın Tasfiye Kurulu'nca Mahkememize gönderildiği, defter ve belgeler üzerinden yapılan incelemelerde 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak parti amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 54.080,24 YTL gider tespit edildiği görülmüştür.

Anılan tespit sonucu Yasa'nın 75. maddesinin Mahkememize verdiği görev gereği uygun görülmeyen bu giderin Hazine'ye gelir kaydedilmesine karar verilmesi gerekmektedir.

Mahkememiz çoğunluk görüşü Parti'nin tasfiye sürecinde olduğu, malının da zaten Hazine'ye geçtiği savı ile irad kaydı hükmü kurmakta hukuki yarar görmemiştir.

İlk bakışta, zaten malı tasfiye kararı nedeniyle Hazine'ye intikal etmiş bir siyasal Parti'nin, denetimden geçemeyen giderleri karşılığının yeniden Hazine'ye geçmesine karar verilmesinde bir isabet ve gerek yok gibi görülse de, Mahkeme'nin yasa ile kendine verilmiş görevi, karşılaşılan ihtilaf mevzuunu ve parti tüzel kişiliğinin hukuki durumunu yorumlayarak yerine getirmekten kaçınması ve Yasa'nın belirlediğinden farklı hüküm kurmasına katılmaya olanak yoktur.

Hazine'ye irad kaydedilecek gider ile uygun bulunmadığı için Hazine'ye irad kaydı hükmünü gerektiren fiil, hukuki ve cezai sorumlularının da bulunup tespit edilmesini ve haklarında işlem yapılmasını gerektirecek nitelikte olabilir.

Bir başka Parti'ye katılım nedeniyle denetlenen siyasi partinin tasfiye sürecine girmesi Parti malının da Hazine'ye geçmiş olması, işlenmiş bulunan hukuka aykırılığın hukuki ve cezai sonuçlarının elde edilmesinden alıkoyamaz.

Mahkememiz uygun görülmeyen harcamalar karşılığı parti mal varlığı yönünden zaruri olarak Hazine'ye irad kaydı kararını vermeli, kaydedilecek bu gelirin elde edilmesi yönünden Hazine muhataplarını takip etmeli, gerektiğinde de olayın hukuki veya cezayı müstelzim bir fiil olup olmadığı ve varsa sorumlularının tespitine olanak tanınmalıdır.

Bu nedenle Mahkemenin hukuksal yarar bulunmadığı yönündeki görüşüne katılınmamıştır.