ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2016/10 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2020/8

Karar Tarihi:21/5/2020

R.G.Tarih-Sayısı:29/6/2020-31170

I. MALİ DENETİMİN KONUSU

Hak ve Eşitlik Partisinin 2015 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II. İLK İNCELEME

1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 31/5/2017 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında;

2. Hak ve Eşitlik Partisinin 2015 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III. ESASIN İNCELENMESİ

3. Hak ve Eşitlik Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2015 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından hazırlanıp Raportör Burak FIRAT tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

4. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin 2015 yılı gelirler toplamının 261.174,62 TL, önceki yıldan devreden nakit toplamının 1.545,27 TL; giderler toplamının 257.695,40 TL, gelecek yıla devreden nakit toplamının 5.024,49 TL olduğu anlaşılmaktadır.

5. Partinin 2015 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu; bu hâliyle 2015 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A. Gelirlerin İncelenmesi

1. Genel Merkez Gelirleri

6. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 252.994,62 TL olup bunun 158.876,12 TL’si bağış gelirlerinden ve 94.118,50 TL’si üye aidat gelirlerinden oluşmaktadır.

7. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2. İl Örgütleri Gelirleri

8. Partinin 2015 yılında il örgütlerine ilişkin gelirleri toplamı 8.180,00 TL olup bunun 6.805,00 TL’si üye aidat gelirlerinden, 1.375,00 TL’si bağış ve yardım gelirlerinden oluşmaktadır.

9. Parti il örgütlerinin 2015 yılı kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

B. Giderlerin İncelenmesi

1. Genel Merkez Giderleri

10. Partinin Genel Merkez giderleri toplamı 249.515,40 TL olup bunun 47.655,11 TL’si personel giderlerinden, 8.848,00 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 831,98 TL’si kırtasiye ve büro malzemesi giderlerinden, 4.637,50 TL’si iletişim giderlerinden, 3.629,55 TL’si elektrik, su ve ısıtma giderlerinden, 16.657,01 TL’si eğitim, kurs ve yayın giderlerinden, 5.340,00 TL’si mali danışmanlık giderlerinden, 500,00 TL’si dışardan sağlanan diğer fayda ve hizmet giderlerinden, 10.038,00 TL’si yolluk ve harcırah giderlerinden, 19.500,00 TL’si kira giderlerinden, 3.510,00 TL’si aidat giderlerinden, 34.696,33 TL’si dava, icra ve noter giderlerinden, 6.181,38 TL’si yemek ve temizlik giderlerinden, 243,00 TL’si ilan ve reklam giderlerinden, 136,00 TL’si havale giderlerinden, 64.680,23 TL’si sosyal güvenlik prim ödemeleri giderlerinden, 18.117,15 TL’si diğer vergi, resim ve harçlardan ve 4.314,16 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.

11. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır:

A. Hak ve Eşitlik Partisi Genel Merkezine gönderilen yazıyla 2015 yılı kesin hesap cetvelinde 249.515,40 TL olarak yer alan giderler toplamının, işletme defterinde 246.462,34 TL olarak yer aldığı belirtilerek 3.053,06 TL tutarındaki farkın açıklanarak bu farka ilişkin belgelerin ibraz edilmesi istenmiştir.

Parti tarafından anılan yazıya verilen cevapta söz konusu fark konusunda iletişime geçileceği ifade edilmiştir.

Siyasi partilerin kesin hesaplarının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarının kesin hesap ile uyumlu olması gerekmektedir. Hak ve Eşitlik Partisi tarafından 2015 yılı kesin hesap cetvelinin giderler toplamı ile işletme defterinde kayıtlı giderler toplamı arasındaki 3.053,06 TL farka ilişkin konuyla ilgili bir açıklama yapılmadığı gibi herhangi bir belge de ibraz edilmemiştir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir. Kanun’un 76. maddesinin dördüncü fıkrasında ise belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti mal varlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği hükmü bulunmaktadır.

Bu hükümlere göre Parti kesin hesabının giderler toplamında yer alan tutar ile işletme defterinde kayıtlı tutar arasındaki 3.053,06 TL tutarındaki gider farkının belgelendirilememesi nedeniyle anılan tutar kadar Parti mal varlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

B. Partiye gönderilen yazıyla 2015 yılı işletme defterinde kayıtlı olan ve ayrıntısı aşağıdaki tabloda verilen toplam 6.274,00 TL tutarındaki bilet alım bedelleriyle ilgili olarak görevlendirme olurları bulunmadığından biletlerin kimlere alındığının belirlenemediği belirtilerek biletlerin kimler için hangi faaliyet kapsamında alındığının ve bu kişilere ait görevlendirme olurlarını gösteren belgelerin gönderilmesi, bu belgeler yok ise söz konusu giderin parti bütçesinden ödenmesinin izahı istenmiştir.

Parti tarafından anılan yazıya verilen cevapta, söz konusu tarihlerde alınan biletlerin Genel Başkan’ın Parti eğitim faaliyetleri kapsamında alındığı belirtilerek isim listesi gönderilmiştir. Ancak listede yer alan kişilerden biri Genel Başkan olmasına rağmen, diğer kişinin Parti’deki görevine ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamıştır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz./ Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.” denilmektedir.

Yukarıda yer alan hükümler gereğince siyasi partiler giderlerini ancak parti tüzel kişiliği adına gerçekleştirebilirler. Parti adına olmayan harcamaların Parti bütçesinden karşılanması mümkün değildir.

Parti tarafından yapılan açıklamadan Genel Başkan’ın Parti eğitim faaliyetlerine katılımı amacıyla yapıldığı anlaşılan giderin parti tüzel kişiliği ile ilişkisinin kurulamadığı söylenemez. Bu bağlamda, Genel Başkan adına alınan biletler için yapılan 3.137,00 TL tutarındaki harcama için denecek kalmamıştır.

Ancak Parti tarafından gönderilen listede ismi bulunan diğer kişi için herhangi bir açıklama yapılmamış, bu kişinin Partideki görevi hakkında herhangi bir belge de sunulmamıştır. Bu sebeple parti tüzel kişiliği adına yapılmadığı değerlendirilen 3.137,00 TL tutarındaki harcama karşılığı Parti mal varlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2. İl Örgütleri Giderleri

12. Partinin 2015 yılında il örgütlerine ilişkin giderler toplamı 8.180,00 TL olup bunun 259,00 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 100,00 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 17,00 TL’si haberleşme ve iletişim giderlerinden, 485,00 TL’si elektrik, su ve ısıtma giderlerinden, 310,00 TL’si yolluk ve harcırah giderlerinden, 6.950,00 TL’si kira giderlerinden ve 59,00 TL’si dava, icra ve noter giderlerinden oluşmaktadır.

13. Parti il örgütlerinin 2015 yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

C. Parti Mallarının İncelenmesi

14. Partinin 2015 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede herhangi bir taşınır ve taşınmaz mal ile menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV. SONUÇ

Hak ve Eşitlik Partisinin 2015 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

A. Kanun’a uygun olmayan toplam 6.190,06 TL gider karşılığı Parti mal varlığının 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine,

B. Partinin 2015 yılı kesin hesabında gösterilen 261.174,62 TL gelir ve 1.545,27 TL önceki yıldan devreden nakit toplamı ile 257.695,40 TL gider ve 5.024,49 TL gelecek yıla devreden nakit toplamının Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğuna,

21/5/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.