ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2015/15 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2020/3
Karar Tarihi:21/5/2020
R.G.Tarih-Sayısı:29/6/2020-31170
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Merkez Partinin 2014 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Burhan
ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT,
Alparslan ALTAN, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ,
Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA ve Rıdvan GÜLEÇ’in katılımlarıyla 26/5/2016
tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda
bulunulup bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.
2. 22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesinde “İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesinhesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir”
hükmüne yer verilmiş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da “Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin
hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine
ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu
belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve
değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü
hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri
eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti
genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim kurulunca
incelenerek karara bağlanacağı ve birleştirileceği, birleştirilmiş kesin hesap
cetvellerinin de Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ilgili yazılarına
ekli listede Merkez Partisinin Genel Merkez dışında elli iki il ve bağlı ilçede
örgütlendiği belirtilmesine rağmen Parti tarafından söz konusu il ve ilçe
örgütlerine ilişkin 2014 yılı içinde herhangi bir gelir ve giderin
gerçekleşmediği ifade edilerek bu illere ait 2014 yılı kesin hesaplarının
gönderilmediği tespit edilmiştir.
4. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
5. Ayrıca partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması gibi birtakım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinin birinci fıkrasında
bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına
elde edileceği, 70. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında siyasi partilerin
giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün
giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı, 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendinde de 75. madde gereğince yapılan inceleme ve
araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları
hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak
üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre
parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları
mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde yapmış oldukları gider
bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzel
kişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
7. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un
69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
8. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının
(c) bendi gereğince gerekli işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
9. Bu itibarla Merkez Partinin 2014 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze ait kesin hesapların sunulması
dolayısıyla işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu
kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
- Anayasa
Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında
gelir ve gider yapılması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olarak kabul edildiğinden Parti
sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının
(c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
10. Merkez Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2014 yılı
kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde
yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı tarafından
hazırlanıp Raportör Burak FIRAT tarafından Heyete sunulan esas inceleme raporu,
Anayasa ve 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları,
bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra
gereği görüşülüp düşünüldü:
11. Denetimin maddi ögelerini oluşturan defter ve
belgelerde Partinin 2014 yılı gelirler toplamının 165.565,04 TL, yıl sonu
borçları toplamının 71.303,80 TL; giderler toplamının 236.551,39 TL, gelecek
yıla devreden nakit toplamının 317,45 TL olduğu anlaşılmaktadır.
12. Partinin 2014 yılı kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu; bu hâliyle 2014 yılı kesin
hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
A. Gelirlerin
İncelenmesi
13. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 165.565,04 TL
olup bunun 9.290 TL’si üye giriş aidatından, 13.760 TL’si üye yıllık aidatından
ve 142.515,04 TL’si bağış gelirlerinden oluşmaktadır.
14. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
15. Partinin Genel Merkez
giderleri toplamı 236.551,39 TL olup bunun 31.229,12 TL’si personel
giderlerinden, 5.247,51 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 2.096,04 TL’si
kırtasiye ve büro giderlerinden, 9.218,45 TL’si haberleşme giderlerinden,
7.757,22 TL’si taşıma giderlerinden, 3.580 TL’si seyahat giderlerinden, 35.400
TL’si kira giderlerinden, 7.334,32 TL’si bakım ve onarım giderlerinden, 5.349
TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderlerinden, 5.823,08 TL’si demirbaş
giderlerinden, 7.354,50 TL’si önceki yıldan kalan borç ödemeleri giderlerinden,
98.119,35 TL’si tanıtım, reklam ve medya takip giderlerinden, 165,80 TL’si
posta, havale ve banka giderlerinden ve 17.877 TL’si basılı evrak ve broşür
giderlerinden oluşmaktadır.
16. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
17. Partinin 2014 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan incelemede 2.478 TL tutarında taşınır ve
taşınmaz mal ile menkul kıymet ediniminin olduğu anlaşılmıştır.
18. Yapılan incelemede Partinin 2014 yılı içinde
gerçekleştirdiği 2.478 TL tutarındaki taşınır ve
taşınmaz mal ile menkul kıymet ediniminin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu
anlaşılmıştır.
IV. SONUÇ
Merkez Partinin 2014 yılı kesin hesabının incelenmesi
sonucunda;
Partinin 2014 yılı kesin hesabında gösterilen 165.565,04
TL gelir ve 71.303,80 TL yıl sonu borçları toplamı ile 236.551,39 TL gider ve
317,45 TL gelecek yıla devreden nakit toplamı ve yıl içinde gerçekleşen 2.478
TL tutarındaki taşınır ve taşınmaz mal ile menkul
kıymet ediniminin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve
22/4/1983 tarihli ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna
21/5/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir ÖZKAYA
|
|
|
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
|
|
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer TOPAL
|
|
|
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
Üye
Recai AKYEL
|
|
|
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin MENTEŞ
|