ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2020/5 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2022/8
Karar Tarihi : 12/5/2022
R.G. Tarih - Sayı : 30/6/2022
- 31882
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Turan Hareketi Partisinin 2019 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Hicabi DURSUN, Celal
Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL, Yusuf
Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI ve İrfan
FİDAN’ın katılımlarıyla 4/3/2021 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında
öncelikle suç duyurusunda ve mülki amire bildirimde bulunulup bulunulmayacağı
sorunları görüşülmüştür.
2. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde “İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir”
hükmüne yer verilmiş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin
hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine
ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na vermek zorundadırlar. Bu
belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü
hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri
eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti
genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim kurulunca
incelenerek karara bağlanacağı ve birleştirileceği, birleştirilmiş kesin hesap
cetvellerinin de Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Turan Hareketi Partisi, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesabı, Genel Merkez kesin hesabı, bağlı ilçeleri
de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarını ve Partinin aynı hesap
döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların,
menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listelerini Anayasa Mahkemesine sunması gerekirken
sadece Genel Merkeze ait 2019 yılı kesin hesabını Anayasa Mahkemesine sunmuş,
dolayısıyla 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinin ikinci
fıkrasının “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar” amir hükmüne uymamıştır.
4. 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde 74. madde hükümlerine aykırı hareket eden parti
sorumluları hakkında üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon
liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezasının verileceği
öngörülmektedir.
5. 4/11/2004 tarihli ve 5252 sayılı Türk Ceza Kanununun
Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un “Hafif hapis ve hafif para cezalarının
idari para cezasına dönüştürülmesi” başlıklı 7. maddesinde kanunlarda hafif
hapis cezası ve hafif para cezası olarak öngörülen yaptırımların idari para
cezasına dönüştürüldüğü ve idari para cezasına karar vermeye ise mülki idare
amirinin yetkili olduğu belirtilmiştir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı
hareket eden parti sorumluları hakkında anılan Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendi ve 5252 sayılı Kanun’un 7. maddesi gereğince gerekli
işlemlerin yapılması için konunun Ankara Valiliğine bildirilmesi gerekir.
7. Diğer yandan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının
siyasi parti teşkilat listesinde aktif görünen 11 ile ait kesin hesap
cetvellerinde herhangi bir gelir gider bildirilmediği tespit edilmiştir.
8. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek kiraya
isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
9. Ayrıca partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması gibi birtakım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
10. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde bir siyasi
partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde
edileceği, 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzel
kişiliği adına yapılacağı, 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de
75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen
bilgileri vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis
ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm
altına alınmıştır. Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim
giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti
yetkililerinin bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış
geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzel kişiliği adına hesaplara dâhil etmesi
gerekir.
11. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
12. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi gereğince gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
13. Bu itibarla Turan Hareketi Partisinin 2019 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze ait kesin hesap cetvelinin sunulmasından
dolayı işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu
kararın tebliğinden itibaren otuz gün süre verilmesine,
- Anayasa Mahkemesine, istenen bilgilerin verilmemesi
nedeniyle Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi ve 5252 sayılı Kanun’un 7. maddesi uyarınca yasal
işlem yapılması için konunun Ankara Valiliğine bildirilmesine,
- Anayasa Mahkemesine, istenen bilgilerin istendiği
şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
14. Turan Hareketi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği
2019 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler
üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından
hazırlanıp Raportör Ömer DURSUN tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama
belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
15. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve
belgelerde Partinin 2019 yılı gelirler toplamının 7.795 TL olduğu ve gider
toplamının 3.959,38 TL, sonraki yıla devreden nakit toplamının 3.835,62 TL
olduğu anlaşılmıştır.
16. Partinin 2019 yılı kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2019 yılı
kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna
varılmıştır.
A. Gelirlerin
İncelenmesi
1. Genel Merkez
Gelirleri
17. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 7.795 TL olup
bu tutarın 700 TL’si bağışlardan, 7.095 TL’si ise üye giriş aidatlarından
oluşmaktadır.
18. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Gelirleri
19. Partinin il örgütlerinin gelirlerine ilişkin herhangi
bir bildirimde bulunulmamıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
1. Genel Merkez Giderleri
20. Partinin Genel Merkez
giderleri toplamı 3.959,38 TL olup bu
tutarın 661,19 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 72,18 TL’si
taşıma giderlerinden, 3.226,01 TL’si ise seyahat giderlerinden oluşmaktadır.
21. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde giderlerin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Giderleri
22.
Parti il örgütlerinin giderlerine ilişkin herhangi bir bildirimde
bulunulmamıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
23. Partinin 2019 yılı
defter ve belgeleri üzerinde yapılan inceleme neticesinde herhangi bir taşınır
ve taşınmaz mal ile menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.
IV. SONUÇ
Turan Hareketi Partisinin 2019 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
Partinin 2019 yılı kesin hesabında gösterilen 7.795 TL
gelir ile 3.959,38 TL gider ve 3.835,62 TL sonraki yıla devreden nakit
toplamının eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 22/4/1983 tarihli ve
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna 12/5/2022 tarihinde
OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü
ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan
Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir
ÖZKAYA
|
Üye
Engin
YILDIRIM
|
Üye
Muammer
TOPAL
|
Üye
M.
Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan
GÜLEÇ
|
Üye
Recai
AKYEL
|
Üye
Yusuf
Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız
SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin
MENTEŞ
|
Üye
İrfan
FİDAN
|
Üye
Kenan
YAŞAR
|
|
|
|
|