ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2013/44 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2017/3

Karar Tarihi:31.5.2017

R.G.Tarih-Sayısı:12.7.2017-30122

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi 2012 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim KILIÇ, Serruh Kaleli, Alparslan ALTAN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, Zühtü ARSLAN, M. Emin KUZ’un katılımıyla 11.2.2014 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi 2012 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Esas incelemenin yapılması için Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

2. Cumhuriyet Halk Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2012 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Muhammed Emin ŞAHİNER tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

3. Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin 2012 yılı gelirlerinin 70.296.332,53 TL, dönem sonu borçlar toplamının 14.314.655,10 TL, geçen yıldan devreden kasa/banka toplamının 2.209.003,93 TL, dönem başı borçlarının 11.893.264,67 TL, dönem sonu alacaklarının 1.290.469,97 TL, giderler toplamının 73.542.787,48 TL, gelecek yıla devreden kasa/banka toplamının ise 1.303.723,73 TL TL olduğu anlaşılmaktadır.

4. Parti’nin 2012 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle 2012 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

5. Partinin Genel Merkez gelirleri 39.238.478,55 TL olup bunun 322.369,69 TL’si üyelerden alınan giriş aidatlarından, 29.142,97 TL’si bağışlardan, 1.044.072,03 TL’si banka mevduat gelirlerinden, 37.777.049,00 TL’si hazine yardımından, 57.898,15 TL’si diğer gelirlerden, 7.946,71 TL’si ise kira gelirlerinden oluşmaktadır. Yılsonu borç toplamı ise 9.856.096,94 TL’dir.

6. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilen gelir kalemi dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

08.03.2012 tarihli ve 73 numaralı yevmiye kaydında “Vakıflar sehven yatan” açıklamasıyla “diğer gelirler” kalemi içerisinde muhasebeleştirilen 714,43 TL’nin mahiyetinin ve yasal dayanağının izahı istenmiştir.

Parti yetkilileri;

“08.03.2012 tarihli ve 3 yevmiye kaydında ‘Vakıflar sehven yatan’ açıklamasıyla ‘diğer gelirler’ kalemi içerisinde muhasebeleştirilen 714,43 TL’nin dekontu ektedir. 281-32 şube kurumun M kodlu ödemesi (Eti maden 30 kişi Şubat -2012 maaş ödemesi) açıklaması ile hesabımıza sehven aktarılmış olup paranın iadesinin mümkün olmadığı için diğer gelirler kalemi içerisinde muhasebeleştirilmiştir.” şeklinde cevap vermişlerdir.

Siyasi partilerin gelirlerini elde edebilme usullerini düzenleyen 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde;

“Bir siyasî partinin bütün gelirleri, o siyasî partinin tüzelkişiliği adına elde edilir.

Siyasî partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır. Bastırılan ve parti teşkilat kademelerine gönderilen gelir makbuzlarının seri ve sıra numaralarına ait kayıtlar parti genel merkezinde tutulur. Parti teşkilat kademeleri aldıkları ve kullandıkları makbuzlar dolayısıyla parti merkez karar ve yönetim kuruluna karşı mali sorumluluk taşırlar.

Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.

Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.” denilmektedir.

Ayrıca söz konusu Kanun’un 76. maddesinin üçüncü fıkrasında ise “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” hükmü yer almaktadır.

Bu hükümler çerçevesinde, usulüne uygun yöntemle edinilmeyen ilgili tutarın parti geliri olarak değerlendirilmesi 2820 sayılı Kanun’a aykırılık teşkil etmektedir.

Bu itibarla, toplam 714,43 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

7. Partinin 2012 yılında il örgütlerine (Brüksel temsilciliği dahil) ilişkin gelirleri 31.057.853,98 TL olup bunun 1.517.368,98 TL’si üyelerden alınan aidatlardan, 10.468.010,14 TL’si bağışlardan, 20.276,00 TL’si yayın gelirlerinden, 1.862.670,43 TL’si faaliyet gelirlerinden, 533.310,01 TL’si malvarlığı gelirlerinden, 14.851,49 TL’si banka mevduat gelirlerinden, 16.641.317,20 TL’si üst örgütlerden alınan yardımlardan, 49,73 TL’si ise çeşitli gelirlerden oluşmaktadır. Yılsonu borç toplamı ise 4.458.558,16 TL’dir.

8. Parti İl Örgütleri’nin (Brüksel temsilciliği dahil) defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

9. Partinin Genel Merkez giderleri toplamı 43.541.903,80 TL olup bunun 6.962.498,27 TL’si personel giderlerinden, 340.686,41 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 473.196,77 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 1.489.189,15 TL’si haberleşme giderlerinden, 407.295,39 TL’si taşıma giderlerinden, 1.363.956,11 TL’si seyahat giderlerinden, 701.212,51 TL’si bakım ve onarım giderlerinden, 2.743.920,10 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderlerinden, 131.765,36 TL’si vergi, sigorta, noter giderlerinden, 725.720,10 TL’si demirbaş giderlerinden, 14.596.856,41 TL’si teşkilata yardım giderlerinden. 6.473.596,02 TL’si seçim, tanıtma giderlerinden, 7.132.011,20 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır. Gelecek yıla devreden kasa/banka toplamı 397.966,22 TL’dir.

10. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

1- Personele verilen avansların 31.12.2011 tarihi itibariyle dökümünün, 2012 yılı avans verme ve tahsil bilgilerinin ve 31.12.2012 tarihi itibariyle avans dökümünün ayrıntılı olarak bildirilmesi istenmiştir.

Parti yetkililerince konuya ilişkin personel avans listeleri gönderilmiştir. Listeler incelendiğinde 2011 yılı içerisinde toplam 56.825,40 TL’nin parti bütçesinden bazı personele avans olarak verildiği anlaşılmıştır.

2820 sayılı Kanun’un “Borç Verme Yasağı” başlıklı 72. maddesinde, “Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler.” denilmektedir. Personele aylığından mahsup edilmek üzere veya bir iş için avans verilmesi mümkündür. Ancak verilen avansın miktarı ile takip eden aylık ödemesinden veya işin bitiminde mahsup edilip edilmediği önemlidir. Personele avans uygulamasının yasal çerçevesinden uzaklaştırılarak personele faizsiz kredi uygulamasına dönüştürülmesi parti kaynaklarının kanuna aykırı bir şekilde kullanılması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla personele avans adı altında verilen tutarlar personele borç verme niteliğinde olup, 2820 sayılı Kanun’un 72. maddesine aykırılık teşkil etmektedir.

Bu itibarla toplam 56.825,40 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- Aşağıda isimleri verilen kişilere izin ücretiyle ilgili olarak yapılan ödemelere yemek yardımı, yol yardımı ve sosyal yardımın dahil edilmesinin izahı istenmiştir.

Parti yetkilileri;

“Aşağıdaki listede adı geçen personeller ihbar döneminde çalışmış olsalar idi yol, yemek ve sosyal yardım ücretleri ödenecekti. Bu kişiler ücretli izin hakkını kullandıkları için izin süresine tekabül eden yol yemek ve sosyal yardımlar ödenmiş olup hesaplama tabloları yevmiye maddesi ekinde yer almaktadır.” şeklinde cevap vermişlerdir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 57. maddesinde;

“İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Bu ücretin hesabında 50 nci madde hükmü uygulanır. Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un 50. maddesinde ise ”Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.” hükmü yer almaktadır.

 Bu hükümler çerçevesinde, yıllık izin ücretinde sosyal yardımların dikkate alınmayacağı açıktır. Parti bütçesinden yasalara aykırı olarak ödeme yapılması mümkün olmadığından 6.545,55 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

3- Aşağıda ayrıntıları verilen giderlere ilişkin ödeme belgelerinin asıllarının (fatura, fiş, makbuz v.s) gönderilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri yukarıdaki tabloda gösterilen ödemelere ilişkin olarak;

“Yukarıda yer alan ödemelere ilişkin fatura ve belgeler ekte yer almaktadır.” şeklinde açıklama yapmıştır.

Parti tarafından yapılan cevap yazısına ekli belgeler incelendiğinde ise;

- Yukarıdaki tablonun 1. maddesindeki gidere ilişkin olarak ödeme yapıldığını gösteren banka dekontu (Türkiye İş Bankası) gönderilmiştir.

- Yukarıdaki tablonun 2. maddesindeki gidere ilişkin olarak ödeme yapıldığını gösteren banka dekontu (Türkiye İş Bankası) gönderilmiştir.

- Yukarıdaki tablonun 3. maddesindeki maddede belirtilen gidere ait faturanın noter tasdikli (Ankara 35. Noter) sureti gönderilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde beş (2012 yılı için 70,72 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında ise “Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Parti, yukarıdaki tablonun 1. ve 2. sıralarında belirtilen giderlere ilişkin fatura asıllarını sunmamıştır. Ayrıca ilgili ödeme belgelerinin asıllarının temin edilmemesine ilişkin olarak herhangi bir tutanak da göndermemiştir. Bu nedenle fatura aslı olmaksızın veya 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na uygun olarak düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Bu itibarla, yukarıdaki tablonun 1. ve 2. sıralarında ayrıntısı verilen giderlere ilişkin toplam 10.677,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

4- 23.10.2012 tarihli ve 352 nolu yevmiye kaydında yer alan 5.551,96 TL tutarındaki “mahkeme ve noter gideri” olarak yapılan ödemeye ilişkin hiçbir belge bulunmadığı tespit edilmiş ve bu hususun izah edilerek konuya ilişkin belgelerin gönderilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri;

“23.07.2012 tarih 352 nolu yevmiye kaydında yer alan 5.551,96 TL tutarındaki ödemeye ait belgeler bulunamamıştır.” şeklinde cevap vermişlerdir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde beş (2012 yılı için 70,72 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında ise “Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Parti söz konusu gidere ilişkin fatura, makbuz v.b aslını sunmamıştır Ayrıca ilgili ödeme belgelerinin asıllarının temin edilmemesine ilişkin olarak herhangi bir tutanak da göndermemiştir. Bu nedenle fatura aslı olmaksızın veya 213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Bu itibarla toplam 5.551,96 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

11. Partinin 2012 yılında il örgütlerine (Brüksel temsilciliği dahil) ilişkin giderler toplamı 30.000.883,68 TL olup, bunun 3.014.367,47 TL’si personel giderlerinden, 3.078.406,37 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 1.684.555,46 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 2.354.992,30 TL’si haberleşme giderlerinden, 1.688.111,44 TL’si taşıma giderlerinden, 879.109,57 TL’si seyahat giderlerinden, 3.202.091,41 TL’si kira giderlerinden, 987.460,59 TL’si bakım ve onarım giderlerinden,; 1.516.472,81 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderlerinden, 574.581,13 TL’si vergi, sigorta, noter giderlerinden, 2.623.788,55 TL’si demirbaş giderlerinden, 2.044.460,79 TL’si teşkilata yardım giderlerinden, 6.314.065,30 TL’si seçim, tanıtma giderlerinden, 25.377,67 TL’si genel yönetim giderlerinden, 13.042,82 TL’si ise diğer giderlerden oluşmaktadır.

12. Parti il örgütlerinin (Brüksel temsilciliği dahil) defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

13. Cumhuriyet Halk Partisinin 2012 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede edinilen 389.845,00 TL tutarındaki taşınır malın (demirbaş) ve 335.875,10 TL tutarındaki taşınmaz malın Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun dışında Parti Genel Merkezinin 2012 yılında herhangi bir taşınmaz ile değeri 100.00 TL’yi aşan taşınır, menkul kıymet ve hak ediniminde bulunmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisinin 2012 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2012 yılı kesin hesabında gösterilen, 1.210.254,29 TL dönem başı alacaklarının, 14.314.655,10 TL dönem sonu borçlarının, 2.209.003,93 TL geçen yıldan devreden kasa/banka toplamının, 70.296.332,53 TL gelir toplamının, 11.893.264,67 TL dönem başı borçlarının, 1.290.469,97 TL dönem sonu alacaklarının, 73.542.787,48 TL gider toplamının, 1.303.723,73 TL gelecek yıla devreden kasa/banka toplamının Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmeyen ve kesin hesapta gösterilen ancak belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilemeyen harcamaların toplamı olan 79.599,91 TL ve Parti Genel Merkezince 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesine aykırı olarak elde edilen 714,43 TL gelir olmak üzere toplam 80.314,34 TL karşılığı Parti mal varlığının 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye irad kaydedilmesine,

31.5.2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.