ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/62 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/6

Karar Günü:11.2.2014

R.G. Tarih-Sayı:28.02.2014-28927

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokratik Sol Halk Parti 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

23.11.2009 tarihinde kurulan Demokratik Sol Halk Partinin 17.7.2010 günlü olağanüstü Kurucular Kurulu toplantısında Partinin kapatılmasına karar verilmiş ve kapatılma kararı Genel Başkan Zekiye Rahşan ECEVİT tarafından 19.7.2010 gününde Anayasa Mahkemesine bildirilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Partinin 2009 yılı kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine dair Parti Tüzüğü’ne uygun alınmış karar sunulmamıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun;

“Merkez karar, yönetim ve icra organları” başlıklı 16. maddesi, “Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15’ten az olamaz.”,

73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesi, “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.” ve dördüncü fıkrası, “Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.”,

74. maddesi, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, siyasi partilerin “74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”,

şeklinde düzenlenmiştir.

Parti Tüzüğü’nün 21. maddesinde, Gelir-Gider kesin hesabını kabul veya reddetmenin Kurultayın (Büyük Kongrenin) yetkisinde olduğu; 24. maddesinde, Parti Meclisinin Genel Başkan ve Kurultaydan gizli oyla seçilen 60 üyeden oluştuğu; 25. maddesinde, Parti Meclisinin saymanlıkça hazırlanan kesin hesabı inceleyip Kurultaya sunacağı; 103. maddesinde, Bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar gerek Genel Saymanlık, gerek ilçeleri de kapsamak üzere İl Yönetim Kurulları, bir önceki yılın uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesapları hazırlayacağı, İl Yönetim Kurullarından gönderilenlerle Saymanlığın Parti Meclisince karar bağlanmış kesin hesapların Parti Meclisince birleştirileceği, birleştirilmiş kesin hesapların onaylı bir örneğinin Genel Başkanlıkça, Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığına verileceği belirtilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 73. maddesinde, kesin hesapları karara bağlamanın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca olacağı belirtilmesine karşın, Kanun’da Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun ne şekilde oluşacağına dair bir düzenleme yapılmamış, aksine organların oluşumu parti tüzüğüne bırakılmıştır. Parti Tüzüğü’nde ise organların oluşum ve görevleri belirtilmiştir.

Kesin hesabı onaylamanın Tüzük’te öngörülen şekilde yapılması ve yeterli imzanın olması gerekir. Ancak, kesin hesabın Tüzük’te istenen şekilde onaylandığına dair imzalı karar bulunmamaktadır.

Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Tüzük’e uygun kararın olmaması hesabın tam olarak 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun sunulmadığını göstermektedir. Böylece, Demokratik Sol Halk Parti 2009 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki anılan madde ile getirilen kurala uyulmamıştır.

Kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun alınmış bir kabul kararı olmadığından 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Diğer taraftan, Tasfiye Kurulu Üyesi Kemal İNCE imzalı 23.9.2010 günlü Demokratik Sol Halk Parti 2009 yılı kesin hesap ve eki belgeler Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 23.9.2010 gün ve 3616 sayı ile verilmiştir. Parti, 17.7.2010 günlü Olağanüstü Kurucular Kurulu toplantısında kapatıldığına göre 2009 yılı kesin hesap ve eki belgelerin 30.6.2010 tarihine kadar Parti Genel Başkanınca Anayasa Mahkemesine sunulması gerekir.

Demokratik Sol Halk Partinin 2009 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uyulmamıştır.

2009 yılı kesin hesap cetveli ve eki belgelerin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 23.9.2010 gün ve 3616 sayı ile verilmesi 2820 sayılı Kanun’un 74. madde hükümlerine aykırılık oluşturduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket eden Parti sorumluları hakkında Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine istinaden gerekli yasal işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Demokratik Sol Halk Parti 2009 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- a- Partinin 2009 yılı kesin hesabını, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca,

b- Kesin hesaplarının incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun olarak alınmış karar olmadığından 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca,

yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.2.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Demokratik Sol Halk Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 3.819 TL ve giderleri toplamının 14.553,93 TL olduğu anlaşılmaktadır.

Demokratik Sol Halk Partinin 2009 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2009 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Demokratik Sol Halk Partinin il ya da ilçe teşkilatı bulunmadığından sadece Genel Merkez gelir ve giderleri incelenmiştir.

A- Genel Merkez Gelirlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı gelirleri toplamı 3.819 TL’nin tamamı bağışlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

B- Genel Merkez Giderlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri 14.553,93 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 565,14 TL’si temsil ve ağırlama giderleri, 503,35 TL’si kırtasiye ve büro giderleri, 131,75 TL’si haberleşme giderleri, 383 TL’si seyahat giderleri, 3.183 TL’si kira giderleri, 218 TL’si bakım onarım giderleri, 229,15 TL’si ısıtma aydınlatma ve temizlik giderleri, 177,27 TL’si vergi, sigorta, noter giderleri, 9.163,27 TL’si demirbaş giderlerinden oluşmaktadır.

 Genel Merkezin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un “Gider Pusulası” başlıklı 234. maddesinde ki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, beş milyon liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin ikinci fıkrasında, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.” ve aynı Kanun’un 75. maddesinin dördüncü fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” ve 76. maddesinin dördüncü fıkrasında da “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.” hükümleri yer almıştır.

18.4.2013 günlü, 28622 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici 19. madde ile 6111 sayılı Kanun’un 180. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

1- Parti İşletme Defterinin gider kısmının 1. sırasına kuruluş öncesi giderler olarak 7.625,20 TL yazılmıştır. Partinin gider belgeleri içinde yer alan kuruluş öncesi giderlere ilişkin belgelerin durumu şöyledir.

Partinin sunduğu belgelerin toplamı 7.652 TL olduğu hâlde işletme defterinin gider kısmında bu rakam kuruluş öncesi giderler adı altında 7.625,20 TL olarak yer almıştır. Kira ödemelerine ilişkin banka dekontları ile 9 fiş karşılığı yapılan ödemeler Parti adına yapılan gider olarak kabul edilmiş, ancak Mehmet Merve BIYIKÇI’ya yapılan 5.000 TL ödeme ile ilgili fatura vb. kanunen geçerli belgeler olmadığından kabul edilmemiştir. Neyin karşılığı ödendiği anlaşılamayan ve alınan mal/hizmete ait belgenin olmaması nedeniyle sadece kişiye paranın ödendiğine dair banka dekontu yeterli olmadığından dolayı 7.625,20 – 2.627 (875 x3 = 2.475 + 152) = 4.998,2 TL usulüne uygun harcama olarak kabul edilmemiştir.

213 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş fatura veya benzeri belgeler ile 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 4.998,2 TL tutarındaki giderin Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda gösterilen harcamalar 213 sayılı Kanun’daki belgeler olmadan tutanak yazılı kağıtlara istinaden yapılmıştır.

Tutanaklara İstinaden Yapılan Ödemelere Ait Liste

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, beş milyon (2009 yılı için 58,68 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Alınan hizmet bedeli karşılığı 213 sayılı Kanun’a uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

213 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş fatura veya benzeri belgeler ile 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 540 TL tutarındaki giderin 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Parti yetkililerince Partinin 2009 yılı demirbaş giderinin Genel Merkez kesin hesabında 9.163,27 TL olduğu belirtilmiş ise de liste sunulmaması ve bu tutara isabet eden faturaların olmaması nedeniyle işletme defterindeki kayıtlı olan 3.603,2 TL usulüne uygun harcama olarak kabul edilmiştir.

IV- SONUÇ

Demokratik Sol Halk Parti 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 3.819 TL gelir ve 14.553,93 TL giderin Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Partinin amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 5.538,2 TL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesi gerekmekle birlikte tasfiye süreci sonunda Partinin bütün malvarlığının Hazineye geçmesi nedeni ile bu aşamada Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmesine yer olmadığına,

3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Partinin 2009 yılı kesin hesabını 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Genel Merkez kesin hesabının incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun olarak alınmış kararın olmaması nedeniyle 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.2.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.