ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2012/63 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2016/7

Karar Tarihi:10.2.2016

R.G.Tarih-Sayı:14.04.2016-29684

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi 2011 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim KILIÇ, Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Mehmet ERTEN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL ve Zühtü ARSLAN’ın katılımıyla 3.1.2013 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında

2. Cumhuriyet Halk Partisinin 2011 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;

- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

- Esas incelemenin yapılabilmesi için Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

3. Cumhuriyet Halk Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2011 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Sadettin CEYHAN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

4. Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2011 yılı gelirleri toplamının 139.327.578,35 TL, geçen yıldan devreden nakit miktarının 932.529,40 TL, giderleri toplamının 142.446.970,73 TL, gelecek yıla devreden nakit miktarının 2.170.585,84 TL olduğu anlaşılmaktadır.

5. Parti 2011 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2011 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

6. Partinin Genel Merkez gelirleri toplamı 97.978.578,04 TL olup, bunun 629.747,06 TL’si üyelerden alınan giriş aidatlarından, 1.181.807,00 TL’si bağışlardan, 2.559.999,00 TL’si malvarlığı gelirlerinden, 1.264.379,42 TL’si banka mevduat gelirlerinden, 83.608.383,00 TL’si hazine yardımından, 70.346,50 TL’si diğer gelirlerden, 12.020,77 TL’si kira gelirlerinden, 8.651.895,29 TL’si aday adayları aidatlarından oluşmaktadır.

7. Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

8. Parti il örgütlerinin 2011 yılı gelirleri toplamı 41.349.000,31 TL olup, bunun 2.354.642,09 TL’si üyelerden alınan giriş aidatlarından, 14.392.355,90 TL’si bağışlardan, 100.441,60 TL’si yayın gelirlerinden, 2.431.290,17 TL’si faaliyet gelirlerinden, 393.590,17 TL’si malvarlığı gelirlerinden, 28.619,98 TL’si banka mevduat gelirlerinden, 21.648.060,40 TL’si üst örgütlerden alınan yardımlardan oluşmaktadır.

9. Parti il örgütlerinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

10. Parti Genel Merkezinin 2011 yılı giderleri toplamı 100.523.027,41 TL olup bunun, 6.639.331,03 TL’si personel giderlerinden, 425.075.76 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 574.413,55 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 2.379.471,97 TL’si haberleşme giderlerinden, 503.114,18 TL’si taşıma giderlerinden, 2.542.403,41 TL’si seyahat giderlerinden, 599.635,93 TL’si bakım, onarım giderlerinden, 1.632.315,53 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderlerinden, 256.287,27 TL’si vergi, sigorta, noter giderlerinden, 3.572.990,45 TL’si demirbaş giderlerinden, 21.648.060,40 TL’si teşkilata yardım giderlerinden, 58.146.242,85 TL’si seçim, tanıtma giderlerinden, 1.603.685,08 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.

11. Parti Genel Merkezinin 2011 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

1- Personele verilen avansların 31.12.2010 tarihi itibariyle dökümünün, 2011 yılı avans verme ve tahsil bilgilerinin ve 31.12.2011 tarihi itibariyle avans dökümünün ayrıntılı olarak bildirilmesi istenmiştir.

Parti yetkililerince konuya ilişkin personel avans listeleri gönderilmiştir. Listeler incelendiğinde 2011 yılı içerisinde toplam 228.964,98 TL’nin parti bütçesinden bazı personele avans olarak verildiği anlaşılmıştır (Tablo 1). Ancak partinin cevap yazısında; bu tutarın içerisinde icra işlemlerinden dolayı personelin maaşından ¼ oranında kesilen ve ilgili icra dairesine yatırılan 15.706,70 TL’nin olduğu; bunun da cari hesaba avans şeklinde yazıldığı ifade edilmiştir (Tablo 2). Dolayısıyla 228.964,98 TL’den, 15.706,70 TL düşüldükten sonra geriye kalan toplam 213.258,28 TL personele avans adı altında borç olarak verilmiştir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu’nun ‘Borç verme yasağı’ başlıklı 72. maddesinde, “Siyasi partiler, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzelkişilere hiçbir şekilde borç veremezler.” denilmektedir. Personele aylığından mahsup edilmek üzere veya bir iş için avans verilmesi mümkündür. Ancak verilen avansın miktarı ile takip eden aylık ödemesinden veya işin bitiminde mahsup edilip edilmediği önemlidir. Personele avans uygulamasının yasal çerçevesinden uzaklaştırılarak personele faizsiz kredi uygulamasına dönüştürülmesi parti kaynaklarının kanuna aykırı bir şekilde kullanılması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla personele avans adı altında verilen tutarlar personele borç verme niteliğinde olup, Siyasî Partiler Kanunu’nun 72. maddesine aykırılık teşkil etmektedir.

Bu nedenle toplam 213.258,28 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- Aşağıda isimleri verilen kişilere izin ücretiyle ilgili olarak yapılan ödemelere yemek yardımı, yol yardımı ve sosyal yardımın dahil edilmesinin izahı istenmiştir.

Parti yetkilileri;

 “Ücretli izin olması nedeni ile de izin süresine tekabül eden yol yemek ve sosyal yardım da haliyle ödenmek durumundadır.” şeklinde cevap vermişlerdir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 57. maddesinde;

“İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Bu ücretin hesabında 50 nci madde hükmü uygulanır. Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un 50. maddesinde ise “Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.” hükmü yer almaktadır.

Bu hükümler çerçevesinde, yıllık izin ücretinde sosyal yardımların dikkate alınmayacağı açıktır. Parti bütçesinden yasalara aykırı olarak ödeme yapılması mümkün olmadığından 28.344,85 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

3- Aşağıda ayrıntısı verilen ve fotokopi belgelerle yapılmış olan giderlere ilişkin belgelerin (fatura, serbest makbuzu, fiş, poliçe v.b) asıllarının gönderilmesi istenmiştir.

Parti yukarıdaki tabloda fotokopi belgelerle yapılan ödemelere ilişkin olarak;

 “10/1- Bursa Toytaş Turistik Oteller İşletmeciliği A.Ş. tarafından düzenlenmiş olan 08/12/2010 tarih ve 608049 numaralı fatura aslı talep edilmekte ancak taktir edersiniz ki 2011 yılı seçim dönemi olması nedeniyle evrak yoğunluğu birkaç kat artmaktadır. Bu nedenle kargoda, firmada yada Genel Merkezimizde kaybolma ihtimali mevcut olup firma tarafından faturanın bir örneği Bursa 15. Noterliği kanalıyla 30 Aralık 2014 tarih ve 39973 sıra nosu ile tasdik edilip tarafımıza gönderilmiştir. (Ek-2)

10/2-Yine 2011 yılı seçimleri gerekçesi ile 25/04/2011 tarih ve 8328 nolu fatura ile Baysel Elektronik Cihazlar Ltd.Şti. firması tarafından düzenlenen faturanın Beşiktaş 2. Noterliği tarafından tasdik edilerek tarafımıza gönderilmiş ve bu doğrultuda ödeme yapılmıştır.(Ek-3)

10/3-05/04/2011 tarih ve 194608911 sigorta poliçesi ekte sunulmuştur.(Ek4)

10/4-Yine 2011 yılı seçimleri, gerekçesi ile 10/05/2011 tarih ve 036417 numaralı fatura ile Yağmur Reklam firması tarafından düzenlenen faturanın noter tasdikli sureti ilgili firmadan talep edilmiş olup tarafımıza gönderilmiştir.

10/5- Yine 2011 yılı seçimleri, gerekçesi ile 16/03/2011 tarih 810925, 16/03/2014 tarih 810926, 21/03/2011 tarih 811259, 04/03/2011 tarih 231793 ve 22/03/2011 tarih 811401 numaralı MNG Kargo firmasına ait Faturaların Noter tasdikli suretleri talep edilmiş olup 13 Ocak 2015 tarihinde başkanlığınıza teslim edilecektir.” şeklinde açıklama yapmıştır.

Parti tarafından yapılan açıklamalar ve sunulan belgeler incelendiğinde;

-                     Yukarıdaki tablonun 1. maddesindeki gidere ilişkin faturanın noter tasdikli sureti gönderilmiştir.

-                     Tablonun 2. maddesindeki gidere ilişkin faturanın noter tasdikli sureti gönderilmiştir.

-                     Tablonun 3. maddesindeki gidere ilişkin poliçe aslı gönderilmiştir.

-                     Tablonun 4. maddesindeki gidere ilişkin faturanın noter tasdikli sureti gönderilmiştir.

Tablonun 5. maddesindeki giderlere ilişkin fatura asılları gönderilmemiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. maddesinde beş (2011 yılı için 64,14 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında ise “Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Parti, yukarıdaki tablonun 5. sırasında belirtilen giderlere ilişkin fatura asıllarını sunmamıştır. Ayrıca bu belgelerin asıllarının temin edilmemesine ilişkin olarak herhangi bir tutanak da göndermemiştir. Bu nedenle fatura aslı olmaksızın veya Vergi Usul Kanunu’na uygun olarak düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Bu itibarla, yukarıdaki tablonun 5. sırasında ayrıntısı verilen giderlere ilişkin toplam 35.346,13 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

4- Aşağıdaki tabloda ayrıntıları verilen giderlere ilişkin ödeme belgelerinin asıllarının (fatura, poliçe v.s) gönderilmesi istenmiştir.

Parti tarafından yapılan açıklamalar ve sunulan belgeler incelendiğinde;

-                     Yukarıdaki tablonun 1. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 2. maddesindeki gidere ilişkin olarak;

 “PTT paket müdürlüğü ile avans çalışıldığı ve peşin olarak yatırılan paraların faturalarının sonradan geldiği” ifade edilmiştir. Fatura aslı gönderilmemiştir. Dolayısıyla fatura aslı olmadan yapılan 5.000,00 TL tutarındaki bu giderin kabul edilmesi mümkün değildir.

-                     Tablonun 3. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 4. maddesindeki gidere ilişkin olarak;

 “PTT paket müdürlüğü ile avans çalışıldığı ve peşin olarak yatırılan paraların faturalarının sonradan geldiği” ifade edilmiştir. Fatura aslı gönderilmemiştir. Dolayısıyla fatura aslı olmadan yapılan 10.000,00 TL tutarındaki bu giderin kabul edilmesi mümkün değildir.

-                     Tablonun 5. maddesindeki gidere ilişkin olarak;

 “PTT paket müdürlüğü ile avans çalışıldığı ve peşin olarak yatırılan paraların faturalarının sonradan geldiği” ifade edilmiştir. Fatura aslı gönderilmemiştir. Dolayısıyla fatura aslı olmadan yapılan 15.000,00 TL tutarındaki bu giderin kabul edilmesi mümkün değildir.

-                     Tablonun 6. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 7. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 8. ve 15. maddesindeki giderlere ilişkin olarak Halk Radyo Televizyon Yayıncılık A.Ş’ye ait 952031 nolu faturanın noter tasdikli sureti gönderilmiştir. Ayrıca parti faturaya ilişkin karşıt incelemeli katma değer vergisi beyannamesini ve tahakkuk fişini de göndermiştir. (Fatura toplamı 400.000,00 TL).

-                     Tablonun 9. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

-                     Tablonun 10. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

-                     Tablonun 11. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

-                     Tablonun 12. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmemiştir. Dolayısıyla fatura aslı olmadan yapılan 435,50 TL tutarındaki bu giderin kabul edilmesi mümkün değildir.

-                     Tablonun 13. maddesindeki gidere ilişkin olarak “24/08/2011 tarihli 276 numaralı yevmiyede gönderilen 10.000,00 TL’lik tutar aynı gün içerisinde aynı yevmiyede iade edilmiştir.” denilmiştir. Partinin yapmış olduğu açıklama kabul edilmiştir.

-                     Tablonun 14. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

-                     Tablonun 16. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 17. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 18. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

-                     Tablonun 19. maddesindeki gidere ilişkin belgeler gönderilmiştir.

-                     Tablonun 20. maddesindeki gidere ilişkin belge gönderilmiştir.

Yukarıdaki tablonun 2., 4., 5. ve 12. maddelerindeki giderlere ilişkin belge asılları gönderilmemiştir.

12. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. maddesinde beş (2011 yılı için 64,14 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

13. 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında ise “Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.

14. Parti yukarıdaki tablonun 2., 4., 5 ve 12. sırasında ayrıntısı verilen giderlere ilişkin fatura asıllarını sunmamıştır. Ayrıca bu belgelerin asıllarının temin edilmemesine ilişkin olarak da herhangi bir tutanak v.s gönderilmemiştir. Bu nedenle fatura aslı olmaksızın veya Vergi Usul Kanunu’na uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir, 30.435,50 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

15. Partinin il örgütlerinin 2011 yılı giderleri toplamı 41.923.943,32 TL olup, bunun 2.947.811,28 TL’si personel giderlerinden, 3.450.895,89 TL’si temsil ve ağırlama giderlerinden, 1.545.451,22 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 2.609.314,73 TL’si haberleşme giderlerinden, 2.287.286,63 TL’si taşıma giderlerinden, 867.135,07 TL’si seyahat giderlerinden, 3.202.653,16 TL’si kira giderlerinden, 841.316,35 TL’si bakım, onarım giderlerinden, 1.886.113,57 TL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderlerinden, 516.361,93 TL’si vergi, sigorta, noter giderlerinden, 886.735,54 TL’si demirbaş giderlerinden, 5.683.614,72 TL’si teşkilata yardım giderlerinden, 15.199.253,23 TL’si seçim, tanıtma giderlerinden oluşmaktadır.

16. Partinin il örgütlerinin 2011 yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu görülmüştür.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

17. Cumhuriyet Halk Partisinin 2011 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede edinilen 1.134.957,14 TL tutarındaki taşınır malın (demirbaş) ve 2.561.761,03 TL tutarında 2 adet taşınmazın Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 307.384,76 TL karşılığı Parti mal varlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine,

2- Partinin 2011 yılı kesin hesabında gösterilen 139.327.578,35 TL gelir toplamının, 142.446.970,73 TL gider toplamının, 2.170.585,84 TL gelecek yıla devreden nakit miktarının, Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

10.2.2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.