ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/61 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/52

Karar Günü:4.6.2014

R.G. Tarih-Sayı:02.07.2014-29048

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokrat Halk Partisi 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca 4.6.2014 gününde ilk inceleme toplantısı yapılmıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 73. maddesi, il örgütlerinden gönderilen kesin hesaplar ile parti genel merkezine ilişkin kesin hesabın merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanacağını ve birleştirileceğini hükme bağlamış; 74. maddesi de, bu şekilde karara bağlanan kesin hesabın parti genel başkanınca Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verilmesi zorunluluğunu getirmiştir.

Parti Genel Başkanı Prof. Dr. Mahmut İhsan ÖZGEN imzalı 15.9.2010 tarih ve 2010/77 sayılı yazıya ek olarak gönderilen kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 20.9.2010 tarih ve 3571-198 sayı ile verilmiştir.

Partinin 2009 yılı kesin hesabının, Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uyulmamıştır.

2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”

111. maddesinin (b) bendinde ise “Siyasi partilerin 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”

hükümleri yer almıştır.

2009 yılı kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 20.9.2010 tarih ve 3571-198 sayı ile verilmesi 2820 sayılı Kanun’un 74. madde hükümlerine aykırılık oluşturmaktadır. Dolayısıyla, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket eden Parti sorumluları hakkında yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

 Bu itibarla Demokrat Halk Partisi 2009 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- Partinin 2009 yılı kesin hesabını, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin (b) bendi uyarınca, yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Demokrat Halk Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Ömer DURAN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2009 yılı gelirlerinin 4.318,45 TL, giderlerinin 4.234,85 TL olduğu, 83,60 TL’nin nakit mevcudu olarak 2010 yılına devredildiği anlaşılmaktadır.

Partinin 2009 yılı kesin hesabının, Parti Genel İdare Kurulunun 6.3.2010 gün ve 49 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

Diğer yandan Parti tarafından sunulan iller kesin hesabının incelenmesinde; Partinin sahip olduğu tek taşra örgütü olan İstanbul ili için herhangi bir gelir gider beyanında bulunulmadığı görülmektedir.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi parti faaliyetinde bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Partinin il, ilçe ve belde örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider yapıldığı anlamına gelmektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliği adına elde edileceğine ilişkin hükmü ile yine aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliği adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmış olmaktadır.

Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Partinin 2009 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2009 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Partinin Genel Merkez gelirleri 4.318,45 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 4.240,00 TL’si yıllık üye aidatları, 78,45 TL’si önceki yıldan devreden kasa bakiyesinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı mevcut belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’un 61 ila 69. maddelerine uygun olarak sağlandığı görülmüştür.

Diğer yandan Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defteri mevcut olmakla birlikte, söz konusu defter 2820 sayılı Kanun’un 60. maddesi gereğince ilgili ilçe seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenmiş ve onaylanmış değildir. Anılan defter, Parti Genel Merkezi tarafından onaylanmıştır.

2820 sayılı Kanun’un “Tutulacak defter ve kayıtlar” başlıklı 60. maddesinin beşinci fıkrasında, “Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.”

113. maddesinde ise “Bu Kanunun 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.”

hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, 2820 sayılı Kanun’un 60. maddesinin gerektirdiği şekilde yevmiye defterini tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Kanun’un 113. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulması gerekir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Partinin sadece İstanbul il örgütünün olduğu ve bunun dışında başka il ve ilçelerde teşkilatının bulunmadığı beyan edilmiş olup söz konusu İstanbul ili teşkilatının da herhangi bir gelir ve gider gerçekleşmesinin bulunmadığı beyan edilmiştir.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Partinin Genel Merkez giderleri 4.234,85 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.320,00 TL’si kira gideri, 878,85 TL’si vergi stopajı, 36,00 TL’si ise elektronik fon transferi masrafından oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

 2- İl Örgütleri Giderleri

Partinin sadece İstanbul il örgütünün olduğu ve bunun dışında başka il ve ilçelerde teşkilatının bulunmadığı beyan edilmiş olup söz konusu İstanbul ili teşkilatının da herhangi bir gelir ve gider gerçekleşmesinin bulunmadığı beyan edilmiştir.

C- Parti Malları

Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede; Partinin 2009 yılında herhangi bir taşınmaz mal ve değeri 100 TL’yi aşan taşınır mal ve menkul kıymet ediminin olmadığı görülmüştür.

IV- SONUÇ

Demokrat Halk Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 4.318,45 TL gelir ve 4.234,85 TL gider ile 83,60 TL nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- İstanbul il örgütüne ilişkin herhangi bir gelir ve gider belirtilmemesi, Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

3- 2820 sayılı Kanun’un 60. maddesine aykırı olarak yevmiye defterini tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Kanun’un 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.