ANAYASA
MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2013/39 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2014/87
Karar Günü:17.12.2014
R.G.
Tarih-Sayı:7.2.2015-29260
I- MALİ DENETİMİN
KONUSU
Barış ve Demokrasi
Partisi 2012 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim
KILIÇ, Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT,
Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri
NECİPOĞLU, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, Zühtü ARSLAN ve M.
Emin KUZ’un katılımlarıyla 11.2.2014 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında
öncelikle suç duyurusunda bulunulup bulunulmayacağı sorunu görüşülmüştür.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin
üçüncü fıkrasında “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait
olan kesin hesapların, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca incelenerek karara
bağlanacağı” öngörülmüş ve aynı Kanun’un 74. maddesinin ikinci fıkrasında
da “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş
bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller
teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar
Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini
de belirten listeleri eklenir.” denilerek il örgütlerinden gönderilen kesin
hesaplar ile Parti Genel Merkezine ilişkin kesin hesabın Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunca incelenerek karara bağlanacağı ve birleştirileceği ve
birleştirilmiş kesin hesap cetvellerinin Anayasa Mahkemesine sunulacağı hükme
bağlanmıştır.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 19.2.2013 gün ve
C.02.0.CBS.0.01.02.04/218 sayılı yazılarına ekli listede Barış ve Demokrasi
Partisinin Genel Merkez dışında 48 il ve bağlı ilçede örgütlendiği
belirtilmesine rağmen, Parti tarafından Edirne ve Niğde il örgütlerine ilişkin
2012 yılı içerisinde herhangi bir gelir ve giderin gerçekleşmediği ifade
edilerek, bu illere ait 2012 yılı kesin hesaplarının gönderilmediği tespit
edilmiştir.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde, bir siyasi partinin
bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70.
maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir
siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına
yapılacağı; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yapılan inceleme
ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları
hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak
üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre,
parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları
mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider
bedellerini partiye bağış geliri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği
adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı
Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
Mahkemeye bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi,
hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye
yönelik eylemler olduğundan dolayı 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
Bu itibarla Barış ve Demokrasi Partinin 2012 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Genel Merkeze ait kesin hesapların
sunulmasından dolayı işin esasının incelenmesine,
2- Esas incelemenin yapılabilmesi amacıyla Genel
Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu
belgelerin kaydedildiği defterleri Sayıştay Başkanlığına göndermesi için
Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
3- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin
istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge
düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme
ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları
hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi
uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN
İNCELENMESİ
Barış ve Demokrasi Partisinin Anayasa
Mahkemesine verdiği 2012 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan
defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör
Sadettin CEYHAN tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216
sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile
2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama
belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelere
göre, Partinin 2012 yılı gelirleri toplamı 3.609.015,14 TL, giderleri toplamı
3.797.805,07 TL, 2013 yılına devreden kasa tutarı 648.051,37 TL’dir.
Parti 2012 yılı kesin
hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu,
bu hâliyle Partinin 2012 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı
Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
A- Gelirlerin İncelenmesi
1-Genel Merkez Gelirleri
Partinin Genel Merkez
gelirleri toplamı 578.490,84 TL olup bunun tamamı bağış ve aidatlardan
oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Parti il örgütlerinin 2012 yılı gelirleri toplamı
3.030.524,30 TL olup bunun tamamı bağış ve aidatlardan oluşmaktadır.
Parti il örgütlerinin defter kayıtları ve gelir belgeleri
üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak
sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin 2012 yılı giderleri toplamı
622.722,12 TL olup bunun 147.741,23 TL’sini büro giderlerinden, 338.940,67
TL’sini kongre, propaganda ve yol giderlerinden, 136.040,22 TL’sini SGK
giderlerinden oluşmaktadır. Parti Genel Merkezinin 2013 yılına devreden kasa
tutarı ise 8.657,96 TL’dir.
Parti Genel Merkezinin 2012 yılı defter kayıtları ve
gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede aşağıda uygun olmadığı
belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak
gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
1- Aşağıda ayrıntısı verilen gecikme zammı, vergi ziyaı
cezaları ve usulsüzlük cezalarının parti bütçesinden ödenmesinin izahı istenmiştir.
Yevmiye No ve Tarihi
|
Belge Türü ve Tarihi
|
Açıklama
|
Tutar (TL)
|
122-5.3.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-5.3.2012
|
Usulsüzlük cezası
|
30,00
|
174-11.4.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-11.4.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-400,40 TL
Tevkifat Damga V.-35,25 TL
5035 SK Damga V.-4,05TL)
|
439,70
|
343-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-286,45 TL
Tevkifat Damga V.-27,48 TL
5035 SK Damga V.-2,29 TL)
|
316,22
|
344-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-446,25 TL
Tevkifat Damga V.-43,99 TL
5035 SK Damga V.-3,36 TL)
|
493,60
|
345-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-177,43 TL
Tevkifat Damga V.-17,02 TL
5035 SK Damga V.-1,63 TL)
|
196,08
|
346-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-412,59 TL
Tevkifat Damga V.-43,82 TL
5035 SK Damga V.-4,25 TL)
|
460,66
|
347-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-2,56 TL
Tevkifat Damga V.-1,00 TL
5035 SK Damga V.-1,00 TL)
|
4,56
|
348-3.8.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-3.8.2012
|
Gecikme zammı
(G stopaj-142,48 TL
Tevkifat Damga V.-12,68 TL
5035 SK Damga V.-1,05 TL)
|
156,21
|
511-20.11.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-20.11.2012
|
Gecikme zammı ve vergi ziyaı cezası
( Vergi Zİyaı Cezası- 1.242,52 TL
Gecikme Zammı-150,19 TL)
|
1.392,71
|
512-20.11.2012
|
Vergi Dairesi Alındısı-20.11.2012
|
Gecikme zammı ve vergi ziyaı cezası
( Vergi Zİyaı Cezası- 1.242,52 TL
Gecikme Zammı-48,72 TL)
|
1.291,24
|
|
4.780,98
|
Parti yetkilileri konuya ilişkin olarak göndermiş
oldukları cevap yazısında, “ TBMM’de grubu bulunan; ancak Hazine yardımından
yararlanmayan tek parti olduklarını; gecikme zamlarının ekonomik ve mali
sıkıntılardan dolayı zamanında ödenmeyen vergi borçlarından kaynaklandığını;
usulsüzlük ve vergi ziyaı cezalarının partinin sorumlusunun o zaman diliminde tutuklu
olmasından ve diğer çalışanların ise yasal mevzuata hakim olamadıklarından
kaynaklandığını” ifade etmişlerdir.
Partinin siyasi faaliyetlerine ilişkin harcamalara ait
gecikme bedellerinin ve gecikme faizlerinin parti bütçesinden ödenmesinin
usulüne uygun olduğunun kabulü gerekir.
Alparslan ALTAN, Erdal TERCAN, Zühtü ARSLAN bu görüşe
katılmamıştır.
2- Aşağıda ayrıntısı verilen ödemeye ilişkin
fatura aslının gönderilmesi istenmiştir.
Yevmiye No ve Tarihi
|
Belge Türü ve Tarihi
|
Açıklama
|
Tutar (TL)
|
433-1.10.2012
|
Banka Dekontu (İş Bankası)-1.10.2012
|
Kongre salonu ses düzeni ve salon süslemesi ücreti.
|
10.052,50
|
Parti yetkilileri göndermiş oldukları cevap yazısında, “Söz
konusu ödemenin banka aracılığıyla yapıldığını; ilgili firmadan defalarca
istenmesine rağmen faturanın kendilerine gönderilmediğini; söz konusu firmayla
tekrar irtibata geçildiğini, ancak firmanın ticari faaliyetlerini
sonlandırdığının öğrenildiğini; bundan dolayı firmanın geçmişe yönelik fatura
düzenlemediğini” ifade etmişlerdir.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, beş (2012 yılı için
70,72TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile
tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan
harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması
gerekmektedir.
2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında
ise (Ek fıkra: 13/2/2011-6111/180 md.) “Siyasi partiler harcamalarını
fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün
olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak
şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma
gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura
yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli
örnekleri kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.
Parti yetkilileri yukarıdaki tabloda ayrıntısı verilen
gidere ilişkin fatura aslını sunmamışlar, göndermiş oldukları cevap yazısında
da faturanın temin edilemediğini ifade etmişlerdir. Fatura ve serbest meslek
makbuzu aslı veya 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na uygun düzenlenmiş belgeler
olmaksızın gerçekleştirilen giderin, söz konusu Kanun’un öngördüğü anlamda
belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.
Bu itibarla, yukarıdaki tabloda ayrıntısı verilen toplam
10.052,50 TL’nin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.
Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin 2012 yılı giderleri toplamı
3.175.082,95 TL olup bunun 1.973.179,88 TL’si büro giderlerinden, 1.201.903,07
TL’si ise yol, kongre ve propaganda giderlerinden oluşturmaktadır.
Partinin il örgütlerinin 2013 yılına devreden kasa tutarı
ise 639.393,41 TL’dir.
Parti il örgütlerinin 2012 yılı kesin hesap
çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı
Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin 2012 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan
incelemede, herhangi bir taşınmaz mal ve değeri 100 TL’yi aşan taşınır mal ve
menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.
IV- SONUÇ
Barış ve Demokrasi Partisinin 2012 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
1- Partinin 2010 yılı kesin hesabında gösterilen
3.609.015,14TL gelir ve 3.797.805,07 TL gider ile 648.051,37TL gelecek yıla
nakit devrinin kasa ve banka devrinin Hazineye gelir kaydedilenler dışında
kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna, Alparslan ALTAN, Erdal TERCAN, Zühtü
ARSLAN’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
2- 2820 sayılı Kanun’un 70. ve 74. maddelerine aykırı
olarak belgelendirilmeyen 10.052,50 TL gider karşılığı parti malvarlığının,
2820 sayılı Kanun’un 75. maddesi uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine, Osman
Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
17.12.2014 gününde karar verildi.
Başkanvekili
Serruh KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
Üye
M. Emin KUZ
|
Üye
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
KARŞI OY GEREKÇESİ
Barış ve Demokrasi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği
2012 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler
üzerinde yapılan incelemede, Parti görevlilerinin vergi ödemeleriyle ilgili
yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeleri sonucu oluşan toplam 4780,98 TL
gecikme zamları, usulsüzlük ve vergi ziyaı cezalarının parti bütçesinden
ödendiği görülmüştür. Parti yetkilileri göndermiş oldukları açıklamada, “TBMM’de
grubu bulunan; ancak Hazine yardımından yararlanmayan tek parti olduklarını;
gecikme zamlarının ekonomik ve mali sıkıntılardan dolayı zamanında ödenmeyen
vergi borçlarından kaynaklandığını; usulsüzlük ve vergi ziyaı cezalarının
partinin sorumlusunun o zaman diliminde tutuklu olmasından ve diğer
çalışanların ise yasal mevzuata hakim olamadıklarından kaynaklandığını” ifade
etmişlerdir. Mahkememiz çoğunluğu tarafından yapılan değerlendirmede ise,
Partinin siyasi faaliyetlerine ilişkin harcamalara ait gecikme bedellerinin ve
gecikme faizlerinin parti bütçesinden ödenmesinin usulüne uygun olduğu kabul
edilmiştir.
Mali denetim, öncelikle siyasi parti yönetiminde yer
alamayan parti üyeleri açısından önem taşımaktadır. Böylece partililer, parti
yönetici ve sorumlularının hesapları, gelir ve giderleri yapma yöntemlerinin
kanun ve mevzuata, partinin ilkelerine ve amaçlarına uygunluğunu saptama ve
gerektiğinde parti içi mekanizmaları devreye sokarak gerekli tedbirleri alma,
buna imkân bulamamaları halinde ise, gerekirse partiyle ilişkilerini
sonlandırma fırsatlarını elde ederler. Mali denetimin bu etkisi siyasi parti
faaliyetlerinde saydamlığın sağlanmasına yol açarak demokratik siyasi hayatın
gelişmesine yardım eder.
Mali denetimin diğer önemli etkisi ise parti seçmenleri
ve kamuoyu açısından söz konusudur. Seçmen tercihlerinin belirlenmesi ve
kamuoyu desteği için saydamlık, hesap verebilirlik ve mevzuata uygunluk tercih
nedenlerinden bazılarını oluşturur.
Anayasa Mahkemesi mali denetim sonucunda gelir ve
giderlerin kanuna uygun olmadığını saptadığı hallerde sadece Hazineye gelir kaydetme
şeklindeki mali denetimi uygulayabilir. Bu bakımdan Mahkeme ya ilgili siyasi
partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna ya da kanuna
uygun olmayan gelir ve giderler dolayısıyla Hazineye gelir kaydedilmesi
şeklinde iki tür karar vermektedir.
2820 sayılı Kanun gereğince Anayasa Mahkemesi mali
denetimi sonucunda Parti hesaplarının doğru olmadığı veya gelir ve giderleri
ile mal edinimlerinin kanuna aykırılıklar taşıdığı kanaatine ulaşırsa Hazinece
el koyma kararı verir. Giderlerin irad kaydedilmesi ile ilgili sistemin
eleştiriye açık olduğu söylenebilir. Gerçekten de, 2820 sayılı Kanun’un mali
denetime ilişkin anılan düzenlemeleri ile getirilen sistem kanuna aykırı
gelirlerin irad kaydedilmesi açısından yerinde bir yaptırım ise de, kanuna
aykırı giderler açısından ilgili siyasi parti aleyhine bir sonuç doğurabilir.
Zira, siyasi parti adına birincisi kanuna aykırı gider, ikincisi ise irad kaydı
olmak üzere mükerrer ödeme gerçekleşmektedir. Bu durum karşısında olması
gereken yönünden doğrudan parti tüzel kişiliğine yaptırım uygulanmamasını,
bunun yerine kanuna aykırı giderleri yapan parti sorumlularının bu miktarı
partiye ödemelerini öngören bir mekanizmanın kurulmasının daha yerinde olacağı
söylenebilir. Ancak, bu gerekçeyle Anayasa Mahkemesinin kanuna aykırı gider
tespit etmesine rağmen mevcut açık ve emredici mevzuat hükümlerini göz ardı
etmesi anılan kanun hükümlerini etkisiz hale getirecek ve Mahkemenin kendi
görevini yerine getirmemesi sonucunu doğuracaktır.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70. ve 71.
maddelerinde siyasi partilerin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel
kişiliği adına yapılacağı belirtilmiş ve siyasi partilerin giderlerinin
amaçlarına aykırı olamayacağı kuralı getirilmiştir. Siyasi partilerin amaçları
Siyasi Partiler Kanunu’nda özel olarak düzenlenmemiştir. Ancak genel olarak
Kanun’un 3. maddesinde siyasi partilerin tanımı yapılırken dolaylı olarak
değinilmiştir. Buna göre, siyasi partiler,
Anayasa ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler seçimleri
yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları
ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir
Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını
güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe
sahip kuruluşlardır. Siyasi partilerin harcamalarını denetleyen Anayasa
Mahkemesi harcamaların niteliğini gözeterek amaca uygunluk konusunda bir
değerlendirme yapmak durumundadır.
Parti görevli ve sorumlularının yükümlülüklerini
zamanında yerine getirmemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faiz gibi
ödemelerin Partinin amacına ve kanuna uygun harcamalar olarak kabul edilmesi
Parti giderlerinin Anayasa Mahkemesi tarafından denetimini etkisiz ve anlamsız
hale getirecektir.
Parti görevli ve sorumlularının yükümlülüklerini
zamanında yerine getirmemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faiz gibi
ödemelerin ilgililerin şahsi sorumluluklarını doğurması yanında, siyasi
partilerin amaçlarına da uygun bulunmaması nedeniyle Anayasa Mahkemesinin
şimdiye kadar istikrarlı uygulaması bu tutarda giderin Hazineye irad
kaydedilmesi yönünde olmuştur. Eldeki işte de bu istikrarlı uygulamadan
dönülmesini gerektirecek bir durum bulunmamaktadır.
Belirtilen nedenlerle, söz konusu gecikme zamları,
usulsüzlük ve vergi ziyaı cezalarının Parti amaçlarına uygun ve Parti tüzel
kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün
görülmediğinden 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam
4780,98 TL’nin aynı Kanun’un 75. maddesi uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine
karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle, çoğunluğun Parti gelir ve giderlerinin “eldeki
bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na
uygun olduğuna” ilişkin görüşüne katılmamız mümkün olmamıştır.
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
Üye
Erdal TERCAN
|
KARŞIOY YAZISI
Barış ve Demokrasi Partisinin 2012 yılı mali denetiminde,
01.10.2012 tarihli İş Bankası banka dekontu ile ödemesi yapıldığı belirtilen,
ancak fatura aslı sunulmayan ve fatura yerine geçecek belge de ibraz edilemeyen
10.052,50 TL karşılığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76.
maddeleri gereğince Hazineye irat kaydedilmesine karar verilmiştir.
Denetlenen Parti yetkilileri, harcamanın faturasının
ilgili firmadan defalarca istenmesine rağmen kendilerine gönderilmediğini,
firmanın ticari faaliyetlerini sonlandırdığının öğrenildiğini ifade
etmişlerdir.
2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin 6111 sayılı Yasa ile
eklenen altıncı fıkrasında, fatura temin edilmesinin mümkün olmaması halinde
harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer
belgelerle tevsik edilebileceği öngörülmüştür. Harcamanın yapıldığını gösteren
İş Bankası dekontunun bu kapsamda kabul edilmesi gerekir. Ödemenin yapıldığı
firmanın ticari faaliyete son verdiği ve bu nedenle fatura düzenleyemediği
yolundaki denetlenen Parti savunmasına itibar edilip edilmeyeceğinin, ilgili
ticaret sicilinden ayrıca tahkiki ve buna göre karar verilmesi mümkün iken bu
araştırma yapılmayarak, yasanın biçimsel yorumuyla, bahse konu meblağın
Hazineye gelir kaydedilmesi yolunda karar verilmesine karşıyım.
|
|
|
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
KARŞIOY GEREKÇESİ
Barış ve Demokrasi Partisinin 2012 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda 4780,98 TL tutarındaki gecikme zammı, vergi ziyaı
cezaları ile usulsüzlük cezalarının parti bütçesinden ödenmesinin 2820 sayılı
Kanuna uygun olduğuna, dolayısıyla söz konusu giderin irat kaydedilmemesine
karar verilmiştir.
Mahkememiz çoğunluğunun gerekçesi şu şekildedir: “Partinin
siyasi faaliyetlerine ilişkin harcamalara ait gecikme bedellerinin ve gecikme
faizlerinin parti bütçesinden ödenmesinin usulüne uygun olduğunun kabulü
gerekir.” Bu görüşe katılmak mümkün değildir.
Siyasi partiler, demokrasinin vazgeçilmez unsurlarıdır.
Ülkeyi yönetmeye talip olan bu kuruluşların gelir ve giderlerinin kanunlara
uygun olması ve bu konuda azami özenin gösterilmesi gerektiği izahtan
varestedir. Bu kapsamda, parti görevlilerinin partiye ait ödemelerin zamanında
yapılması hususunda gerekli tedbirleri alması zorunludur. Kişisel sorumluluk
kapsamında olan bu tedbirlerin alınmaması ve gerekli özenin gösterilmemesi
sonucu ortaya çıkan gecikme bedellerinin ya da cezaların parti tüzel kişiliğine
yüklenmesi söz konusu olamaz.
Nitekim Mahkememiz, önceki kararlarında bu tür giderlerin
Hazineye irat kaydedilmesine hükmetmiştir. Mahkeme irat gerekçesini şu şekilde
açıklamıştır:
“Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması için
gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini
zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme bedelleri ile cezalı köprü geçiş
ücretlerinden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu
ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.
Parti görevlilerinin kusurlarından kaynaklanan söz konusu
harcamaların parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir
harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden, 4.553,32 TL tutarındaki
gider karşılığı Parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.” (E.2011/14 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K.2013/113, 25.9.2013.
Aynı yöndeki kararlardan bazıları için bkz. E.2008/16 (Siyasi Parti Mali
Denetimi), K.2010/28, 13.5.2010; E.2007/19 (Siyasi Parti Mali Denetimi),
K.2011/13, 21.6.2011; E.2011/14 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K.2013/113, 25.9.2013;
E.2008/16 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K.2010/28, 13.5.2010; E.2009/18 (Siyasi
Parti Mali Denetimi), K.2013/124, 11.12.2013; E.2008/37 (Siyasi Parti Mali
Denetimi), K.2014/34, 4.6.2014)
Anayasa Mahkemesinin bu kararlarında belirttiği gibi,
parti yetkililerinin kişisel hata ya da ihmallerinden kaynaklanan gecikme
bedelleri ile cezaların parti bütçesinden ödenmesi Kanuna aykırı olduğundan, bu
giderlerin Hazineye irat kaydedilmesi gerekmektedir. Bu sonuçtan ayrılmayı
haklı kılacak bir gerekçe de bulunmadığından, yukarıda belirtilen giderin
usulüne uygun olduğu yönündeki çoğunluk görüşüne katılmıyorum.