ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/46 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/42

Karar Günü:4.6.2014

R.G. Tarih-Sayı:02.07.2014-29048

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

İşçilerin Sosyalist Partisi 2008 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

53 kişiden oluşan Kurucular Kurulunca 17.11.2008 tarihinde kurulan İşçilerin Sosyalist Partisinin 15.6.2013 tarihinde kapatılmasına karar verilmiş ve kapatılma kararı Genel Başkan Mustafa KAHYA tarafından 17.6.2013 gününde Anayasa Mahkemesine bildirilmiştir.

II- İLK İNCELEME

İşçilerin Sosyalist Partisi Genel Başkanı Sevim BELLİ imzalı “Parti’nin 2008 yılında her hangi bir gelir ve gideri olmadığına” dair yazı 30.6.2010 gün ve 1933 sayı ile, kesin hesap ve eki belgeler ise Genel Başkan Mustafa KAHYA tarafından 27.1.2012 gün ve 2012/51 sayı ile Anayasa Mahkemesi Başkanlığına verilmiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde ise “Siyasi partilerin 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”,

hükümleri yer almıştır.

2008 yılı kesin hesap cetvelinin 30.6.2009 tarihine kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerekirken 30.6.2010 gün ile 27.1.2012 gününde verilmesi, İşçilerin Sosyalist Partisi 2008 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uyulmadığını göstermekte ve bu durum Kanun’un 74. madde hükümlerine aykırılık oluşturmaktadır.

Bu nedenle, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket eden Parti sorumluları hakkında yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

İşçilerin Sosyalist Partisi 2008 yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- Partinin 2008 yılı kesin hesabını 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

İşçilerin Sosyalist Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2008 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan belgelerde, Partinin 2008 yılı gelirleri toplamının 1.500 YTL ve giderleri toplamının 1.500 YTL olduğu anlaşılmaktadır.

Partinin Genel Merkez ile birlikte 6 il teşkilatı bulunmaktadır. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez ve il başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü veya kira olması gerekir. Şayet Parti yetkililerine ait binalarda siyasi faaliyette bulunuluyor ise (Genel merkez ve il teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesapta; Ankara, Antalya, Bursa, Samsun, İstanbul ve Denizli teşkilatına ilişkin herhangi bir gelir ve gider belirtilmemiştir. Parti 17.11.2008 tarihinde kurulmuş olsa da, birleşik kesin hesapta bu iller bildirildiğine göre kurulan ve faaliyette olan bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kuruluş, kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.

Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Parti Genel Merkezine ait 2008 yılı defterleri ile gelir ve gider belgeleri Mahkemeye sunulmamıştır. Mahkemeye yazılan yazıda Tasfiye Kurulu ile ilgili bilgi verilmediği gibi defter ve belgeler hususunda da herhangi bir açıklama da bulunmamaktadır. Kapatılan İşçilerin Sosyalist Partisi Tasfiye Kurulu adına Mustafa KAHYA ile Burak UYAN Anayasa Mahkemesine 27.1.2014 günlü yazı sunmuşlardır. Söz konusu yazıda aynen,

 “İşçilerin Sosyalist Partisinin 2010-2011-2012 yıllarının bütünleştirilmiş bütçelerinin Anayasa Mahkemesi tarafından evraklarının istenmesi üzerine bu yıllara ait evrakların Sayıştay’a iletildiği ve bu yıllara ait her hangi bir eksiklik tespit edilmediği Anayasa Mahkemesi tarafından İşçilerin Sosyalist Partisine tebliğ edilmiştir. 2008-2009 yıllarına dair bütünleştirilmiş bütçenin ise MYK onayı ve üst yazı ile Anayasa Mahkemesine iletildiği, ancak 2013 yılı Haziran ayında İşçilerin Sosyalist Partisi kapatılıncaya kadar Anayasa Mahkemesi tarafından evrak isteminde bulunulmadığı kapatılan partinin yöneticileri tarafından tarafımıza bildirilmiştir. Parti fesih kararı aldığından bugüne 7 ay geçmiştir. Her hangi bir il adresi ve kurumsal işleyişi olmayan, gerçekte siyasi hayatiyeti sonlanmış bir oluşumdan, takdir edileceği gibi 5-6 yıl öncesinin evraklarını bulmak olanak dışı bir durumdur.

Eğer Parti kapanmadan önce diğer yılların olduğu gibi 2008-2009 yılları evrakları da istenmiş olsaydı bu isteğin yerine getirileceği açıktır.”

denilerek bu güne kadar belgelerin istenmemesinden dolayı sorumluluğun Mahkemede olduğu iddia edilmiştir.

2820 sayılı Kanun’da siyasi partilerin sorumluluklarıyla birlikte görev ve yetkileri düzenlenmiştir. Kanun’a göre Parti hesabının verilmesinden Partilerin yetkili kişileri sorumludur. Parti kapatılmış olsa da Partinin kapatıldığı andaki Genel Başkanı incelenmemiş yıllara ait gelir ve gider belgeleri ile defterleri Mahkemeye vermelidir. Belgelerin Mahkemeye verilmemesi durumunda bu belgelerin Tasfiye Kuruluna teslim edilmesi ve Tasfiye Kurulunca da söz konusu belgelerin Mahkemeye sunulması gerekir.

Parti kapatılmış olsa da incelenmemiş ve karar verilmemiş yıllara ait defter ve belgelerin Anayasa Mahkemesine sunulmaması nedeniyle Partinin yetkili kişilerinin sorumlu olduğu açıktır. Parti sorumlularınca 2008 yılı ile ilgili defterler ile belgelerin Mahkemeye verilmemesi nedeniyle Partinin 2008 yılına ilişkin gelir ve gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterler yok kabul edilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasında, “Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri tutmak zorundadırlar.”; beşinci fıkrasında, “Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirilir.”; altıncı fıkrasında, “Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.” denilmiştir. Aynı Kanun’un 113. maddesinde de, “Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.” hükmü getirilmiştir. Gelir ve giderlerin işlendiği defterler ibraz edilmediğinden Parti sorumluları hakkında gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Partinin sunduğu birleşik kesin hesapta Ankara, Antalya, Bursa, Samsun, İstanbul ve Denizli il teşkilatlarına ait her hangi bir gelir gider belirtilmediğinden dolayı sadece Genel Merkez hesabı incelenmiştir.

A- Genel Merkez Gelirlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı gelirleri toplamı 1.500 YTL’nin tamamı bağışlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezine ait 1.500 YTL gelirin belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin sağlanmasında usul” başlıklı 69. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden, Partinin 2008 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 1.500 YTL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

B- Genel Merkez Giderlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı giderleri olan 1.500 YTL’den 1.200 YTL’si kira giderlerinden ve 300 YTL’si ısınma aydınlatma ve temizlik giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılına devreden nakit mevcudu bulunmamaktadır.

Parti Genel Merkezine ait 1.500 YTL giderin belgeye dayanması gerekir.

 2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin dördüncü fıkrasında, belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen Parti giderleri miktarınca Parti malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği, 70. maddesinin üçüncü fıkrasında ise beş milyon (2008 yılı için 52,37 YTL) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi zorunludur.

Bu bağlamda belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen 1.500 YTL tutarındaki Parti malvarlığının Hazineye gelir yazılması gerekir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2008 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, taşınmaz mal ile değeri 100 YTL’yi aşan taşınır mal, menkul kıymet ve hak edinilmediği anlaşılmaktadır.

IV- SONUÇ

İşçilerin Sosyalist Partisinin 2008 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen Genel Merkeze ait 1.500 YTL gelir ile 1.500 YTL gider olmak üzere toplam 3.000 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesi gerekmekle birlikte tasfiye süreci sonunda Partinin bütün malvarlığının Hazineye geçmesi nedeni ile bu aşamada Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmesine yer olmadığına,

2- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Partinin 2008 yılı kesin hesabını 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

3- Mahkemeye hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Genel Merkeze ait gelir ve gider belgelerinin kaydedildiği defterlerin verilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 60. ve 113. maddelerine göre gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4.6.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.