ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/8 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2015/3

Karar Tarihi:5.3.2015

R.G. Tarih-Sayı:27.5.2015-29368

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Bağımsız Cumhuriyet Partisi 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Alparslan ALTAN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Nuri NECİPOĞLU, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN ve Kadir ÖZKAYA’nın katılımlarıyla 5.3.2015 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle suç duyurusunda bulunulup bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasında, “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesapların, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında da, “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanacağı ve birleştirileceği; birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin ise Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme bağlanmıştır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 12.4.2010 tarih ve C.02.0.CBS.0.01.02.04/439 sayılı yazılarına ekli listede Partinin 2009 yılı itibariyle 38 il ve bağlı ilçede örgütlendiği bildirilmiştir.

Parti, bağlı ilçeleri de kapsayan il örgütlerinin kesin hesabının, Genel Merkez kesin hesabının ve birleştirilmiş kesin hesabın kanuna uygun bir şekilde gönderilmesini isteyen Anayasa Mahkemesinin 30.3.2010 tarihli ve C.01.0KAM.0-107.02/67619 sayılı yazısına binaen 4 il teşkilatına ait kesin hesapları, Genel Merkez kesin hesabını ve birleştirilmiş kesin hesabı göndermiş ancak, 34 il teşkilatına ait kesin hesap çizelgelerini göndermemiştir.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel yönetim giderlerini de yapması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.

Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.

Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan dolayı 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Bu itibarla Bağımsız Cumhuriyet Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Genel Merkeze ait kesin hesapların sunulmasından dolayı işin esasının incelenmesine,

2- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA 5.3.2015 tarihinde karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Bağımsız Cumhuriyet Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Sadettin CEYHAN tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 73.012,07 TL ve giderleri toplamının 69.129, 52 TL olduğu, gelecek yıla devreden nakit tutarının ise 1.287,82 TL olduğu anlaşılmaktadır.

Parti 2009 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2009 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı gelirleri toplamı 37.057,60 TL olup bunun 28.641,78 TL’si bağışlardan, 635,00 TL’si üye yıllık aidatlarından, 70,00 TL’si üye giriş aidatlarından, 4.102,50 TL’si yayın gelirlerinden, 845,00 TL’si il ve ilçe paylarından, 2.763,32 TL’si önceki yıldan devreden nakitten oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin 2009 yılı gelirleri toplamı 35.954,47 TL olup bunun 29.473,26 TL’si bağışlardan, 6.198,73 TL’si üye aidatlarından, 150,00 TL’si faaliyet gelirlerinden, 131,68 TL’si geçmiş yıl gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri toplamı 37.057,60 TL olup bunun 5.195,00 TL’si personel giderlerinden, 251,74 TL’si temsil ağırlama giderlerinden, 1.815,40 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 5.662,53 TL’si haberleşme giderlerinden, 90,00 TL’si taşıma giderlerinden, 206,00 TL’si seyahat giderlerinden, 4.670,00 TL’si kira giderlerinden, 1.624,79 TL’si ısınma, aydınlanma giderlerinden, 2.649,67 TL’si bina giderlerinden, 676,22 TL’si vergi giderlerinden, 3.900,00 TL’si basın yayın giderlerinden, 5.100,11 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır. Gelecek yıla devreden nakit (kasa/banka) tutarı 454,14 TL’dir.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin 2009 yılı giderleri toplamı 32.071,92 TL olup bunun 260,00 TL’si temsil ağırlama giderlerinden, 1.451,33 TL’si kırtasiye ve büro giderlerinden, 7.760,37 TL’si haberleşme giderlerinden, 37,00 TL’si seyahat giderlerinden, 10,36 TL’si taşıma giderlerinden, 18.390,00 TL’si kira giderlerinden, 2.962,86 TL’si ısınma, aydınlanma giderlerinden, 1.200,00 TL’si vergi giderlerinden, 460,00 TL’si genel merkez payından, 730,18 TL’si propaganda giderlerinden, 1.859,49 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.

Gelecek yıla devreden nakit (kasa/banka) tutarı 833,68 TL’dir.

Parti il örgütlerinin 2009 yılı kesin hesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu anlaşılmıştır.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin sunmuş olduğu defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemede, Partinin 2009 yılında herhangi bir taşınır ve taşınmaz mal ile menkul kıymet ve hak ediniminde bulunmadığı tespit edilmiştir.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

IV- SONUÇ

Bağımsız Cumhuriyet Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 73.012,07 TL gelir, 69.129, 52 TL gider ve 1.287,82 TL gelecek yıla devreden nakitin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün kararın tümü açısından karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

5.3.2015 tarihinde karar verildi.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Bağımsız Cumhuriyet Partisi’nin 2009 yılına ait mali denetimi kapsamındaki ilk ve esas inceleme yedi yıl sonra yapılmıştır.

2009/37 Esas, 2014/86 Karar (SPMD) sayılı siyasi parti mali denetimine ilişkin karşıoy gerekçemizde de açıklandığı üzere, tek dereceli ve dosya üzerinden yapılan bir yargılama olan mali denetimde izahı mümkün olmayan yedi yıllık gecikmenin, Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti esaslarına, 36. maddesindeki adil yargılanma hakkına ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin adil yargılanma hakkına ilişkin 6. maddesine aykırı olduğu, bu nedenle dosyanın işlemden kaldırılması gerektiği düşüncesiyle karara katılmıyorum.