ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2005/38 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2009/33

Karar Günü:13.5.2009

R.G. Tarih-Sayı:04.06.2009-27248

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Yurt Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 9.6.2006 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Yurt Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarının gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca Parti'ye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

3- Gerekli bildirimin yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2004 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Yurt Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2004 yılı gelirlerinin 188.708.100.000 lira, 2005 yılına devreden borçlarının 116.520.000.- lira, giderlerinin 120.411.510.000.- lira, 2005 yılına devreden nakit mevcudunun 68.296.590.000.- lira olduğu, gelir ve borç rakamlarının toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 173.313.340.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 5.340.000.000.- lirası aidat gelirleri, 23.046.200.000.- lirası banka faiz gelirleri, 144.810.620.000.- lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudu ve 116.520.000.- lirası ödenecek borçlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 15.394.760.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 7.700.000.000.- lirası aidat gelirleri, 300.300.000.- lirası bağış gelirleri, 1.204.640.000.- lirası faiz gelirleri, 4.600.000.000.- lirası genel merkez yardımları ve 1.589.820.000 lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 105.637.910.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 25.252.180.000.- lirası personel giderleri, 1.945.500.000.- lirası seyahat giderleri, 20.585.280.000.- lirası yayın giderleri, 53.254.950.000.- lirası genel yönetim giderleri ve 4.600.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan genel merkez yardımlarından oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılına devreden nakit mevcudu 67.675.430.000.- liradır.

Genel Merkezin 2004 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Yurt Partisi Genel Merkezi'nin 2004 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 29.1.2009 tarih ve 20-99 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, ancak parti tarafından yazıya herhangi bir cevap verilmeksizin sadece eksik olduğu belirtilen bazı belgeler parti görevlilerince elden teslim edilmiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2004 yılı için 37.130.000.- lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

1- Aşağıda gösterilen giderlerin herhangi bir belgeye dayanmadığı tespit edilmiştir. Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde herhangi bir kanıtlayıcı belgesi bulunmayan 1.876.200.000 lira tutarındaki giderin Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda gösterilen harcamaların dayanağı olarak para makbuzu ve banka dekontu gibi belgelerin muhasebe fişine eklendiği tespit edilmiştir. Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan para makbuzu veya banka dekontu gibi belgelere dayanan 4.966.000.000.- lira tutarındaki giderin Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmediğinden, para makbuzu ile gider yazılan 30.000.000 liranın Hazineye irat kaydedilmesine oybirliğiyle, banka dekontu ile gider yazılan 4.936.000.000 liranın Hazineye irat kaydedilmesine Serruh KALELİ'nin karşıoyu ve oyçokluğuyla karar verildi.

 3- 11 numaralı yevmiye fişi ile bankadan ödeme yapılmak suretiyle gider yazılan, 10756980 abone nolu aboneye ait 46.240.000.- lira tutarındaki elektrik faturası ile 30.8.2004 tarih ve 50 numaralı 230.100.000.- lira tutarındaki apartman gelir makbuzunun; 12 numaralı yevmiye fişi ile herhangi bir belge olmaksızın kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazıldığı tespit edilmiştir.

Mükerrer olarak gider yazılan toplam 276.340.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Bu açıklamalara göre, 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine uygun olarak yapılmayan toplam 7.118.540.000.- lira gider karşılığı parti malvarlığının, aynı Kanun'un 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 14.773.600.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 300.000.000.- lirası taşınır ve taşınmaz mal giderleri, 7.100.000.000.- lirası balo, eğlence, konser vb. faaliyet giderleri ve 7.373.600.000.- lirası genel yönetim giderlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2005 yılına devreden nakit mevcudu 621.160.000.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Yurt Partisi'nin 2004 yılı kayıt ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, Parti'nin 2004 yılında herhangi bir taşınmaz mal ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mal ve menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Yurt Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2004 yılı kesinhesabında gösterilen 188.708.100.000.- lira (188.708,10 ytl.) gelir, 116.520.000.- lira (116,52 ytl.) borç devri, 113.292.970.000.- lira (113.292,97 ytl.) gideri ile 68.296.590.000.- lira (68.296,59 ytl.) nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,

2- 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine göre Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 7.118.540.000.- lira (7.118,54 ytl.) gider karşılığı parti malvarlığının 2.182.540.000.- lirasının (2.182,54 ytl.) aynı Kanun'un 75. ve 76. maddeleri uyarınca, Hazine'ye gelir kaydedilmesine OYBİRLİĞİYLE, 4.936.000.000.- lirasının (4.936 ytl.) Hazine'ye gelir kaydedilmesine Serruh KALELİ'nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

13.5.2009 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

Siyasî Partiler Kanunu'nun 75. maddesi Kanun'a uygun olmayan giderlerin ve 76. maddesi ise belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen gider miktarınca siyasi parti malvarlığının Hazine'ye irad kaydedileceğine amirdir.

İrad kaydedilmesine karar verilen belge incelendiğinde; göndericisinin Yurt Partisi genel merkezi olduğu, alıcısının ise Elazığ 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 2004/145 Esas sayılı dosya alacağına istinaden Rıfat ÇİÇEKÇİ adına Halkbank Elazığ Şubesi'ne Halkbank Yıldız Şubesi'nden havale edilen 4.936.000.000.- TL.lik paraya ilişkin banka havale makbuzu olduğu anlaşılmaktadır.

Çoğunluk görüşüne esas, makbuzun tek başına geçerli kanıtlayıcı belge niteliği olmadığı gerekçesi-makbuz içeriği dikkate alındığında bir savı ortadan kaldırır niteliktedir.

Havale edilen para, bir mahkeme dosyası referans suretiyle göndererek gider niteliğini kazanmış ve bir elektronik ortam belgesi ile de makbuz haline gelmiştir.

Siyasî Partiler Yasası, kanuna uygun olmayan gideri ararken, Vergi Usul Yasası'nın aradığı koşulları taşımayan, parti tüzelkişiliği ile ilgisiz, dayanaksız, belgesiz harcamaları kastetmektedir.

Bankadan bir mahkeme alacağına karşılık havalenin kanunun kabul etmediği bir gider ve usulüne uygun bir belgeye dayalı olmadığı yolundaki kararda yer alan gerekçe esas alınırsa, örneğin siyasi partinin banka kanalı ile yaptığı hiçbir borç ödeme kanunen kabul edilen kanıtlayıcı belge niteliğini taşımayacaktır.

Anayasa Mahkemesi, siyasî parti malî denetimini 75. maddenin dördüncü fıkrası gereği, parti gelir-giderinin doğruluğu veya Kanuna uygunluğu şeklinde denetler ve ikinci fıkra gereği evrak üzerinde yapar. Bu harcama kaleminde giderin doğru olmadığını söylemek için evrak içeriğinin doğruluğunu araştırmak gerekir ki, bu Mahkeme'nin işi değildir, kanunen kabul edilmez bir gider olduğunu kabul edebilmek için ise harcamanın parti ile ilgisinin kurulamaması gerekir. Yasa'nın 76. maddesinin dördüncü fıkrası ise belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilemeyen giderin irad kaydedileceğini söylemektedir. İncelemede sunulan siyasî partinin defter kayıtlarının bulunduğu defterde kayıtlı giderinde anılan makbuz karşılığında yapıldığı sabittir. Vergi Usul Kanunu'nda ispat edici kayıtlardan olan veya icabında bir hakkın ispatında delil olarak kullanılabilen banka dekontu içeriği itibarı ile zorunlu ön bilgileri de taşıması nedeniyle vergi kanunları bakımından kabul edilen belgeler niteliğinde değildir denilemez. Vergi Usul Kanunu'nun 242. maddesine göre defter kayıt ve belgelere ilişkin tüm hükümler banka dekontu gibi elektronik ortam kayıt ve belgeler içinde geçerlidir.

Anılan nedenler ile Vergi Usul Kanunu'nun aradığı gider niteliğindeki belgeye dayalı ve içerik itibarı ile parti ile ilişiksiz denilemeyecek bir giderin irad kaydedilmesi görüşüne karşıyım.