ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2017/3 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2018/24
Karar Tarihi:4.1.2018
R.G.Tarih - Sayısı:22.3.2018-30368
I. MALİ DENETİMİN
KONUSU
Milliyetçi Türkiye Partisi
2016 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
II. İLK İNCELEME
1. Milliyetçi Türkiye Partisinin Anayasa
Mahkemesine verdiği 2016 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan
belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Sayıştay Başkanlığı
tarafından hazırlanıp Raportör Sadettin CEYHAN tarafından heyete sunulan ilk
inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
2. Milliyetçi Türkiye Partisi göndermiş
olduğu 2016 yılı Genel Merkez kesin hesabına göre yıl içerisinde 204,50 TL
gelir elde etmiş, 204,50 TL ise gider gerçekleştirmiştir.
3. Ayrıca Parti teşkilatlandığı 1 il örgütüne
ait kesin hesabı sunmamıştır.
4. Siyasi partiler, genel merkez, il ve ilçe
başkanlıklarının faaliyetlerini yürüttükleri taşınmazların maliki olabileceği
gibi kiracısı da olabilir. Şayet parti yetkililerine ait taşınmazlarda siyasi
faaliyette bulunuluyor ise (genel merkez, il, ilçe teşkilatının faaliyette
bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın
partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
5. Parti yetkililerinin sundukları kesin
hesapta, Genel Merkezine ait çok düşük miktarda gelir ve gider gerçekleştiği
belirtilmiş, il örgütlerine ilişkin ise hiçbir gelir ve gider gerçekleşmediği
ifade edilmiştir. Parti Genel Merkezi ve il örgütleri faaliyette olduğuna göre,
bu teşkilatlara ait en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik,
telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Partinin Genel Merkeze ilişkin olarak
gider olarak göstermiş olduğu tutarla siyasi faaliyetlerini karşılaması mümkün
değildir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider
olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir
siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına
elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi Partinin bütün
giderlerinin o siyasi Partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne
aykırı davranılmıştır.
6. Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt
ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider
oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin
yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
7. Diğer taraftan, ibraz ettiği gelir ve
gider ile siyasi parti faaliyetlerini yürütmesi mümkün olmayan Parti Genel
Merkez hesabının ve herhangi bir bilgi ve belge sunulmayan il örgütlerine ait
kesin hesabın denetimi gerçekleştirilemediğinden, Partinin 2016 yılı hesabının
2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin mümkün olmadığına karar vermek
gerekmiştir.
Serruh KALELİ hesabın kabul edilmemesi
yönünden bu görüşe katılmamıştır.
III. SONUÇ
Milliyetçi Türkiye
Partisinin 2016 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
1. Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt
ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider
oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan
2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca
yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına, OYBİRLİĞİYLE,
2. Parti Genel Merkez
ve il örgütlerine ait kesin hesapların denetimi gerçekleştirilemediğinden,
Partinin 2016 yılı hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin
mümkün olmadığına, Serruh KALELİ’nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
4.1.2018 tarihinde
karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
|
Başkanvekili
Burhan ÜSTÜN
|
Başkanvekili
Engin YILDIRIM
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Serruh KALELİ
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
Üye
Kadir ÖZKAYA
|
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
|
|
Üye
Recai AKYEL
|
Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KARŞIOY
İnceleme konusu Milliyetçi Türkiye Partisinin 2016 kesin
hesap yılı mali denetimi sırasında Partinin herhangi bir il ve ilçede örgütünün
bulunmadığı belirlendiğinden sadece Genel Merkezinin kesin hesap incelemesi
yapılmıştır.
Genel Merkezinin birleşik kesin hesapları 6216 sayılı
Yasa’nın 55. maddesi ikinci fıkrası ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 52. madde
birinci fıkrası gereği incelenmek üzere Sayıştay Başkanlığına gönderilmektedir.
Sayıştay uzman denetçileri tarafından tarafımıza sunulan
raporda ilgili partinin 2016 yılı kesin hesabı incelenmesi sonucunda Partinin
hesaplarının eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’na uygun olduğu belirtilmiştir.
Mahkememiz, çoğunluk görüşü ise Partinin ibra ettiği
gelir ve gider miktarına atıfta bulunarak bu miktarların siyasi faaliyetlerin
karşılanmasına imkan vermeyeceği şeklindeki yorumu ile yasaca uygun görülen
hesap denetim sonucunun 2820 sayılı Kanun’a uygun olmadığı kanaatine
ulaşmıştır.
Siyasi parti mali denetim görevi Anayasa Mahkemesine,
Anayasa’nın 69. maddesi ve 2820 sayılı Yasa kapsamında gelir ve giderlerinin
Kanun’a uygunluğunun TESPİTİ yönünden verilmiştir.
Kendisinden bu konuda uzman yardımı alınan Sayıştay
denetçilerinin uygunluk tespitine rağmen, gelir ve giderin azlığını esas alan
ve soyut ölçü birimi niteliğindeki “az”lık kavramı ile bu dosyaya ilişkin
kararımız gerekçesindeki gibi bu rakamlarla siyasi faaliyet yapılamaz
dolayısıyla Kanun’a uygun değildir yargısına ulaşmak mali denetimin bu
aşamasında verilen görevin niteliği ile uyuştuğu söylenemeyecektir.
Nitekim, İçtüzüğümüzün 51. maddesinin üçüncü fıkrasında
Sayıştayca yapılacak inceleme; kendilerine gönderilen hesapların 2820 sayılı
Kanun’un 73. ve 74. maddelerine uygun düzenlenip düzenlenmediği ve devir
rakamlarının doğru olup olmadığı ile sınırlı bir denetimdir.
Nitekim, hatırlanacak olursa 2820 sayılı Yasa’nın,
73. maddesinde: “Siyasi partilerin, bağlı ilçeleri de
kapsamak üzere iller teşkilatı ayrı ayrı gelir tahminlerini ve gider
miktarlarını gösteren bir yıllık bütçe hazırlarlar ve ilgili takvim yılından
önceki Ekim ayı sonuna kadar genel merkeze gönderirler. Bu bütçeler ile aynı
süre içinde hazırlanacak genel merkez bütçesi en geç ilgili takvim yılından
önceki Aralık ayı sonuna kadar parti merkez karar ve yönetim kurulunca
incelenir ve karara bağlanır.
Siyasi partilerin hesapları bilanço esasına göre düzenlenir.
Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller
teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait
uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.
Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider
cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç
yönetmeliklerinde gösterilir.” denmektedir.
74. maddesinde ise: “Siyasi partilerin mali denetimi
Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal
edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.” ifadesi yer
almaktadır.
Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.
Hüküm altına alınmış Anayasa Mahkemesinin, denetim hakkı
partinin geliri ve giderlerinin kanuna uygunluğu ile sınırlı olup gelir ve
giderinin azlığı veya çokluğu ile ilgili olmadığı anlaşılmaktadır.
Mahkememiz bu kararda denetlenen partinin gösterilen
rakamlarla siyasi faaliyet yapamayacağı, yapmaya yetmeyeceğine ilişkin (ne
miktarının yeteceğine ilişkin bir ölçüde bulunamayacağı cihetle) bir gerekçe
ile gelir ve gideri, bankadan devreden hesabın bir yerindelik yorumu ile kanuna
uygun olmadığı kanaatine varmıştır.
Yukarıda açıklanan yasal nedenler ile Yasa’nın aradığı
uygunluğun varlığının Sayıştay denetçilerince de tespitine rağmen mahkeme
çoğunluğunca ortaya konulan gelir ve giderin siyasi faaliyeti karşılamaya yetmeyeceği
şeklindeki soyut gerekçeye dayalı gelir ve gider hesabının Yasa’ya uygun
olmadığı yönündeki karara iştirak edilmemiştir.