ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı : 2023/6 (Değişik İşler)

Karar Sayısı : 2023/2

Karar Tarihi : 19/6/2023

R.G. Tarih - Sayı : 23/6/2023 - 32230

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının; 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerine katılmayan Halkların Demokratik Partisine Hazine ve Maliye Bakanlığınca 22/4/2983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ek 1. maddesinin altıncı fıkrası uyarınca ödenen Devlet yardımına tedbiren bloke konulmasına ve harcama yapılmış ise bu harcamayla birlikte söz konusu yardımın Partiden/harcamayı yapan ilgililerden tahsil edilerek Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmesi talebini içeren 7/6/2023 tarihli dilekçesi ve ekleri incelendi, Raportör Evren ALTAY tarafından hazırlanan konuya ilişkin rapor okundu, gereği görüşülüp düşünüldü:

1. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının dilekçesinin içeriğinden, tedbir talebi ve Hazineye irat kaydı talebinin dayanağı olarak Anayasa’nın ve Siyasi Partiler Kanunu’nun, siyasi partilere Devletçe yapılacak mali yardım ile siyasi partilerin gelir ve giderlerinin mali denetimine ilişkin hükümlerine yer verildiği görülmüş ve söz konusu taleplerin Halkların Demokratik Partisinin temelli kapatılması talebiyle açılan dava kapsamında yapılmadığı ve bu dava ile bir ilgisinin bulunmadığı, siyasi partilerin mali denetimi kapsamında başvuruda bulunulduğu anlaşılmıştır.

2. Siyasi partilerin mali denetimine ilişkin düzenlemelere, Anayasanın 69. maddesinde, Siyasi Partiler Kanunu’nun “Mali Hükümler” başlıklı Üçüncü Kısmında yer alan 61 ilâ 77. maddelerinde, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 55. ve 56. maddeleri ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 51. ve 52. maddelerinde yer verilmekte ve söz konusu düzenlemelerde siyasi partilerin mali denetimi konusunda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına verilen herhangi bir görev ve yetki bulunmamaktadır.

3. Siyasi Partiler Kanunu’nun Üçüncü Kısmının “Anayasa Mahkemesince Yapılacak Mali Denetim” başlıklı Dördüncü Bölümünde yer alan 74. maddesi şu şekildedir:

 “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuna uygunluğunu denetler. Ancak yapılacak kanuna uygunluk denetimi siyasi partilerin amaçlarına ulaşmak için yapılmasında fayda görülen faaliyetleri daraltacak veya bu faaliyetlerin yerindeliğini içerecek şekilde yapılamaz. Denetimde harcamaların gerçek mahiyeti esas alınır. Şekle ve usule ilişkin eksiklikler harcamaların kabul edilmemesini gerektirmez.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri binbeşyüz lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.

Siyasi parti hakkında kapatma kararı verilmiş olması halinde kapatma kararının verildiği tarihe kadar olan döneme ilişkin hesaplar da Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenerek karara bağlanır. Bu takdirde denetime esas kesin hesabın verilmesi ve denetime ilişkin diğer esas ve usuller Anayasa Mahkemesi tarafından belirlenir.

Siyasi partiler amaçlarına ulaşmak için gerekli gördükleri siyasi faaliyetleri kapsamında her türlü harcama yapabilirler.

Siyasi partiler mal ve hizmet alımı ile yapım işlerini, açık ihale, kapalı zarf usulü ve yazılı veya sözlü olmak üzere doğrudan veya pazarlık usullerinden herhangi biri ile yapabilir.

Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.

Siyasi partiler ücret mukabili geçici veya sürekli olarak çalıştırdıkları kişilere ödedikleri ayni ve nakdi sağlık ve sosyal yardım giderleri ile amaçlarına ulaşmak için görevlendirdikleri kişiler tarafından yapılan yurt içi ve yurt dışı seyahatlere ilişkin konaklama, yol masrafları ve diğer zorunlu harcamaları gider olarak kayıt edebilirler.

Siyasi partiler, mal ve hizmet alım sözleşmelerinden kaynaklanan mahkeme kararları ile ödedikleri miktarı ve masraflarını gider olarak kaydedebilirler.”,

4. Aynı Kanun’un 75. maddesinde de şu hükümler yer almaktadır:

“Anayasa Mahkemesi, kesinhesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.

Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar. Bu denetimi, Sayıştaydan yardım sağlanarak hazırlatacağı raporlar üzerinden yapabileceği gibi, siyasi partilerin genel merkezlerinde ve mahalli teşkilatlarında doğrudan doğruya veya kendi üyeleri arasından görevlendireceği bir naip üye veya mahallin en kıdemli adli veya idari yargı hakimi niyabetinde yaptıracağı inceleme ve araştırmalar üzerinden de yapabilir. Bu maksatla, yeminli bilirkişi görevlendirebilir.

Anayasa Mahkemesi, ilgili siyasi partinin başkanından veya temsilcisinden yazılı mütalaa isteyebilir; gerekli görürse sorumlu uzman muhasipler de dahil ilgililerin sözlü açıklamalarını dinleyebilir.

Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.

Siyasi partilerin büyük kongrelerinin kesinhesaplar hakkındaki kararları, Anayasa Mahkemesinin denetimini etkilemez. Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonucunda vereceği kararlar kesindir.”

5. Anayasa Mahkemesince yapılacak mali denetimin usul ve esaslarına ilişkin benzer düzenlemelere Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 55. ve 56. maddeleri ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 51. ve 52. maddelerinde de yer verilmiştir.

6. Söz konusu Kanun ve İçtüzük hükümleri incelendiğinde, siyasi partilerin, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına göndermek zorunda oldukları görülmektedir. Bir başka deyişle, Anayasa Mahkemesince denetlenecek yıla ait kesin hesapların, bir sonraki yılın Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine verileceği belirtilmek suretiyle denetimin, denetlenen yıldan bir sonraki yılda yapılması öngörülmüştür. Buna göre, siyasi partilerin 2023 yılına yönelik mali denetimleri, 2024 yılının Haziran ayından sonra yapılabilecektir.

7. Bu çerçevede, siyasi partilerin mali denetimine ilişkin usul ve esasların yer aldığı kanuni düzenlemelere göre siyasi partilerin 2023 yılını kapsayan mali denetim süreci henüz başlamadığından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca ileri sürülen ve ilgili yılın denetimi kapsamında değerlendirilebilecek hususların Anayasa Mahkemesince bu aşamada incelenebilmesi mümkün değildir.

8. Öte yandan, siyasi partilerin Anayasa Mahkemesince yapılacak mali denetimi öncesinde, partilerin belirli bir gelir kaleminin dayanağını teşkil eden işlemlerin hukuka uygunluğu hususunda ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklara ilişkin olarak ilgili idarelerce genel hükümlere göre işlem tesis edilebilmesine engel bulunmadığı gibi bu işlemlere karşı yargı yollarının açık olduğu da izahtan varestedir.

Açıklanan gerekçelerle, Halkların Demokratik Partisinin 2023 yılına yönelik mali denetimi kapsamında incelenebilecek hususlara ilişkin olarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca bulunulan talepler hakkında KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA 19/6/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.