ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2017/84 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2021/180
Karar Tarihi : 14/7/2021
R.G.Tarih-Sayısı :
2/10/2021-31616
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Anayol Partisinin 2016 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman
Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz
AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan
GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 4/1/2018 tarihinde
yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda bulunulup
bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.
2. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasında “Parti merkezi ve bağlı ilçeleri
de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna
kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesinhesaplarını
hazırlarlar. İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan
kesinhesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve
birleştirilir” hükmüne yer verilmiş ve 74. maddesinin ikinci fıkrasında da
“Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş
bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar
Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri binbeşyüz lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il örgütlerinden
gönderilen kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın
merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanacağı ve
birleştirileceği ve birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin Anayasa
Mahkemesine verileceği hükme bağlanmıştır.
3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti
teşkilat listesinde aktif görünmesine rağmen Anayol Partisinin 18 il
teşkilatına ait 2016 yılı kesin hesabının gönderilmediği tespit edilmiştir.
5. Ayrıca, Partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde, bir siyasi
partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde
edileceği, 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği
adına yapılacağı, 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de 75. madde
gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri
vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış
milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına
alınmıştır. Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini
kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu
şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak
kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
7. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi, kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
8. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olduğundan dolayı 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
9. Ayrıca Parti, Genel Merkez kesin hesap cetvelini
18.9.2017 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuş, dolayısıyla 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 74. maddesindeki “…Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar” amir hükmüne uymamıştır.
10. 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde: “74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden
sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve 15 milyon liradan
30 milyon liraya kadar hafif para cezası verilir” denilmektedir.
11. 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı
hareket eden parti sorumluları hakkında Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
12. Bu itibarla Anayol Partisinin 2016 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze
ait kesin hesapların sunulmasından dolayı işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu
kararın tebliğinden itibaren otuz gün süre verilmesine,
- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği
şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına,
- Anayasa Mahkemesine, istenen bilgilerin istendiği
sürede verilmemesi nedeniyle, Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un
111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
13. Anayol
Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2016 yılı kesin hesap çizelgeleri ile
dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını
içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından hazırlanıp Raportör Ömer DURSUN
tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve
6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun
ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama
belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
14. 2820 sayılı Kanun’un 73. maddesinin
üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde iller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait
olan kesin hesapların merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara
bağlanacağı ve birleştirileceği öngörülmüş ve
aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi partilerin
genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile
parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının
onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi
için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere,
ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz
milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların
değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”
denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin
hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim
kurulunca incelenerek karara bağlanacağı, birleştirileceği ve birleştirilmiş
kesin hesap cetvellerinin Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
15. Partinin göndermiş olduğu 2016 yılı kesin hesabına
göre yıl içinde Genel Merkez hiçbir gelir elde etmemiş ve hiçbir giderde
bulunmamıştır.
16. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il ve ilçe başkanlıklarına ait binaların kendi mülkü veya kira olması
gerekmektedir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi faaliyette bulunuluyor
ise (genel merkez, il, ilçe teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu
takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak
kaydedilmesi gerekir.
17. Parti yetkililerinin sundukları kesin hesapta Genel
Merkeze ilişkin herhangi bir gelir ve gider gösterilmemiştir. Parti Genel
Merkezinin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon,
kırtasiye vb.) bulunması gerekir. Yönetim gelir ve giderlerinin hesaplarda
görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu
durumda 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde yer alan bir siyasi partinin bütün
gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde edileceği ve 70.
maddesinde bulunan bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel
kişiliği adına yapılacağı hükümlerine aykırı davranılmıştır.
18. Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge
düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması
inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden
Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince gerekli
işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulması gerekir.
19. Diğer taraftan hiçbir gelir elde etmeyerek ve giderde
bulunmayarak siyasi parti faaliyetlerini yürütmesi mümkün olmayan Parti Genel
Merkez hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2019 yılı
hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesi mümkün değildir.
IV. SONUÇ
Anayol Partisinin 2016 yılı kesin hesabının incelenmesi
sonucunda;
A. Parti Genel
Merkez hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden Partinin 2016 yılı
hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına,
B. Mahkemeye hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında
gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik
eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
14/7/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü
ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan
Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir
ÖZKAYA
|
Üye
Engin
YILDIRIM
|
Üye
Hicabi
DURSUN
|
Üye
Celal
Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer
TOPAL
|
Üye
M.
Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan
GÜLEÇ
|
Üye
Recai
AKYEL
|
Üye
Yusuf
Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız
SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin
MENTEŞ
|
Üye
Basri
BAĞCI
|
Üye
İrfan
FİDAN
|