ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2021/78 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı
: 2022/32
Karar Tarihi
: 20/7/2022
R.G.
Tarih-Sayısı : 30/9/2022-31969
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Anadolu Birliği Partisinin 2020 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anadolu Birliği Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği
2020 yılı kesin hesabına ilişkin belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını
içeren ve Raportör Ömer DURSUN tarafından Heyete sunulan ilk inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri
okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
2. 2820 sayılı Kanun’un
73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde iller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesapların merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanacağı öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci
fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar
ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim
kurulunca incelenerek karara bağlanacağı ve birleştirileceği, birleştirilmiş
kesin hesap cetvellerinin de Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Diğer taraftan Anayasa Mahkemesi
İçtüzüğü’nün 51. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendinde siyasi
partilerin “Merkez karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin
hesapları onaylama görevi verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel
merkezi ve iller örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve
birleştirildiğine ilişkin kararın onaylı örneğini”, (e) bendinde ise “Parti
genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu
gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka
yetkililerince onaylanmış mutabakat yazılarını” Haziran ayı sonuna kadar
Anayasa Mahkemesine sunacakları belirtilmektedir.
4. Anadolu Birliği Partisinin kesin hesaplarının
incelenip birleştirildiği ve onaylandığına dair karar, birleştirilmiş kesin
hesap cetveli, Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl
sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin
olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat yazılarını göndermediği tespit
edilmiştir.
5. 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket
eden parti sorumluları hakkında Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
6. Anadolu Birliği Partisinin 2020 yılı kesin hesap
dosyasında, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti teşkilat
listesinde aktif görünen 13 ile ve Genel Merkeze ait kesin hesap cetvellerinde
herhangi bir gelir gider bildirilmediği tespit edilmiştir.
7. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il ve ilçe başkanlıklarına ait binaların kendi mülkü veya kira olması
gerekmektedir. Parti yetkililerine ait binalarda siyasi faaliyette bulunuluyor
ise (genel merkez, il, ilçe teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) kira
sözleşmesi düzenlenerek kiraya isabet eden tutarın partiye bağış olarak
kaydedilmesi gerekir.
8. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde
bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına
elde edileceği, 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzel
kişiliği adına yapılacağı, 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de
yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen
parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon
liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi
imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde
yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek
suretiyle parti tüzel kişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
9. Anayasa Mahkemesine hesap verilebilir şekilde kayıt ve
belge düzeninin oluşturulmaması suretiyle hesabın dışında gelir ve giderin
gerçekleştirilmesi inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler
olduğundan Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince
gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulması gerekir.
10. Diğer yandan hiçbir gelir elde etmeyerek ve giderde
bulunmayarak siyasi parti faaliyetlerini yürütmesi mümkün olmayan Parti Genel
Merkez hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2020 yılı
hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesi mümkün değildir.
III. SONUÇ
Anadolu Birliği Partisinin 2020 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
A. Anayasa
Mahkemesine kesin hesabın istendiği sürede tam olarak verilmemesi nedeniyle
Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 111.
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
B. Anayasa
Mahkemesine hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması,
hesabın dışında gelir ve gider gerçekleştirilmesi inceleme ve araştırmayı
engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
C. Parti Genel
Merkez hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2020 yılı
hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına
20/7/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin MENTEŞ
|
Üye
Basri BAĞCI
|
Üye
İrfan FİDAN
|
Üye
Kenan YAŞAR
|