ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2001/14 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2002/23

Karar Günü:17.12.2002

R.G. Tarih-Sayı:04.02.2003-25014

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Halkın Demokrasi Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Nurettin TURAN, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Enis TUNGA'nın katılmalarıyla 17.4.2002 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2000 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Halkın Demokrasi Partisi'nin 2000 yılı gelirler toplamının 476.600.880.704.- lira, giderler toplamının 449.833.186.433.- lira olarak gösterildiği, gelir fazlası 26.767.694.271.- liranın gelecek yıla devredildiği, gelir ile gider ve devir rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin, 2000 yılı gelirleri 31.013.221.706.- lira olarak gösterilmiştir. Bunların 195.467.706.- lirası önceki yıldan devir, 30.817.754.000.- lirası ise 2000 yılı içinde edinilen bağış ve aidat gelirleridir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 60-68. maddelerinde siyasî partilerin gelirleri açıklanmış, 69. maddesinde de gelirlerin sağlanmasındaki usul belirlenmiştir. 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin üçüncü fıkrasında ise 'Bu Kanunun 69. maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasî partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad kaydedilir.' denilmiştir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu görülmüştür.

Parti Genel Merkezi gelir kayıtları arasında yer alan; 20.2.2000 tarih ve 29 sayılı muhasebe fişinde aşağıda görüldüğü gibi'148503 no.lu gelir makbuzu ile Hüseyin YILMAZ adlı kişiden 250.000.000.- lira bağış sağlandığı' gösterildiği halde buna ilişkin gelir belgesi (bağış makbuzu) eklenmemiştir.

Bu durumda, 2820 sayılı Yasa'nın 69. maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak (bağış makbuzu ile tevsik edilemeyen) elde edilen 250.000.000.- lira gelirin, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin üçüncü fıkrasına göre Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin 2000 yılında toplam 445.587.658.998.- lira gelir sağladığı gösterilmiştir. Bunların 15.968.737.337.- lirası önceki yıldan devreden tutar, 1.808.068.752.- lirası yıl sonu borçları, 427.810.852.909.- lirası ise 2000 yılı içinde edinilen bağış ve aidat gelirleridir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin birleşik kesinhesaba doğru olarak geçirildiği ve Parti Meclis Kararı ile de doğruluğunun onaylandığı görülerek 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 2000 yılı giderleri 30.627.703.102.- lira olarak gösterilmiştir. Bunların 17.833.961.600.- lirası büro giderleri, 4.382.220.000.- lirası yol, seçim ve propaganda giderleri, 7.111.521.502.- lirası işçi ücretleri, vergi ve sosyal sigorta prim giderleri, 1.300.000.000.- lirası ise danışmanlık giderleridir.

Parti Genel Merkezi'nin 2000 yılı gelirleri ile giderleri arasındaki gelir fazlası olarak ortaya çıkan 385.518.604.- lira gelir fazlası fark ise 2001 yılına devrolmuştur.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Parti tüzelkişiliği adına olmayan giderler:

Halkın Demokrasi Partisi Genel Merkezi'nce (ayrıntısı aşağıdaki tabloda görüleceği üzere) kişi adına (M. Salim Özalp ve M. Selim Özalp) düzenlenmiş EGO Doğalgaz faturalarına istinaden ödemede bulunulduğu ve bunun parti gideri olarak gösterildiği görülmüştür.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin ikinci fıkrasında 'Bir siyasî partinin bütün giderlerinin, o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılacağı', üçüncü fıkrasında 'beşmilyon liraya kadar (12.8.1999 günlü, 4445 sayılı Yasa'dan önce beşbin) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı' belirtilmektedir. Buna göre parti tüzelkişiliği adına yapılan ve belirtilen miktarı aşan tüm harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belgeye dayandırılması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin dördüncü fıkrasında ise 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti mal varlığı Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye irad kaydedilir.' denilmektedir.

Bu durumda belgelendirilmeyen 1.647.250.000.- lira tutarındaki mal varlığının Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin 2000 yılında toplam 419.205.483.331.- lira giderde bulunduğu gösterilmiştir. Bunların 304.204.855.584.- lirası büro giderleri, 111.550.627.747.- lirası yol, seçim ve propaganda giderleri, 3.450.000.000.- lirası ise işçi ücretleri, vergi ve sosyal sigorta prim giderleridir.

İl örgütlerinin 2000 yılı gelirleri ile giderleri arasındaki gelir fazlası olarak ortaya çıkan 26.382.175.667.- lira gelir fazlası fark ise 2001 yılına devrolmuştur.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin birleşik kesinhesaba doğru olarak geçirildiği ve Parti Meclis Kararı ile de doğruluğunun onaylandığı görülerek 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Halkın Demokrasi Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin kesinhesabında gösterilen 476.350.880.704.- lira gelir ile 448.185.936.433.- lira giderin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 69. maddesine aykırı olarak gelir gösterilen 250.000.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Kanun'un 76. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesine aykırı olarak gider kaydedilen 1.647.250.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun'un 76. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

17.12.2002 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.