ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2015/17 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2018/47
Karar Tarihi:21/6/2018
R.G. Tarih – Sayı:9/11/2018 -
30590
I. MALİ DENETİMİN KONUSU
Bağımsız Cumhuriyet Partisi 2014 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Burhan
ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT,
Alparslan ALTAN, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ,
Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA ve Rıdvan GÜLEÇ’in katılımlarıyla 26/5/2016
tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda
bulunulup bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür;
2. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin
üçüncü fıkrasında “…İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait
olan kesinhesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara
bağlanır ve birleştirilir” denilmiş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci
fıkrasında da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesinhesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı
sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il
örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile Parti Genel Merkezine ilişkin kesin
hesabın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı,
birleştirileceği ve birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin Anayasa Mahkemesine
sunulacağı hükme bağlanmıştır.
3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının siyasi parti
teşkilat listesinde aktif görünmesine rağmen Bağımsız Cumhuriyet Partisinin
teşkilatlandığı on ile ait 2014 yılı kesin hesabının gönderilmediği tespit
edilmiştir.
4. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
5. Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
6. 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinin birinci
fıkrasında, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin
tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70. maddesinin birinci ve ikinci
fıkralarında, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve
bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına
yapılacağı; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yapılan inceleme
ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları
hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak
üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre,
parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları
mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider
bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği
adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
7. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
8. Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olduğundan dolayı 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
9. Bu itibarla Bağımsız Cumhuriyet Partisinin 2014 yılı
kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
- Genel Merkeze ait kesin hesapların sunulmasından dolayı
işin esasının incelenmesine,
- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel Merkez
kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin
kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu
kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği
şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
10. Bağımsız Cumhuriyet Partisinin, Anayasa Mahkemesine
verdiği 2014 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve
belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı
tarafından hazırlanıp Raportör Sadettin CEYHAN tarafından heyete sunulan esas
inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
11. Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve
belgelerde Partinin 2014 yılı gelirlerinin 20.246,81 TL, giderler toplamının
20.180,96 TL olduğu anlaşılmaktadır.
12. Partinin 2014 yılı kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle kesin hesabın
doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
A. Gelirlerin
İncelenmesi
1.
Genel
Merkez Gelirleri
13. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 17.846,81 TL
olup, bunun 3.772,31 TL’si bağış gelirlerinden, 12.874,50 TL’si aidat
gelirlerinden, 1.200,00 TL’si alınan borçlardan oluşmaktadır.
14. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2. İl Örgütleri Gelirleri
15. Parti il örgütlerinin gelirleri toplamı 2.400,00 TL
olup, bunun 1.500,00 TL’si bağış gelirlerinden, 900,00 TL’si aidat
gelirlerinden oluşmaktadır.
16. İl örgütlerinin 2014 yılı kesin hesap çizelgelerinin
gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olduğu sonucuna varılmıştır.
B. Giderlerin İncelenmesi
1.
Genel
Merkez Giderleri
17. Partinin Genel Merkez giderleri toplamı 17.780,96 TL
olup, bunun 81,50 TL’si banka komisyon giderlerinden, 763,09 TL’si haberleşme
giderlerinden, 201,70 TL’si aydınlanma, elektrik giderlerinden, 13.750,00 TL’si
kira giderlerinden, 97,43 TL’si kargo giderlerinden, 74,59 TL’si temsil,
ağırlama giderlerinden, 112,65 TL’si kırtasiye giderlerinden, 1.950,00 TL’si
apartman aidat giderlerinden, 750,00 TL’si emlak komisyonu giderlerinden
oluşmaktadır.
18. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki
giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
A- Bağımsız
Cumhuriyet Partisi Genel Merkezine gönderilen yazıyla,“ Partinizin 2014 yılı hesabı ile ilgili olarak
aşağıda belirtilen bilgilere ve belgelere ihtiyaç duyulmuştur. Partinizin 2014
yılı işletme defterinde kayıtlı olan aşağıda tabloda ayrıntısı verilen
ödemelerle ilgili olarak ödeme evraklarındaki tutar ile deftere işlenen tutar
arasındaki uyumsuzluğun izahı.” istenilmiştir.
Sıra No
|
Kayıt Tarihi
|
Açıklama
|
İşletme Defteri Tutarı (TL)
|
Makbuz Tutarı (TL)
|
Fark
(TL)
|
29
|
30.04.2014
|
KİRA
|
1.200,00
|
1.100,00
|
100,00
|
53
|
11.09.2014
|
KİRA
|
1.215,00
|
1.100,00
|
115,00
|
54
|
16.10.2014
|
KİRA
|
1.215,00
|
1.100,00
|
115,00
|
|
|
TOPLAM
|
3.630,00
|
3.300,00
|
330,00
|
Parti tarafından verilen cevapta; “Bağımsız Cumhuriyet
Partisinin 2014 gider hesaplarındaki kiraların kayıt tarih ve tutarları sehven
yanlış yazılmıştır. Ev sahibi ile bir sorun olmadığı, kiranın yattığı hesapta
açıktır.” denilmiştir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 74. maddesinin
altıncı fıkrasında;
“ Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine
geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde
harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer
belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir
sebeplerle aslının temin edilmediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen
belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri
kullanılabilir.” denilmektedir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri gereğince, siyasi
partilerin gelir ve giderlerinin esastan incelenmesi sırasında parti
defterleri, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgelerin kesin
hesaplar ile uyumlu olması gerekmektedir. Yapılan incelemede ise, partinin
işletme defterine kaydedilen gider tutarı ile kanıtlayıcı belgelerde bulunan
gider tutarı arasında 330 TL’lik fark olduğu görülmüştür. Bu durum, defter
kayıtlarına göre 330 TL tutarında kanıtlayıcı belge olmadığı halde ödeme
yapıldığı, diğer bir ifadeyle belgelendirilen tutardan fazla ödeme yapıldığı
anlamına gelmektedir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. maddesinin dördüncü fıkrasında “Anayasa Mahkemesi
denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna
uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da
bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” denilmiştir.
Bu sebeple, fatura tutarından fazla yapılan ödeme tutarı
olan 330 TL karşılığı Parti mal varlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.
B- Bağımsız Cumhuriyet
Partisi Genel Merkezine gönderilen yazıyla, “Partinizin 2014 yılı işletme defterinde
kayıtlı olan ve aşağıda
tabloda ayrıntıları verilen
toplam 159,50 TL tutarındaki harcamaya ait faturanın
varsa gönderilmesi, aksi takdirde fatura olmadan ödeme yapılmasının izahı;” istenilmiştir.
Sıra No
|
Kayıt Tarihi
|
Açıklama
|
Makbuz Tutarı (TL)
|
65
|
03.05.2014
|
PAŞABAHÇE MAĞAZALARI
|
159,50
|
|
|
TOPLAM
|
159,50
|
Parti tarafından gönderilen cevapta; “Söz konusu
fatura, partinin ihtiyaçları için Partiyi temsil eden kişi adına kesilmiştir.”
denilmiştir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. maddesinin
birinci ve ikinci fıkralarında “Siyasi
partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün
giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.” denilmektedir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükmü gereğince siyasi partiler
giderlerini gerçekleştirirken ancak parti tüzelkişiliği adına yapabilirler.
Parti adına olmayan harcamaların Parti bütçesinden karşılanması mümkün
değildir. Bu sebeple parti tarafından gönderilen gider belgeleri içinde yer
alan 159,50 TL tutarında parti tüzelkişiliği adına düzenlenmeyen fatura tutarı
kadar Parti mal varlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.
2. İl Örgütleri Giderleri
19. Parti il örgütlerinin giderleri 2.400,00 TL olup,
bunun 1.800,00 TL’si kira giderlerinden, 600,00 TL’si aydınlatma, ısınma
giderlerinden oluşmaktadır.
20. İl örgütlerinin 2014 yılı kesin hesap çizelgelerinin
gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olduğu sonucuna varılmıştır.
C. Parti Mallarının İncelenmesi
21. Partinin 2014 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan incelemede, herhangi bir taşınır, taşınmaz mal ve menkul kıymet
ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.
IV. SONUÇ
Bağımsız Cumhuriyet Partisinin 2014 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
A. 2820 sayılı
Kanun hükümlerine aykırı olduğu gerekçesiyle 489,00 TL gider karşılığı Parti
mal varlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi uyarınca Hazineye irat
kaydedilmesine,
B. Partinin 2014
yılı kesin hesabında gösterilen 20.246,81 TL gelir ve 20.180,96 TL giderin Hazineye
irat kaydedilenler dışındaki kısmının eldeki bilgi ve belgelere göre doğru,
denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
21/6/2018 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar
verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Burhan ÜSTÜN
|
Başkanvekili
Engin YILDIRIM
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Serruh KALELİ
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Üye
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|