ANAYASA
MAHKEMESİ KARARI
Esas
Sayısı:1992/4 (Siyasî Parti Malî Denetimi)
Karar
Sayısı:1998/8
Karar
Günü:16.3.1998
R.G.
Tarih-Sayı:05.06.1998-23363
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Refah Partisi Genel Merkezi ile 74 il ve
bunlara bağlı ilçe örgütleri 1991 yılı kesinhesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi
uyarınca, Yekta Güngör ÖZDEN, Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN, Ahmet N. SEZER, Haşim
KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL ve
Fulya KANTARCIOĞLU'nun katılmalarıyla 17.7.1997 gününde yapılan ilk inceleme
toplantısında, Refah Partisi'nin 1991 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;
dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle karar
verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği
1991 yılı kesinhesap çizelgeleri ile muhasebe defterleri, gelir ve gider belgeleri
üzerinde yapılan karşılaştırma ve inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu,
Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri
Hakkında Yasa ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın ilgili kuralları,
bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü :
Denetimin maddî öğelerini oluşturan
defter ve belgelerde, Refah Partisi'nin 1991 yılı gelirleri ve giderleri
birbirine denk biçimde, Genel Merkez'in gelir ve giderleri 5.779.159.431.- TL.,
74 il örgütünün gelir ve giderleri 7.138.832.433.- TL. olmak üzere
toplam 12.917.991.864.- TL. olarak
gösterilmiştir.
A- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirler
Refah Partisi Genel Merkezi'nin 1991 yılı
gelirleri, defterde, genel merkez kesinhesabında ve birleşik kesinhesapta 5.779.159.431.-
TL. olarak gösterilmiştir.
Bu miktarın 226.464.065.- TL.sı geçen
yıldan devreden nakit, 1.441.318.378.- TL.sı Hazine yardımı, 4.076.969.850.- TL.sı
bağışlar, 34.407.138.- TL.sı sair gelirlerdir.
Genel Merkez'in defter kayıtları ve
gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilenler dışındaki
gelirlerin, 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
a) Belgesiz Gelir
Anayasa Mahkemesi'ne sunulan 1991 yılı
genel merkez gelir makbuzları aşağıda gösterildiği üzere beş ciltten ibarettir:
|
1) Seri A/44351-44391
|
280.290.000
|
|
2) Seri A/42001-42050
|
1.341.000.000
|
|
3) Seri A/42201-42219
|
589.000.000
|
|
4) Seri C/103751-103755
|
150.000.000
|
|
5) Seri C/103801-103820
|
42.126.250
|
|
Toplam Tutar
|
2.402.416.250
|
2820 sayılı Yasa'nın 69. maddesinde, siyasî
partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirlerinin, parti
merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınacağı, sağlanan
gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve
adresinin, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının makbuzda ve dipkoçanlarda
yer alacağı, öngörülmüştür.
Refah Partisi 1991 yılı kesinhesabında görünen
5.779.159.431.- TL.lık gelirden, geçen yıldan devreden 226.464.065.- TL. ile Hazine
yardımı olarak kayıtlı 1.441.318.378.- TL. düşüldüğünde makbuz kesilmesi zorunlu
olan gelir miktarı 4.111.376.988.- TL. olarak ortaya çıkmaktadır. Bu tutarın
34.407.138.- TL.sı "sair gelirler" hesabında, 4.076.969.850.- TL.sı
"Bağış ve Yardımlar" hesabında görünmektedir.~
Sair Gelirler Hesabında görünen
34.407.138.- TL. ile Bağış ve Yardımlar Hesabında görünen (4.076.969.850 - 2.402.416.250=)
1.674.553.600.- TL.nın gelir makbuzları Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmemiştir.
2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü
fıkrasında "Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasî partinin gelir ve
giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna, kanuna uygun olmayan gelirler ile
giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar
verir"; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, "Bu Kanunun 69 uncu
maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasî partinin tevsik edilmeyen
kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye
irad kaydedilir" denilmektedir.
Yasa'nın bu kuralları uyarınca,
(34.407.138 + 1.674.553.600) 1.708.960.738.- TL.nın Hazine'ye gelir yazılması
uygun görülmüştür.
b) Tüm İşlemlerin Kasa Hesabından
Yapılması
Yukarda ayrıntıları yazılı gelirlerin (sair
gelirlerin 23.283.114.- TL.lık kısmı hariç) tümü kasa hesabına giriş
kaydedilmiş, ödemelerin tümü de kasa hesabından yapılmıştır.
Bankalar Hesabına 31.12.1991 gün ve 97
yevmiye no. ile 23.283.114.- TL.lık giriş yazılmış, bu da aynı günlü 98 yevmiye
no. ile Kasa Hesabına alınarak Bankalar Hesabı kapatılmıştır. Dolayısıyla
Bankalar Hesabı 1992 yılına devir vermemiştir.
Aşağıdaki işlemlerden, bir miktar nakit
için banka hesabı ya da hesaplarının kullanıldığı izlenimi edinilmektedir:
1- 51 ve 97 no.lu kayıtlara ilişkin
Mahsup Fişlerinden, Sair Gelirler Hesabına alacak yazılan (Kasaya giriş kaydedilen
11.124.024.- TL. ile Bankalar Hesabına kaydedilen 23.283.114.- TL.)
34.407.138.- TL.nın faiz geliri olduğu anlaşılmaktadır.~
2- Kasadan yapılan ödeme olarak
muhasebeleştirilen 31 ve 33 no.lu yevmiyelerin dayanağı olarak görünen iki makbuzda
ödemenin çekle yapıldığı görülmektedir.
Anayasa Mahkemesi'ne banka hesaplarına
ilişkin herhangi bir belge (hesap özet cetveli ya da ekstre) verilmemiştir.
Parti tarafından kasa defteri de tutulmadığından,
muhasebe kayıtlarında Kasa Hesabında görünen parti parasının fiilen nerede
tutulduğu anlaşılamamıştır.
Yılbaşında devreden nakit, Hazine Yardımı
ve bağışlar toplamından, yapılan harcamalar çıktığında yıl sonunda devreden
nakit tutarı kesinhesapta gösterilen rakamla uyumludur.
Ancak, 1991 yılı içerisinde kasada görünen
paranın ne şekilde kullanıldığı anlaşılamamakta ve nakit hareketleri
izlenememektedir.
Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtması
gerektiğinden, Bankalardaki paranın, Bankalar Hesabında, kasadaki paranın da Kasa
Hesabında gösterilmesi zorunludur. Bu hususun Parti'ye bildirilmesi uygun
görülmüştür.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Refah Partisi'nin 1991 yılında
bildirdiği 74 il örgütünce sağlanan gelirler toplamı 7.138.832.433.- TL.dır.
Bunun 1.035.643.117.- TL.sı giriş aidatı
ve üyelik aidatı, 134.226.938.- TL.sı geçen yıldan devir, 81.150.160.- TL.sı
milletvekili adayı özel aidatı, 479.365.114.- TL.sı bayrak, flama, rozet vb. satış
gelirleri, 15.885.000.- TL.sı yayın satışı gelirleri, 37.983.650.- TL.sı konferans,
sergi vb. faaliyet gelirleri, 1.500.000.- TL.sı parti malvarlığı gelirleri,
4.652.116.440.- TL.sı bağışlar, 301.729.699.- TL.sı genel merkezden alınan nakit,
202.200.885.- TL.sı teşkilattan alınan nakit ve 197.031.430.- TL.sı sair
gelirlerdir.
Anayasa Mahkemesi'nin 21.11.1997 günlü kararıyla,
Adana, Ankara, Antalya, Balıkesir, Bursa, Denizli, Bolu, Diyarbakır, Eskişehir,
İçel, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Kahramanmaraş, Sakarya,
Samsun, Sivas ve Zonguldak illerinin kesinhesap cetvellerinde yer alan bağışlara
ilişkin makbuz dipkoçanlarının gönderilmesi Parti'den istenmiş ancak, bu karar
gereğinin yerine getirilmediği anlaşılmıştır.
Siyasî Partiler Yasası'nın 75. maddesine
göre "Anayasa Mahkemesi, esinhesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini
siyasî partilerden her zaman isteyebilir", aynı Yasa'nın 69. maddesinin
ikinci fıkrasında, siyasî partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin
gelirlerinin, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında
alınacağı, bastırılan ve parti teşkilat kademelerine gönderilen gelir
makbuzlarının seri ve sıra numaralarına ait kayıtların parti genel merkezinde tutulacağı,
parti teşkilat kademelerinin aldıkları ve kullandıkları makbuzlar dolayısıyla parti
merkez ve yönetim kuruluna karşı malî sorumluluk taşıdıkları, son fıkrasında da,
makbuz dipkoçanlarının saklama süresinin, Anayasa Mahkemesi'nin ilk inceleme kararının
ilgili
partiye bildirilme tarihinden itibaren beş
yıl olduğu belirtilmiştir. 66. maddenin ikinci fıkrasında ise, bağış veya
bağışların, bağışta bulunanın veya yetkili temsilcisine veya vekiline ait olduğunun
partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesinin gerektiği, böyle bir belgeye
dayanılmaksızın siyasî partilerce bağış kabul edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.
75. maddenin dördüncü fıkrasında, Anayasa Mahkemesi'nin, denetimi sonunda, o siyasî
partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna
uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazine'ye gelir kaydedilmesine
karar vereceği, 76. maddenin üçüncü fıkrasında da, bu Kanun'un 69. maddesinde belirtilen
esaslara aykırı olarak bir siyasî partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir
sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelirin Hazine'ye irad kaydedileceği
belirtilmiştir.
Yasa'nın bu kuralları uyarınca,
kesinhesapta bağış olarak gösterilen ancak yasal saklama süresi içinde
belgelendirilemeyen 21 il örgütüne ait toplam 3.328.246.719.- TL.nın Hazine'ye gelir
yazılması uygun görülmüştür.
İl örgütlerinin kesinhesap
çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, yukardaki konu dışında,
gösterilen gelirlerin 2820 sayılı Yasa'da belirtilen kaynaklardan sağlandığı
anlaşılmış; MKYK kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya
uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Refah Partisi Genel Merkezi'nin 1991 yılı
giderleri, kesinhesapta 5.739.725.320.- TL. olarak gösterilmiştir.
Bunun 296.483.347.- TL.sı büro genel
giderleri, 69.676.626.- TL.sı personel giderleri, 69.844.417.- TL.sı seyahat giderleri,
4.997.258.483.- TL.sı seçim giderleri, 1.120.000.- TL.sı demirbaş eşya giderleri,
301.729.699.- TL.sı teşkilata verilen nakit,
3.612.748.- TL.sı sair giderlerdir.~
Sağlanan 5.779.159.431.- TL.lık gelir
ile 5.739.725.320.- TL.lık gider arasındaki farkı oluşturan 39.434.111.- TL., nakit
mevcudu olarak 1992 yılına devretmiştir.
Muhasebe kayıtlarına göre, ertesi yıla
devreden 39.434.111.- TL.lık naktin tümü Kasa Hesabında görünmektedir.
Genel Merkez'in defter kayıtları ve
gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki harcamaların,
eldeki belge ve bilgiler çerçevesinde, 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na
uygun olduğu sonucuna varılmıştır.~
a) Belgesi Bulunmayan Giderler
Yapılan incelemede, 5, 10, 14, 17, 22,
29, 35, 41, 56, 86, 90 ve 95 yevmiye numaralarıyla personel gideri olarak kaydedilen
toplam 69.676.626.- TL.nın belgesinin bulunmadığı görülmüştür.
2820 sayılı Yasa'nın "Giderlerin
yapılmasında usul" başlıklı 70. maddesinde, beşbin liraya kadar
harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı
belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların fatura veya makbuz gibi bir
belge ile belgelendirilmesi zorunludur.
Aynı Yasa'nın, 76. maddesinin son fıkrasına
göre, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri
miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye irad
kaydedilmesi gerektiğinden 69.676.626.- TL.lık Parti malvarlığının Hazine'ye
gelir yazılması uygun görülmüştür.
b) Belgesi Eksik Giderler
Deftere 31 ve 33 yevmiye numaralarına
yapılan 5.000.000.- ve 4.505.000.- TL.lık gider kaydının dayanağı olarak iki
adet makbuz bağlandığı, ancak bu makbuzlarda ilgili faturanın belirtilmediği, yapılan
harcamayla ilgili hiç bir açıklamada ulunulmadığı
görülmüştür.
2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine göre,
beşbin lirayı aşan harcamaların, makbuz veya fatura gibi bir belgeyle tevsik edilmesi
zorunludur.
Alınan bir mal veya hizmet tutarının
gider kaydına esas olan belge faturadır. akbuz ise bir paranın ödendiğine
ilişkin alındı belgesidir. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen makbuzun tek
başına bir ödemeye esas olabilmesi için fatura kesilmesinin mümkün olmadığı bir
yerden alınması gerekir.
Anayasa Mahkemesi siyasî partilerin malî
işlemlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının saptanmasına yönelik malî
denetimini evrak üzerinden yapmaktadır. Bu evrak deyiminin gelir-gider belgeleriyle
birlikte defter ve kayıtlardaki bilgileri de kapsadığı açıktır. Defter ve
belgelerin denetime yeterli ve elverişli olacak bilgileri içermesi zorunludur. Nitekim,
2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, parti adına yapılan giderlerin ne gibi işlere
ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de
belirtilerek geçirileceği öngörülmektedir.
Alınan malın cinsi ve miktarı
bilinemediğinden, denetim için gerekli bilgileri taşımayan makbuzun tek başına
gider belgesi olarak kabulü olanaklı değildir.
2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin
dördüncü fıkrasında, Anayasa Mahkemesi'nin denetimi sonunda o siyasî partinin
gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna ve kanuna uygun olmayan
gelirler ve giderlerin dolayısıyla da bunların Hazine'ye gelir kaydedilmesine
karar vereceği biçimindeki, 76. maddenin son
fıkrasında da belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri iktarınca Parti malvarlığının, Anayasa
Mahkemesi kararıyla Hazine'ye irat kaydedileceği belirtilmiştir.
Bu kurallar uyarınca, 9.505.000.- TL.lık
gider karşılığı Parti malvarlığının Hazine'ye gelir yazılması uygun
görülmüştür.
c) Gider Kaydedilen Gecikme Zammı
T.E.K. İç Anadolu Elektrik Dağıtım
Müessesesi'ne ait para makbuzundan "gecikme zammı" olduğu anlaşılan
111.665.- TL.nın hiç bir açıklama yapılmaksızın 8 yevmiye no. ile gider kaydedildiği
görülmüştür.
Yapılan incelemede hesap belgeleri arasında
adı geçen Kurum'a yapılan başka bir ödemeye rastlanamadığından aslı
kanıtlanamayan bir borca ait gecikme zammının gider olarak kabulüne olanak
yoktur.
Bu nedenle, 111.665.- TL.nın 2820 sayılı
Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
d) Aslı Sunulmayan Belgeler
Yapılan incelemede, bazı seyahat
firmalarına ait biletlerin asılları yerine, onaylanmamış fotokopilerine dayanılarak
toplam 466.000.- TL.nın gider kaydedildiği görülmüştür.
2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde
belirtilen belgelerin asıllarının Anayasa Mahkemesi'ne verilmesi gerekmektedir.
Hiç bir açıklama yapılmaksızın ve gerekçe
de gösterilmeksizin verilen fotokopilerin tevsik edici belge olarak kabulü
olanaklı değildir.
Bu durumda, aşağıda gösterilen 466.000.-
TL. karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi ile 76.
maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
|
Yev.No
|
Firma
|
Seri(Sıra) no
|
Tutarı
|
|
4
|
Petrol Turizm
|
1229
|
7.000
|
|
4
|
" "
|
1230
|
7.000
|
|
6
|
Öz Siirt Seyahat
|
7543
|
60.000
|
|
18
|
Siirt Petrol
|
14324
|
150.000
|
|
23
|
Siirt Batman Tur
|
803
|
8.000
|
|
23
|
Petrol Turizm Sey
|
35575
|
16.000
|
|
23
|
Masum Gülçek
|
1522
|
40.000
|
|
25
|
Siirt-Batman Tur
|
71895
|
35.000
|
|
25
|
Petrol Turizm Sey
|
49241
|
8.000
|
|
27
|
Siirt Petrol Tur.Sey
|
18860
|
75.000
|
|
21
|
Siirt Petrol Sey
|
888541
|
60.000
|
|
|
|
|
466.000
|
e) Kişi Adına Düzenlenmiş Belgeler
Kişiler adına düzenlenmiş belgelere dayanılarak,
aşağıda ayrıntıları yazılı 950.000.- TL.nın gider kaydedildiği görülmüştür.
|
Yev.No
|
Firma ve Fatura No
|
Tutarı
|
|
25
|
Seymen Petrol-Ankara 1.6.1991-71272
|
230.000
|
|
23
|
Öztürkler Petrol-Islahiye
28.5.1991-72719
|
200.000
|
|
23
|
İzmir Ulaşım Hiz. ve Mak San.A.Ş. '
İzmir 29.5.1991
|
150.000
|
|
23
|
Başyiğitler Mobil ' Uşak 29.5.1991 -
228691
|
170.000
|
|
23
|
Baydarlar ' Ankara 30.5.1991 - 50497
|
200.000
|
|
|
|
950.000
|
2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde
"Bir siyasî partinin bütün giderleri o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılır"
denilmektedir. Ayrıca, bir gelir veya gider belgesinin muhasebe kayıtlarına esas
alınabilmesi için bunların, kayıt sahibi adına
düzenlenmiş olması gerekir.
Bu nedenlerle, siyasî parti tüzekişiliği
adına düzenlenmesi gerekirken kişiler adına düzenlenmiş belgelere dayanılarak yapılan
giderler toplamı 950.000.- TL.nın 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü
fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
f) Parti'ye Ait Olmayan Otoların
Masrafları
Demirbaş Eşya Defterinde 1991 yılında
Parti adına kayıtlı oto bulunmadığı halde, hiçbir açıklama yapılmadan aşağıda
belirtilen faturalara dayanılarak, bazı otolara ilişkin tamir, yedek parça,
bakım, akü, lastik vb. gibi masrafların parti gideri olarak kaydedildiği saptanmıştır.
|
Yev.No
|
Firma
|
Tarih-No
|
Tutarı
|
|
9
|
Halil Gürbilek Antalya
|
22.2.1991-194804
|
728.000
|
|
15
|
Oto Sevimli Van
|
4.4.1991-111762
|
400.000
|
|
16
|
Her Oto Servisi Ankara
|
20.4.1991-114
|
492.240
|
|
44
|
Aydın Tic.ve San. Aydın
|
6.9.1991-12541
|
758.000
|
|
|
|
|
2.378.240
|
Anayasa Mahkemesi, malî denetime ilişkin
incelemeyi belgeler üzerinde yaptığından, kesinhesaplara ait bilgilerin
dayanağı olan tüm belgelerin eksiksiz ve duraksamaya yol açmayacak şekilde
hazırlanarak verilmesi gerekmektedir.
Bu nedenle, kimi otolar için yapılan ve
tersine bir açıklama da yapılmadığından doğal olarak sahiplerine ait olması gereken
masrafların parti gideri olarak kabulüne olanak bulunmamaktadır.
Bu durumda, yukarıda ayrıntıları
belirtilen gider belgeleri toplamı 2.378.240.- TL. karşılığı Parti
malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca
Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
g) Demirbaşa Kaydedilmeyen Giderler
Yapılan incelemede, aşağıda yazılı
faturalarda gösterilen eşyaların Demişbaş Eşya Defterine kaydedilmediği
saptanmıştır.
|
Yev.No
|
Firma-Fatura
|
Cinsi
|
Tutarı
|
|
21
|
Kalyon Elektronik-Ankara 17.5.1991 -
11
|
4 Adet Sharp Video
|
5.040.000
|
|
39
|
Özcan Kardeşler-Ankara 27.8.1991 -
58781
|
1 Adet Beko L-30
M.Seti
|
1.200.000
|
|
32
|
Özcan Kardeşler-Ankara 13.7.1991 -
59353
|
1 Adet 51 Beko R., T.V.
|
3.850.000
|
|
|
|
|
10.090.000
|
2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde ve
Refah Partisi, İdarî ve Malî İşlemler İçyönetmeliği'nin 2. ve 13. maddelerinde
Demirbaş Eşya Defteri, tutulması zorunlu defterler arasında sayılmıştır.
Demirbaş niteliğindeki söz konusu eşyaların,
Demirbaş Defterine kaydedilmemesi hususunun Parti'ye bildirilmesi uygun
görülmüştür.
h) Muhasebe Kayıtlarının Eleştirisi
Siyasî partilerin malî işlemlerinin 2820
sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olup olmadığının saptanması için, Anayasa
Mahkemesi'ne sunulan defter ve belgelerin denetime elverişli olması
gerekmektedir.
2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinin beşinci
fıkrasında, parti adına elde edilen gelirlerin alındığının, yapılan giderlerin
ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri
de belirtilerek geçirileceği öngörülmektedir.
Refah Partisi 1991 yılı hesabına ilişkin
belgelerde ve muhasebe kayıtlarında, işlem hakkında açıklama yapılmadığı,
yalnızca gider belgeleri tutarının deftere geçirildiği görülmüştür.
Bu hususun Parti'ye bildirilmesi uygun
görülmüştür.
2- İl Örgütleri Giderleri
Refah Partisi'nin 1991 yılında 74 il örgütünün
giderleri toplamı 6.893.210.210.- TL.dır.
Kesinhesap cetvelinde bunun
1.785.229.026.- TL.sı büro genel giderleri, 230.059.816.- TL.sı personel giderleri,
316.331.273.- TL.sı seyahat giderleri, 316.526.624.- TL.sı bayrak, flama, rozet
vb. giderleri, 107.686.873.- TL.sı yayınlar maliyet giderleri, 385.212.120.- TL.sı
konferans sergi vb. faaliyet giderleri, 3.089.860.972.- TL.sı seçim giderleri,
118.585.639.- TL.sı demirbaş eşya giderleri, 177.028.570.- TL.sı teşkilata verilen
nakit, 366.689.297.- TL.sı sair giderler olarak gösterilmiştir.
Sağlanan 7.138.832.433.- TL.lık gelirle 6.893.210.210.-
TL.lık gider arasındaki farkı oluşturan 245.622.223.- TL. 1992 yılına
devretmiştir.
İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider
bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gösterilen gider kalemlerinin MKYK
kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların, 2820 sayılı Yasa'ya
uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
V- SONUÇ
Refah Partisi 1991 yılı hesabının
incelenmesi sonucunda;
1- Belgeleri bulunmayan genel merkez gelirleri
tutarı 1.708.960.738.- TL.nın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri
uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,
2- Belgeleri bulunmayan, il örgütlerinin
bağışları tutarı 3.328.246.719.- TL.nın 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri
uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,
3- Belgesi bulunmayan 69.676.626.-
TL.lık gider karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesi uyarınca
Hazine'ye gelir yazılmasına,
4- Malî denetim için gerekli olan
bilgileri içermeyen eksik belgelere dayanılarak kaydedilen 9.505.000.- TL.lık
gider karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri
uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,
5- Asıl ödemesi bulunmayan gecikme zammı
tutarı 111.665.- TL.nın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir
yazılmasına,
6- Gerekçe gösterilmeksizin aslı sunulmayan
gider belgelerine dayanılarak kaydedilen 466.000.- TL.lık gider karşılığı Parti
malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye
gelir yazılmasına,
7- Kişiler adına düzenlenmiş belgelere dayanılarak
kaydedilen gider tutarı 950.000.- TL.nın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi
uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,
8- Partiye ait olmayan otolara ait giderler
toplamı 2.378.240.- TL.nın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye
gelir yazılmasına,
9- Bankadaki paranın Banka Hesabında
gösterilmesi, buradan kasaya para aktarımının muhasebe kayıtlarına yansıtılması
gerektiğine,
10- 10.090.000.- TL.lık eşyanın Demirbaş
Eşya Defterine kaydedilmesinin ve Demirbaş Eşya Hesabında gösterilmesinin
gerektiğine,
11- Anayasa Mahkemesi'ne sunulan defter ve
belgelerin denetime elverişli olması gerektiğinden, yalnızca belge tutarlarının
deftere geçirilmesiyle yetinilmeyerek, gelir-gider belgeleri ile muhasebe kayıtlarının,
2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde belirtildiği üzere açıklama içerir şekilde düzenlenmesinin
gerektiğine,
12- Yukarıdaki konular dışında kalan,
genel merkez ve iller örgütü gelirleri ile giderlerinin, eldeki belge ve
bilgilere göre, doğru ve Yasa'ya uygun olduğuna,
Güven DİNÇER'in "Kapatılmış siyasî partinin
hesapları incelenemez" yolundaki karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA, 16.3.1998 gününde
karar verildi.
|
Başkan
Ahmet Necdet SEZER
|
Başkanvekili
Güven DİNÇER
|
Üye
Samia AKBULUT
|
|
Üye
Haşim KILIÇ
|
Üye
Yalçın ACARGÜN
|
Üye
Mustafa BUMİN
|
|
Üye
Sacit ADALI
|
Üye
Ali HÜNER
|
Üye
Lütfi F. TUNCEL
|
|
Üye
Fulya KANTARCIOĞLU
|
Üye
Mahir Can ILICAK
|
|
|
|
|
|
|
|