ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2017/69 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2020/49
Karar Tarihi:10/9/2020
R.G. Tarih – Sayı:28/10/2020
- 31288
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Saadet Partisinin 2016 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman
Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz
AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan
GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 4/1/2018 tarihinde
yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda bulunulup
bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.
2. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde “İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesinhesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir” hükmüne
yer verilmiş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin
hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine
ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu
belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü
hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri
eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti
genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek
karara bağlanacağı ve birleştirileceği, birleştirilmiş kesin hesap
cetvellerinin de Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti
teşkilat listesinde aktif görünmesine rağmen Saadet Partisinin teşkilatlandığı
dört ile ait 2016 yılı kesin hesabının gönderilmediği tespit edilmiştir.
4. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
5. Ayrıca partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması gibi birtakım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde bir siyasi
partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde
edileceği, 70. maddesinde siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzel
kişiliği adına yapılacağı, 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de
75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen
bilgileri vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis
ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm
altına alınmıştır. Bu hükümlere göre parti yetkililerinin genel yönetim
giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti
yetkililerinin bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış
geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzel kişiliği adına hesaplara dâhil
etmesi gerekir.
7. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un
69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
8. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi gereğince gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
9. Bu itibarla Saadet Partisinin 2016 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze ait kesin hesapların sunulması
dolayısıyla işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu
kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği
şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden Parti
sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının
(c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
10. Saadet Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2016
yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler
üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından
hazırlanıp Raportör Burak FIRAT tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları,
bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra
gereği görüşülüp düşünüldü:
11. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve
belgelerde Partinin 2016 yılı gelirler toplamının 8.294.281,33 TL, önceki
yıldan devreden nakit toplamının 220.366,68 TL, önceki yıldan devreden alacak
toplamının 42.878 TL, yıl sonundaki borç toplamının 776.605,47 TL; giderler
toplamının 8.888.976,60 TL, gelecek yıla devreden nakit toplamının 396.154,88
TL ve yıl sonu alacaklar toplamının 49.000 TL olduğu anlaşılmaktadır.
12. Partinin 2016 yılı kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu; bu hâliyle 2016 yılı
kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna
varılmıştır.
A. Gelirlerin
İncelenmesi
1. Genel Merkez Gelirleri
13. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 4.955.280,71
TL olup bunun 2.014.539,72 TL’si üye giriş ve üye yıllık aidatlarından,
2.648.901,63 TL’si bağışlardan, 291.766,50 TL’si il ve ilçe teşkilatlarından
alınan gelirler toplamından ve 72,86 TL’si diğer gelirlerden oluşmaktadır.
14. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Gelirleri
15. Partinin 2016 yılında il örgütlerine ilişkin
gelirleri toplamı 3.339.000,62 TL olup bunun
1.296.926,40 TL’si üye giriş ve üye yıllık aidatlarından, 4.000 TL’si aday özel
aidatından, 75.000 TL’si parti mal varlığı gelirlerinden, 1.879.568,16 TL’si
bağışlardan, 2.256,27 TL’si genel merkez yardım gelirlerinden, 28.190,30 TL’si
il ve ilçe teşkilatlarından alınan gelirler toplamından ve 53.059,49 TL’si
diğer gelirlerden tamamı bağış gelirlerinden oluşmaktadır.
16. Parti il örgütlerinin 2016 yılı kesin hesap
çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı
Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
1. Genel Merkez Giderleri
17. Partinin Genel Merkez
giderleri toplamı 5.528.619,90 TL olup bunun 659.584,11 TL’si büro giderlerinden,
848.210,28 TL’si personel giderlerinden, 72.255,22 TL’si seyahat giderlerinden,
190.044,90 TL’si bayrak, flama ve rozet giderlerinden, 25.340,50 TL’si seçim ve
propaganda giderlerinden, 26.497,66 TL’si konferans ve sergi giderlerinden,
160.800 TL’si kira giderlerinden, 2.882.310,25 TL’si demirbaş giderlerinden,
2.256,27 TL’si teşkilata yardım giderlerinden, 661.101,05 TL’si önceki yıldan
kalan borç ödemeleri giderlerinden ve 219,66 TL’si diğer giderlerden
oluşmaktadır.
18. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Giderleri
19. Partinin 2016 yılında il örgütlerine ilişkin
giderleri toplamı 3.360.356,70 TL olup bunun
1.858.851,99 TL’si büro giderlerinden,
230.356,31 TL’si personel giderlerinden, 120.893,74 TL’si seyahat
giderlerinden, 70.008,06 TL’si bayrak, flama ve rozet giderlerinden, 75.570,18
TL’si seçim ve propaganda giderlerinden, 76.669,61 TL’si konferans ve sergi
giderlerinden, 261.613,94 TL’si kira giderlerinden, 43.878,01 TL’si basın ve
yayın giderlerinden, 107.157 TL’si demirbaş giderlerinden, 28.190,30 TL’si
teşkilata yardım giderlerinden, 291.766,50 TL’si genel merkeze yardım
giderlerinden, 59.661,33 TL’si önceki yıldan kalan borç ödemeleri giderlerinden
ve 135.739,73 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.
20. Parti il örgütlerinin 2016 yılı kesin hesap
çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede giderlerin 2820 sayılı
Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
21. Partinin 2016 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan incelemede 2.822.310,25 TL tutarında taşınır ve taşınmaz mal ediniminin
olduğu anlaşılmıştır.
22. Yapılan incelemede Partinin 2015 yılı içinde
gerçekleştirdiği 2.822.310,25 TL tutarındaki taşınır ve taşınmaz mal ediniminin
2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu tespit edilmiştir.
IV. SONUÇ
Saadet Partisinin 2016 yılı kesin hesabının incelenmesi
sonucunda;
Partinin 2016 yılı kesin hesabında gösterilen
8.294.281,33 TL gelir, 220.366,68 TL önceki yıldan devreden nakit, 42.878 TL
önceki yıldan devreden alacak ve 776.605,47 TL yıl sonu borç toplamı ile
8.888.976,60 TL gider, 396.154,88 TL gelecek yıla devreden nakit ve 49.000 TL
yıl sonu alacaklar toplamının ve yıl içinde gerçekleşen 2.822.310,25 TL
tutarındaki taşınır ve taşınmaz mal ediniminin eldeki bilgi ve belgelere göre
doğru, denk ve 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun
olduğuna 10/9/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü
ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan
Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir
ÖZKAYA
|
Üye
Serdar
ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Burhan
ÜSTÜN
|
Üye
Engin
YILDIRIM
|
Üye
Hicabi
DURSUN
|
Üye
Celal
Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer
TOPAL
|
Üye
M.
Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan
GÜLEÇ
|
Üye
Recai
AKYEL
|
Üye
Yusuf
Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız
SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin
MENTEŞ
|
Üye
Basri
BAĞCI
|