ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1996/9 (Siyasi Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:1998/36

Karar Günü:7.7.1998

R.G. Tarih-Sayı:29.07.1998-23417

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 78 il örgütünün 1995 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca; Yekta Güngör ÖZDEN, Ahmet N. SEZER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Mustafa YAKUPOĞLU, Nurettin TURAN ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun katılmalarıyla yapılan toplantıda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, 3.9.1996 gününde oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1995 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Denetimin maddî ögelerini oluşturan defter ve belgelerde Milliyetçi Hareket Partisi'nin 1995 yılı içindeki Genel Merkez gelir ve giderlerinin 206.374.436.893.- TL., 78 il örgütü gelir ve giderlerinin 123.645.143.709.- TL. olmak üzere toplam 330.019.580.602.- TL. gösterildiği, gelir, gider ve devir rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1995 yılı içindeki gelirleri 206.374.436.893.- TL. gösterilmiştir.

 Bunun; 32.501.000.000.- TL.nın aidatlardan, 1.443.500.000.- TL.nın sabit kıymet satış gelirlerinden, 147.725.037.000.- TL.nın Hazine yardımından, 1.820.600.000.- TL.nın bağışlardan, 19.576.746.885.- TL.nın faiz gelirlerinden, 3.307.553.008.- TL.nın geçen yıl nakit devrinden sağlandığı görülmüştür.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede; gelirlerin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. maddeleri hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 78 il örgütünce sağlanan gelirler toplamı 123.645.143.709.- TL. gösterilmiştir.

Bunun; 15.854.740.660.- TL.nın aidatlardan, 1.999.520.432.- TL.nın satışlardan, 6.056.673.779.- TL.nın etkinliklerden, 36.000.000.- TL.nın sabit kıymet satış gelirlerinden (araba satışı), 98.388.892.348.- TL.nın bağış ve faiz gelirlerinden, 1.309.316.490.- TL.nın geçen yılın nakit devrinden sağlandığı anlaşılmıştır.

Parti il örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede; gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nda belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1995 yılı içindeki giderleri 110.680.037.765.- TL. gösterilmiştir.

Bunun; 6.749.109.568.- TL.nın büro giderlerine, 4.758.726.787.- TL.nın personel giderlerine, 955.627.500.- TL.nın seyahat giderlerine, 11.775.707.900.- TL.nın bayrak, flama, rozet yapım giderlerine, 370.640.000.- TL.nın yayın giderlerine, 4.375.620.684.- TL.nın etkinlik giderlerine, 58.399.611.139.- TL.nın seçim giderlerine, 8.615.627.972.- TL.nın demirbaş alım giderlerine, 14.679.366.215.- TL.nın diğer yönetim giderlerine yapıldığı görülmüştür.

Genel Merkezin 206.374.436.893.- TL. gelir ile 110.680.037.765.- TL. gider arasındaki farkı oluşturan 95.694.399.128.- TL., nakit mevcudu olarak 1996 yılına devretmiştir.

 Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

1- Parti Genel Merkezi'nce yapılan (300.000.000 + 2.839.316 =) 302.839.316.- TL. giderin ise mevzuatına uygun olmadığı anlaşılmıştır.

Anayasamızın 69. maddesi üçüncü fıkrasında, 'Siyasî partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. Bu kuralın uygulanması kanunla düzenlenir' kuralına yer verilmiş,

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 3. maddesinde de 'Siyasî partiler Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahallî idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile millî iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzelkişiliğe sahip kuruluşlardır' denilmiştir.

Bu durumda, siyasî partiler, yasalarda ve buna koşut olarak tüzük ve programlarında gösterilmeyen amaçlara yönelik etkinlikte bulunamayacakları gibi kuruluş amaçları dışında bir harcamada da bulunamazlar.

Yevmiye defterine 22.5.1995 gün ve 134/5 sayı ile gider kayıt edilen 300.000.000.- TL. tutarındaki gidere ilişkin 1.5.1995 gün ve 169/204 sayılı faturanın amaca uygun olmayan gider içerdiği anlaşılmıştır.

2- Parti yevmiye defterine 7.12.1995 gün ve 54/9- sayı ile gider kayıt edilen 2.839.316.- TL. harcamaya ilişkin faturanın aslı yerine fotokopisinin verildiği görülmüştür.

Yasa gereği fatura aslının resmî kuruluşlarınca alıkonulmasının zorunlu olduğu hallerde faturanın fotokopisi tevsik belgesi olarak kabul edilmekte olup, (oto alımında olduğu gibi) bunun dışındaki fotokopiler tevsik belgesi olarak kabul edilmemektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, beşbin liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi belgelerle tevsik edilmesi zorunludur. Bu nedenle, gerekçesiz ve onaysız fatura fotokopilerine dayanılarak kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabulüne olanak bulunmamaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasındaki, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye gelir yazılacağına ilişkin kural karşısında, 2.839.316.-TL. gider tutarının 2820 sayılı Yasa'nın 76/4. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 78 il örgütünün giderler toplamı 119.907.225.166.- TL. gösterilmiştir.

Bunun; 33.436.061.869.- TL.nın büro giderlerine, 4.686.155.535.- TL.nın personel giderlerine, 2.696.327.950.- TL.nın seyahat giderlerine, 1.163.639.475.- TL.nın bayrak, flama, rozet yapım giderlerine, 2.359.177.385.- TL.nın yayın giderlerine, 8.607.573.524.- TL.nın etkinlik giderlerine, 42.006.847.705.- TL.nın seçim giderlerine, 13.336.219.415.- TL.nın demirbaş alım giderlerine, 11.615.222.308.- TL.nın diğer yönetim giderlerine yapıldığı görülmüştür.

İl örgütlerinin geliri ile gideri arasındaki 3.737.918.543.- liranın sene sonu nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredildiği görülmüştür.

İ1 örgütleri kesinhesap çizelgeleri gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede; giderlerin; Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Milliyetçi Hareket Partisi'nin 1995 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Kesinhesapta gösterilen gelirlerden 330.019.580.602.- TL.nın; giderlerden 230.284.423.615.- TL.nın, eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Amaca uygun bulunmayan 300.000.000.- TL. gider karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- Fatura aslı ile belgelendirilmesi gerekirken fotokopi ile belgelendirilen 2.839.316.- TL. gider karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına, 7.7.1998 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.