ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2018/53 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2021/181
Karar Tarihi : 14/7/2021
R.G.Tarih-Sayısı :
2/10/2021-31616
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
İlk Partinin 2017 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Recep
KÖMÜRCÜ, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan
Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki
HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 13/2/2019 tarihinde yapılan ilk inceleme
toplantısında öncelikle suç duyurusunda bulunulup bulunulmayacağı sorunu
görüşülmüştür.
2. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde “İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesinhesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir”
denilmiş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin
hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine
ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu
belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü
hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri
eklenir” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti
genel merkezine ilişkin kesin hesabın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca
incelenerek karara bağlanacağı, birleştirileceği ve birleştirilmiş kesin hesap
cetvellerinin Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Diğer taraftan Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 51.
maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendinde siyasi partilerin “Merkez
karar ve yönetim kurullarınca (parti tüzüğünde kesin hesapları onaylama görevi
verilen yetkili organlarınca) alınmış parti genel merkezi ve iller örgütleri
kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin
kararın onaylı örneğini”, (e) bendinde ise “Parti genel sekreteri ve
genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış
mutabakat yazılarını” Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine
sunacakları belirtilmektedir.
4. İlk Partinin 2017 yılı kesin hesaplarının incelenip
birleştirildiği ve onaylandığına ilişkin kararı ve Parti genel sekreteri ve
genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım
tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış
mutabakat yazılarını göndermediği tespit edilmiştir.
5. 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı
hareket eden parti sorumluları hakkında Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
6. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti
teşkilat listesinde aktif görünmesine rağmen teşkilatlandığı illerden altmış üç
il örgütüne ait 2017 yılı kesin hesabının da gönderilmediği tespit edilmiştir.
7. Partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması gibi birtakım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
8. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet parti
yetkililerine ait veya bunların kendi kullandıkları yerlerde siyasi parti
faaliyette bulunuluyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden
tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
9. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinin birinci fıkrasında
bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına
elde edileceği, 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında siyasi partilerin
giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün
giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı hüküm altına
alınmıştır. Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini
kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu
şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek
suretiyle parti tüzel kişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
10. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi, kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
11. 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendinde yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen
bilgileri vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis
ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm
altına alınmıştır.
12. Mahkemeye bilgilerin istenen şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olarak nitelendirildiğinden 2820 sayılı Kanun’un 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin
yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulması gerekir.
13. Bu itibarla İlk Partinin 2017 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze ait kesin hesapların sunulması nedeniyle
işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla, 2017 yılı
kesin hesaplarının incelenip birleştirildiği ve onaylandığına ilişkin kararı,
Parti genel sekreteri ve genel saymanının imzasını taşıyan yıl sonu kasa
mevcudunu gösteren kasa sayım tutanağı ile banka hesaplarına ilişkin olarak
banka yetkililerince onaylanmış mutabakat yazısını ve Genel Merkez kesin hesabının
dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği
defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın tebliğinden
itibaren otuz gün süre verilmesine,
-Anayasa Mahkemesine, kesin hesabın istendiği sürede tam
olarak verilmemesi nedeniyle, Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal
işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına,
- Anayasa Mahkemesine bilgilerin istenen şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olarak nitelendirildiğinden Parti
sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının
(c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
14. İlk Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2017 yılı
kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde
yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından
hazırlanıp Raportör Ömer DURSUN tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları,
bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra
gereği görüşülüp düşünüldü:
15. İlk Partinin göndermiş olduğu 2017 yılı Genel Merkez
kesin hesabına göre 2017 yılı gelirler toplamının 55.300 TL olduğu ve giderler
toplamının 55. 295,93 TL ve gelecek yıla devreden nakit toplamının 4,07 TL
olduğu anlaşılmaktadır.
16. Anayasa Mahkemesinin 13/2/2019 tarihli ilk inceleme
kararıyla Partinin 2017 yılı kesin hesaplarının incelenip birleştirildiği ve
onaylandığına ilişkin kararı, Parti genel sekreteri ve genel saymanının
imzasını taşıyan yıl sonu kasa mevcudunu gösteren kasa sayım tutanağı, banka
hesaplarına ilişkin olarak banka yetkililerince onaylanmış mutabakat yazısını
ve genel merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile
bu belgelerin kaydedildiği defterlerinin Sayıştay Başkanlığına gönderilmesi
için bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine karar verilmiş ve
bu karar Partiye 18/3/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir. Partinin anılan karar,
tutanak, mutabakat yazısı ve gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri belirtilen süre içinde göndermemesi üzerine Sayıştay
Başkanlığı tarafından partiye gönderilen 23/12/2020 tarihli ve
96894684-175.3-E.20062690 sayılı yazıyla 2017 yılı esas incelemesinin
yapılabilmesi için karar, tutanak, mutabakat yazısı ve gelir-gider belgeleri
ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi gerektiği tekrar
bildirilmiştir. Ancak Parti Sayıştay Başkanlığına herhangi bir bilgi ve belge
göndermemiştir.
17. 2820
sayılı Kanun’un 69. maddesinde bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi
partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği, siyasi partilerin genel
merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirlerinin, parti merkez karar ve
yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınacağı ve sağlanan
gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi,
makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının makbuzda ve dip
koçanlarında yer alacağı belirtilmiştir. Anılan Kanun’un 75. maddesinin
dördüncü fıkrasında da “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi
partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna
uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir
kaydedilmesine karar verir” 76. maddesinin üçüncü fıkrasında ise “Bu
Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi
partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa
Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir” hükümleri yer
almaktadır.
18. Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca beş milyon
liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik
edilmesi zorunlu olmadığından bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve
kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir. Kanun’un 76. maddesinin
dördüncü fıkrasında ise belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen
parti giderleri miktarınca parti mal varlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla
Hazineye irat kaydedileceği hükmü bulunmaktadır.
19. Bu hükümlere göre siyasi partilerin kesin
hesaplarının dayanağını oluşturan gelir-gider belgelerini Anayasa Mahkemesine
sunması gerektiğinden Partinin genel merkez kesin hesabında gösterdiği hâlde
belgelendirmediği gelir-gider rakamı kadar Parti mal varlığının Hazineye irat
kaydedilmesi gerekir.
20. Ayrıca Partinin kesin hesabının dayanağını oluşturan
gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarını Sayıştay Başkanlığına göndermemesi
dolayısıyla 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi gereğince yapılan araştırma ve
incelemeleri engellediği ve aynı madde gereğince istenilen bilgi ve belgeleri vermediği
tespit edilmiştir.
21. Kanun’un 75. maddesi hükmüne aykırı olarak Parti
Genel Merkezinin gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarını göndermeyerek
inceleme ve araştırmayı engelleyen Parti sorumluları hakkında Kanun’un 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını
temin için suç duyurusunda bulunulması gerekir.
IV. SONUÇ
İlk Partinin 2017 yılı kesin hesabının incelenmesi
sonucunda;
A. Parti hesabının
denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2017 yılı hesabının 2820 sayılı
Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına,
B. 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddelerine göre; genel Merkez kesin
hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarını
Anayasa Mahkemesine sunmayan ve gelir ve giderlerini belgelendirmeyen Partinin
kesin hesabında gösterdiği 55.300 TL gelir tutarı ve 55.300 TL gider tutarı
olmak üzere toplam 110.600 TL karşılığı Parti malvarlığının toplamı kadar parti
malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesine,
C. Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterlerin gönderilmemesinden dolayı Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden
gerekli işlemlerin yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
14/7/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü
ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan
Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir
ÖZKAYA
|
Üye
Engin
YILDIRIM
|
Üye
Hicabi
DURSUN
|
Üye
Celal
Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer
TOPAL
|
Üye
M.
Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan
GÜLEÇ
|
Üye
Recai
AKYEL
|
Üye
Yusuf
Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız
SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin
MENTEŞ
|
Üye
Basri
BAĞCI
|
Üye
İrfan
FİDAN
|