ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2003/4 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2006/51

Karar Günü:9.6.2006

R.G. Tarih-Sayı:04.10.2006-26309

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

İşçi Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. Maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Mehmet ERTEN'in katılmalarıyla 22.10.2003 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

İşçi Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2002 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde İşçi Partisi'nin Genel Merkezi ile 73 il örgütünün 2002 yılı gelirlerinin 761.956.235.758.-TL, giderlerinin 704.772.681.602.-TL, borçlarının 13.986.896.257.-TL, alacaklarının 2.060.953.155.-TL ve 2003 yılına nakit devrinin 69.109.497.258.-TL, gelir ve borç rakamlarının toplamı ile gider, alacak ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin gelirleri 81.023.193.205.-TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 6.430.000.000.-TL üye aidatları, 22.318.685.000.-TL bağışlar, 20.323.500.000.-TL örgüt yardımları, 1.175.000.000.-TL parti etkinlikleri, 7.889.150.000.-TL satış, 21.731.465.000.-TL yargı kararlarına göre parti adına tahsil edilen tazminat ve 1.155.393.205.-TL ise önceki yıl gelirleridir.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılına devreden alacakları 1.665.953.155.-TL olup; bunun 473.923.410.-TL yol avansları, 766.817.000.-TL mutemet avansları, 418.717.745.-TL verilen depozitolar (kira, elektrik ve su için ödenen) ve 6.495.000.-TL de mahsup edilecek vergi stopajlarıdır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen dışında kalan gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

1- 'Parti tüzüğü satış geliri' olarak (rakam ve yazıyla) 40.000.000.- TL olarak Kastamonu İl Başkanlığı adına Gelir Makbuzu düzenlenmiş olduğu halde, bu gelirin, Muhasebe Fişine 8.000.000.-TL olarak kaydedildiği;

2- 'Parti gelir makbuzu satış geliri' olarak 2.500.000.- TL Sincan İlçe Başkanlığı adına Gelir Makbuzu düzenlenmiş olduğu halde, bu gelirin, Muhasebe Fişine 8.000.000.-TL olarak kaydedildiği;

Görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği, 61. maddesinde partilerin gelir kaynakları ve 69. maddesinde de gelirlerin sağlanmasındaki usuller belirtilmiştir.

Buna göre, yukarıda ayrıntısı gösterilen Gelir Makbuzlarında elde edilen gelir miktarlarının Parti defter ve kayıtlarına ve dolayısıyla kesinhesaba yapılan hatalı kaydının düzeltilmesi ve bu işlemin düzeltme kaydının yapıldığı yıl hesabı içinde izlenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Partinin il örgütlerinin gelirleri 680.933.042.553.-TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 178.459.191.656.-TL üye aidatları, 414.990.424.845.-TL bağışlar, 56.643.265.000.-TL örgüt yardımları, 6.469.300.000.-TL parti etkinlikleri, 4.842.219.000.-TL yayın satış, 275.000.000.-TL malvarlığı ve 19.253.642.052.- TL ise önceki yıldan devir gelirleridir.

Parti İl Örgütleri'nin 2003 yılına devreden alacakları 395.000.000.-TL olup; bunun 112.000.000.-TL mutemet avansları ve 283.000.000.-TL de verilen depozitolar karşılığıdır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin giderleri 89.283.239.430.-TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 25.139.274.000.-TL yönetim, 10.564.839.958.-TL personel, 5.125.000.000.-TL örgütlere verilen yardımlar, 520.017.000.-TL parti etkinlikleri, 22.350.932.090.-TL gezi, seçim ve toplantı, 19.638.956.316.-TL basın ve yayın, 2.454.580.000.-TL demirbaş alım, 1.037.650.000.-TL vergi, hukuk ve mahkeme, 2.451.990.066.-TL ise önceki yıl giderleridir.

Parti Genel Merkezi'nce 2.893.461.877.-TL nakit mevcudu olarak 2003 yılına devredilmiştir.

Parti Genel Merkezi'nin borçları 12.819.461.257.-TL'dir. 2002 yılından 2003 yılına devreden toplam 12.819.461.257.-TL borç tutarının 3.290.883.000.-TL ödenecek vergi stopajları, 3.535.852.624.-TL ödenecek SSK primleri ve 5.992.725.633.-TL de satıcılardan alınan mal ve hizmet karşılığıdır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderler ile borçların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

a) Ayrıntısı aşağıda gösterilen Parti adına kayıtlı olmayan özel şirket ve şahıs adlarına düzenlenmiş ve fatura bedellerinin ödendiği görülmüştür.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı belirtilmiştir. Ayrıca genel muhasebe kurallarına göre de, bir gelir veya gider belgesinin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için, kayıt sahibinin adına düzenlenmesi gerekir.

Açıklanan nedenlerle özel kişiler adına düzenlenmiş fatura karşılığı olarak yapılan ödemeler Parti tüzelkişiliği adına yapılmış ödeme sayılamayacağından, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak yapılan 610.100.000.-TL tutarındaki ödemenin, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

b) Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 17. maddesine göre, işin esasına ilişkin inceleme siyasi partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve Yasa'ya uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, parti adına yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile belgeleri de gösterilerek geçirileceği öngörülmektedir. Yasa'da ki 'belgelendirme' gelir-gider belgeleriyle bunlara ilişkin açıklamaların da defter ve kayıtlarda yer almasını kapsamaktadır.

Parti'nin kesinhesabına ilişkin bazı belge ve kayıtlarda gidere ilişkin açıklama yer almadığından, Parti adına düzenlenen faturalarla yapılan yolculuk giderleri ve araç plakası belirsiz benzin giderleri gibi giderlerin niteliği saptanamamıştır.

Bu nedenle, muhasebe kayıtlarının açıklama içerir şekilde düzenlenmesi gerektiği hususunun Parti'ye bildirilmesinin uygun olacağı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Partinin il örgütlerinin giderleri 615.489.442.172.-TL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 405.222.885.139.-TL yönetim, 116.347.250.-TL personel, 71.841.765.000.-TL örgüt yardımları, 11.442.535.000.-TL parti etkinlikleri, 100.679.741.265.-TL gezi, seçim ve toplantı, 20.751.015.573.-TL basın ve yayın, 2.860.633.810.-TL demirbaş alım, 1.899.948.800.-TL vergi, hukuk ve mahkeme, 674.570.335.-TL ise diğer genel giderleridir.

Parti il örgütlerinin borçları 1.167.435.000.-TL olup, tamamı satıcılardan alınan mal ve hizmet karşılığıdır.

Parti İl Örgütleri'nce 66.216.035.381.-TL nakit mevcudu olarak 2003 yılına devredilmiştir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin ve borçların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Partinin 2002 yılında herhangi bir taşınmaz ediniminde bulunmadığı anlaşılmıştır.

Parti 2002 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. Maddesi uyarınca -her birinin değeri yüz milyon lirayı aşan- 13.958.880.000.-TL. tutarında taşınır mal edinmiştir.

Parti'nin kesinhesabı ve ekleri üzerinde yapılan incelemede, satınalma ve bağış yoluyla elde edilen değerlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

İşçi Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin kesinhesabında gösterilen 761.918.735.758.-TL gelirin, 704.162.581.602.-TL giderin, 13.986.896.257.-TL borcun, 2.060.953.155.-TL alacağın ve 69.109.497.258.-TL nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak yapılan 610.100.000.-TL gider karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesine,

3- a) Parti Gelir Makbuzu ile gelir kaydedilen miktarların, parti defter ve kayıtlarına hatalı olarak geçirilmesi sonucu ortaya çıkan 37.500.000.-TL tutarındaki farka ilişkin düzeltme kaydının yapılması ve bu işlemin düzeltme kaydının yapıldığı yıl hesabı içinde izlenmesi,

b) Mali işlemlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının tespiti için, Anayasa Mahkemesi'ne verilen defter ve belgelerin denetime elverişli olması gerektiğinden, bundan sonra gönderilecek gelir, gider belgeleri ile muhasebe kayıtlarının, açıklama içerir şekilde düzenlenmesi gereğinin Parti'ye bildirilmesine,

9.6.2006 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.