ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2015/1 (Değişik İşler)

Karar Sayısı:2015/1

Karar Tarihi:19.3.2015

R.G. Tarih-Sayı:3.4.2015-29315

İSTEMDE BULUNAN : Millet Partisi Genel Başkanlığı

İSTEMİN KONUSU : Millet ve Adalet Partisinin isminin ve rumuzunun kullanılmasının durdurulmasına, iltibasa yol açması nedeniyle hükümsüzlüğüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verilmesi istemidir.

I- İSTEMİN GEREKÇESİ

Millet Partisi Genel Başkanlığının başvuru dilekçesinde, Millet Partisinin 1984 yılında kurulmuş olduğu, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarında 3. sırada yer aldığı ve il, ilçe ve beldelerde teşkilatları olan bir parti olduğu belirtilmiş, Millet ve Adalet Partisinin ise 19.11.2014 tarihinde kurulduğu, kurulan bu Partinin isminin ve kısaltılması olan MİLAD rumuzunun, Parti tarafından karışıklığa mahal verecek bir şekilde kullanıldığı belirtilerek Millet ve Adalet Partisinin isim ve rumuzunun hükümsüzlüğüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

II- YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞININ GÖRÜŞÜ

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının mütalaası şöyledir:

"2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 96. maddesinin birinci fıkrası, 'Anayasa Mahkemesince temelli kapatılan veya siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri, rumuzları, rozetleri ve benzeri işaretleri başka bir siyasi partice kullanılmayacağı gibi, daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait topluma mal olmuş bayrak, amblem ve flamalar da siyasi partilerce kullanılmaz.' şeklinde iken,

28.06.2014 günlü Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğü giren 6545 sayılı Kanun ile, 'Anayasa Mahkemesince temelli kapatılan veya siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri, rumuzları, rozetleri ve benzeri işaretleri aynen veya iltibasa mahal verecek şekilde başka bir siyasi partice kullanılmayacağı gibi, daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait topluma mal olmuş bayrak, amblem ve flamalar da siyasi partilerce kullanılmaz.' şeklinde değiştirilmiştir.

Bu değişiklikle bağlantılı olarak yine 6545 sayılı Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 104. maddesine 'Tüzüklerinde Anayasa Mahkemesince temelli kapatılan veya siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri ve rumuzlarını aynen veya iltibasa mahal verecek şekilde kabul eden veya kullanan siyasi parti aleyhine Anayasa Mahkemesine, Cumhuriyet Başsavcılığınca resen veya ilgili siyasi parti tarafından doğrudan yazı ile başvurulur. Anayasa Mahkemesi başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gön idinde isim, i amblem ve rumuzlarla ilgili olarak siyasi parti siciline kayıt önceliğine göre yapacağı incelemede bu Kanunun 96. maddesinin birinci fıkrasına aykırılık görürse, aykırılık teşkil eden isim, amblem ve rumuzların hükümsüzlüğüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verir' şeklinde fıkra ilave edilmiştir.

2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 26. maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 78. maddesinde de oy pusulalarında, seçime katılan siyasi partilerin özel işaretleri, kısaltılmış isimleri ve tam yazı halinde isimlerinin bulunacağı belirtilmektedir.

Görüldüğü üzere;

Siyasi partiler, kendilerini ayırt edici unsurlarla ortaya koyabilmek için isimleri yanında, başka ifade yöntemlerine de ihtiyaç duyarlar. Bu anlamda amblem, bayrak, rozet, kısaltılmış ad yani rumuz gibi unsurlarla kendilerini kitleler karşısında daha etkin ve akılda kalıcı şekilde ifade etme yolunu seçerler.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 96. madde gerekçesinde, sicile kayıtlı partilerin isim, amblem veya işaretlerinin kullanımı ile ilgili bir açıklama bulunmamakla beraber, maddeyle amaçlanan, bir partinin başka bir parti izlenimini yaratacak isim, amblem veya işaret kullanmasının önlenmesidir. Anılan madde ve gerekçesi ile 6545 sayılı Kanunla yapılan değişiklik birlikte değerlendirildiğinde; sicile kayıtlı bir partinin isim, amblem veya işaretinin başka bir siyasi parti tarafından birebir kullanılması gerekli olmayıp, "iltibasa mahal verecek şekilde" o parti izlenimini verecek ya da çağrışım yapabilecek biçimde, başka bir ifade ile karıştırılmaya elverişli isim, rumuz, amblem veya işaret kullanması açıkça yasaklanmaktadır. Bu düzenleme yapılırken, bahsedilen isim, bayrak, amblem, rozet ve kısaltılmış adı (rumuzu) kullanan partiler arasında, eylem veya söylem birliği ya da organik bir bağ da aranmamıştır.

Amblem, bayrak, rozet ve kısaltılmış ad, partinin ismi dışında, kısa, açık veya öz bir ifade ile partiyi tanımlamak için kullanılan simgelerdir. Uygulamada amblem, bayrak, rozet ve kısaltılmış ad genelde, parti ismindeki kelimelerin baş harfleri ve renklerinden oluşmakta, partinin kendisini tanıtıcı bir unsuru, daha açık ve ayırt edici ifade yöntemi olarak ortaya çıkmaktadır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 8. maddesinde "kuruluş bildirisinde siyasi parti adının yazılması", 96. maddesinin değişiklikten önceki ve sonraki her iki halinde "partiler tarafından amblem, bayrak, rozet ve kısaltılmış ismin (rumuzun) hangi sınırlar içerisinde kullanılması mümkün olduğu" hususu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 26. maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 78. maddesinde "seçimlerde kullanılan birleşik oy pusulalarında parti kısaltılmış adlarının yer alacağı" hükümleri ile siyasi partiler hakkında uygulanabilecek diğer kanunların 2820 sayılı Kanuna aykırı olmayan hükümleri birlikte değerlendirildiğinde' Millet Partisi' ve kısaltılmış hali olan 'MİLLET' ile 'Millet ve Adalet Partisi' ve kısaltılmış hali olan 'MİLAD' isimlerinin çağrışım yapmadığı, isim ve kısa adlarının farklı olduğu, bununla birlikte adı geçen partileri amblemleri ve amblemlerinde bulunan resimlerin renk, ebat ve logodaki konumu itibariyle aynen ve yanlış anlaşılmalara olanak verecek biçimde bulunmadıkları düşünülmektedir."

III- PARTİNİN SAVUNMASI

Millet ve Adalet Partisinin savunması şöyledir:

"Millet ve Adalet Partisi, 19 Kasım 2014 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve ilgili kanunlar çerçevesinde kurulmuş ve faaliyette bulunan bir siyasi partidir. Partinin temel amacı hukukun üstünlüğünü ve demokrasiyi esas alarak siyaset kurumunu yeniden yapılandırmak, Türkiye'yi evrensel normlarda bir demokrasiye kavuşturup normalleştirmek ve ülkemizi değerlerin ve özgürlüklerin yaşandığı gelişmiş bir ülke konumuna ulaştırmaktır.

Karşı taraf söz konusu hükmün amacının, bir partinin başka bir parti izlenimi yaratacak isim amblem veya işaret kullanılmasının engellenmesi olduğunu beyan etmiştir. Millet Partisi'nin ambleminde 'iki başlı kartal ve bir adet hilal' şeklinde bir figür bulunurken, Millet ve Adalet Partisi'nin logosunda ise mavi zemin üzerinde, kare şeklinde 'dolma kalem figürü' bulunmaktadır. Siyasi partilerin, kendilerini ayırt edici unsur ortaya koyabilmek için isimleri yanında başka ifade yöntemlerine de İhtiyaç duymaları izah gerektirmeyen bir husustur. Bu anlamda isim, amblem, bayrak, rozet, kısaltılmış ad yani rumuz gibi unsurlarla kendilerini kitleler karşısında daha etkin ve akılda kalıcı şekilde ifade etme yolunu seçerler. Tüm bunlarla birlikte Millet ve Adalet Partisinin kısaltması yani rumuzu olan 'MİLAD' ve amblemi olan 'dolma kalem figürü' nün, diğer siyasi partilerin rumuz ve amblemlerinden ve özellikle Millet Partisi'nden çok çok farklı olduğu açıkça ortadadır. Tüm bu kısaltma, isim ve logolar ayırt edici özellikte olup, iddia edilenin aksine herhangi bir şekilde benzerlik taşımamakta ve iltibasa neden olmamaktadır. Millet ve Adalet Partisi'nin kendini tanıtıcı bir unsuru olan kısaltması ve logosu, daha açık ve ayırt edici bir ifade yöntemi olup, karıştırılmaya elverişli değildir. . Millet ve Adalet Partisi ile Millet Partisi arasında hiçbir surette söylem benzerliği de bulunmamaktadır. Kaldı ki bir an için siyasi partilere söz konusu kanunun uygulanacağı düşünülse dahi partinin adı, logosu, kısaltması ve söylemleri incelendiğinde iltibasa yol açacak herhangi bir sebebin bulunmadığı görülecektir. Aşağıda görüleceği üzere partilere ait logolar arasında hiçbir benzerlik bulunmamakla birlikte, aralarındaki farklılıklar rahatlıkla ayırt edilebilir niteliktedir. Karşı tarafça Türk Ticaret Kanunu dayanak gösterilmiştir. Ticaret Kanununda "Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak, kendisini, mallarım, iş ürünlerini, faaliyetlerini, fiyatlarını, gerçeğe aykırı, yanıltıcı, rakibini gereksiz yere kötüleyici veya gereksiz yere onun tanınmışlığından yararlanacak şekilde; başkaları, mallan, iş ürünleri veya fiyatlarıyla karşılaştırmak ya da üçüncü kişiyi benzer yollardan öne geçirmek" tutum ve davranışları dürüstlük kuralına aykırı durumlar arasında sayılmıştır. Ticari faaliyet gösteren tacirlere ve ticari işlere uygulanan Türk Ticaret Kanunu'nun, siyasi partilerin faaliyet alanına uygulanamayacağı izahtan varestedir. Müvekkil siyasi parti kar amacı gütmeyen, iktisadi bir amaç taşımayan bir kuruluştur. Kaldı ki iddiaların aksine, Millet ve Adalet Partisi çok daha farklı bir siyasi konjonktürden gelmekte olup, hiçbir surette Millet Partisi'nin tanınmışlığından yararlanmaya çalışmamıştır. Ayrıca Millet Partisi kısaltması 'MİLLET' iken, Millet ve Adalet Partisi'nin kısaltması 'MİLAD' tır. 'MİLLET'; 'çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, tarih., duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu, ulus' şeklinde tanımlanırken, 'MİLAD' ise; 'herhangi bir olayın başlangıcı' şeklinde tanımlanmaktadır. Uyuşmazlık konusu siyasi partilerin siyasi faaliyetleri tamamen farklı olup, isimleri, kısaltmaları ve amblemleri de birbirlerinden çok farklıdır. 'MİLLET' ve 'MİLAD' Türkçe diline mal olmuş farklı anlamlar taşıyan iki sözcüktür. Yalnızca kelimeler içindeki harflerin birbirlerine benzemesi, bu kelimelerin iltibas sonucu doğurduğunu ispatlar nitelikte değildir.Tüm bu kısaltma, isim ve logolar ayırt edici özellikte olup, iddia edilenin aksine herhangi bir şekilde benzerlik taşımamakta ve iltibasa neden olmamaktadır. Millet ve Adalet Partisi'nin kendini tanıtıcı bir unsuru olan kısaltması ve logosu, daha açık ve ayırt edici bir ifade yöntemi olup, karıştırılmaya elverişli değildir. Kaldı ki 'Millet ve Adalet Partisi' , 'Millet Partisi'nden kolaylıkla ayırt edilebilir niteliktedir. Millet Partisi'nin yalnızca 'Millet' kelimesine, âdeta ipotek koyarak, bu kelimenin kullanımım engellemesi, pozitif hukuk ve adalet unsurları ile bağdaşmayacaktır. Bu durumda Millet kelimesini içeren tüm siyasi parti adlarının iltibasa yol açtığı sonucuna ulaşılacaktır. Toplumun bütünlüğünü ifade eden 'millet' kelimesinin tek bir kurumun inhisarına ait olamayacağı açıktır. Yukarıda izah edilen nedenlerden dolayı, fazlaya dair tüm hak ve taleplerimiz saklı kalmak kaydıyla, Millet ve Adalet Partisi'nin isminin, ambleminin ve kısaltmasının herhangi bir karışıklık yahut iltibas oluşturacak nitelikte olmaması nedeniyle, karşı tarafça ileri sürülen ve haklı dayanaktan yoksun olan, hükümsüzlük ve siyasi partiler sicilinden terkin taleplerinin reddine karar verilmesini, yargılama masrafı ve ücreti vekâletin karşı tarafa bırakılmasını, talep eder, gereğini arz ederiz."

IV- İNCELEME

Millet Partisi Genel Başkanlığının başvurusu, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının görüşü, Millet ve Adalet Partisinin savunması, Raportör Sadettin CEYHAN tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, ilgili Anayasa ve yasa kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer belgeler okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

A- İsim Yönünden

İsminin hükümsüzlüğüne karar verilmesi istenen Parti, 19.11.2014 tarihinde kurulmuş ve adını "Millet ve Adalet Partisi" olarak belirlemiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 96. maddesinin birinci fıkrasında, ".siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi partilerin isimleri, amblemleri, rumuzları, rozetleri ve benzeri işaretleri aynen veya iltibasa mahal verecek şekilde başka bir siyasi partice kullanılmayacağı." belirtilmiştir.

Buna göre bir parti, siyasi parti siciline kayıtlı başka bir partinin adını aynen veya karışıklığa yol açacak şekilde kullanamayacaktır. Siyasi parti siciline kayıtlı bir partinin isminde geçen bir kelimenin diğer bir parti tarafından karışıklığa yol açmaması koşuluyla kullanılmasında ise herhangi bir engel bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, siyasi partilerin seçmenlere vereceği mesajları daha anlaşılabilir kılması ve hitap ettikleri seçmen kitlesinin taşıdığı değerlerin sahiplenildiğinin beyan edilmesi bakımından, cumhuriyet, adalet, demokrasi, özgürlük, hak gibi kelimeleri, isimlerinde kullanmaları son derece doğaldır. Türk Dil Kurumunca"çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu, ulus" şeklinde tanımlanan "millet" kelimesi de bu kavramlardan biri olarak, Parti tarafından yanına "adalet" kelimesi de eklenmek suretiyle kullanıldığından, iki partinin birbiriyle karıştırıldığı yönündeki iddia yerinde görülmemiştir.

Bu nedenlerle, "Millet ve Adalet Partisi" tarafından kullanılan parti isminin, "Millet Partisi" ismiyle karıştırılması söz konusu olmadığından Parti ismine ilişkin talebin reddine karar verilmesi gerekir.

B- Rumuz Yönünden

19.11.2014 tarihinde kurulan Millet ve Adalet Partisi kendisine rumuz olarak "MİLAD" kelimesini belirlemiştir.

2820 sayılı Kanun'un 96. maddesinde, Anayasa Mahkemesince temelli kapatılan veya siyasi parti siciline kayıtlı bulunan siyasi partilerin isimlerinin, amblemlerinin, rumuzlarının, rozetlerinin ve benzeri işaretlerin aynen veya iltibasa mahal verecek şekilde başka bir siyasi partice kullanılamayacağı prensibinin benimsenmesinin amacının, bir partinin başka bir parti izlenimini yaratacak isim, amblem veya işaret kullanmasının önlenmesi olduğu, sicile kayıtlı bir partinin amblem veya işaretinin birebir kullanılmasının gerekli olmadığı, seçmenler ve kamuoyu nezdinde o parti izlenimini yaratacak, seçmeni yanıltacak şekilde başka bir ifade ile karıştırılmaya elverişli amblem veya işaret kullanılmasının yasaklandığı görülmektedir.

"Millet" terimi yukarıda açıklandığı üzere "çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu, ulus" anlamını taşımakta, "milad" terimi ise "herhangi bir olayın başlangıcı" anlamına gelmektedir. İki terimin anlamlarının çok farklı olmasının yanında, fonetik açısından da bir benzerlik bulunmamaktadır.

Bu nedenlerle, Millet ve Adalet Partisi tarafından kullanılan "MİLAD" rumuzunun, Millet Partisi tarafından kullanılan "MİLLET" rumuzu ile karıştırılması gibi bir durumun olmadığı gerekçesiyle Millet Partisinin, Millet ve Adalet Partisi tarafından kullanılan rumuzun kullanılmasının durdurulmasına, hükümsüzlüğüne ve siyasi parti sicilinden terkinine karar verilmesi yönündeki talebin reddine karar verilmesi gerekir.

V- SONUÇ

Millet Partisinin, Millet ve Adalet Partisinin isminin ve rumuzunun kullanılmasının durdurulmasına, hükümsüzlüğüne ve siyasi partiler sicilinden terkinine karar verilmesi isteminin REDDİNE, 19.3.2015 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.