ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/55 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/37

Karar Günü:4.6.2014

R.G. Tarih-Sayı:02.07.2014-29048

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Devrimci İşçi Partisi 2007 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Devrimci İşçi Partisi Genel Başkanı Süheyla Ece ERTAN imzalı yazıya ek olarak gönderilen kesin hesap cetveli ve ekleri Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 9.8.2010 gün ve 3042-172 sayı ile verilmiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde ise siyasi partilerin “74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”,

hükümleri yer almıştır.

2007 yılı kesin hesap cetvelinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 30.6.2008 gününe kadar sunulması gerekirken 9.8.2010 gün ve 3042-172 sayı ile verilmesi, Devrimci İşçi Partisi 2007 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uyulmadığını göstermekte ve bu durum 2820 sayılı Kanun’un 74. madde hükümlerine aykırılık oluşturmaktadır.

Bu nedenle, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi hükümlerine aykırı hareket eden Parti sorumluları hakkında yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

2007 yılı kesin hesabındaki eksikliklerle ilgili 12.1.2012 gün ve C.0.10.YİM.0.107.02/56-108 sayı ile Partiye yazılan yazıya cevap verilmediği gibi söz konusu yazıda istenen bilgi ve belgeler de verilen 10 günlük sürede gönderilmemiştir. 12.1.2012 gün ve C.0.10.YİM.0.107.02/56-108 sayılı yazıda istenen bilgi ve belgelerin istendiği şekil ve sürede gönderilmeme nedeni 20.1.2014 gün ve 33787353/107.02-113/426 sayılı yazı ile tekrar sorulmuştur. Partiye yazılan yazı adreste kimse olmaması nedeniyle mahalle muhtarına teslim edilmiştir.

2007 yılı kesin hesabındaki eksikliklerle ilgili ne 12.12.2012 gün ve C.0.10.YİM.0.107.02/56-108 sayılı ne de 20.1.2014 gün ve 33787353/107.02-113/426 sayılı yazıya cevap verilmemiş, dolayısıyla istenen bilgi ve belgeler gönderilmemiştir.

2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, “75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verilir.” denildiğinden, Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Devrimci İşçi Partisi 2007 yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- Partinin 2007 yılı kesin hesabını 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

3- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA, 4.6.2014 gününde karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Devrimci İşçi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2007 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan belgelerde, Partinin 2007 yılı gelirleri toplamının 1.200 YTL, giderleri toplamının 1.000 YTL olduğu ve 200 YTL’nin nakit mevcudu olarak 2008 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

Partiden 2007 yılı kesin hesabının dayanağını oluşturan defterler ile gelir ve gider belge asıllarının gönderilmesi 20.1.2014 gün ve 33787353/107.02-113/426 sayılı yazı ile istendiği hâlde verilen sürede gönderilmemiştir.

Parti yetkilileri 2007 yılına ilişkin gelir ve gider belgelerinin kaydedildiği defterleri sunmadığından dolayı defterler yok kabul edilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasında, “Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri tutmak zorundadırlar.”; beşinci fıkrasında, “Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirilir.”; altıncı fıkrasında, “Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.” denilmiştir. Aynı Kanun’un 113. maddesinde de, “Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.” hükmü getirilmiştir. Gelir ve giderlerin işlendiği defterler ibraz edilmediğinden Parti sorumluları hakkında gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Devrimci İşçi Partisinin herhangi bir il, ilçe ve belde teşkilatı bulunmadığından sadece Genel Merkez gelir ve giderleri incelenmiştir.

A- Genel Merkez Gelirlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı gelirleri toplamı 1.200 YTL’nin tamamı Parti üyelerinden alınan giriş ve üyelik aidatından oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı gelir belgeleri sunulmamıştır. 2007 yılı gelirleri arasında yer alan 1.200 YTL’nin belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin sağlanmasında usul” başlıklı 69. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden Partinin 2007 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 1.200 YTL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

B- Genel Merkez Giderlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı giderleri toplamı 1.000 YTL’nin tamamı büro giderlerinden (kira, ısınma, aydınlanma, haberleşme, kırtasiye vb.) oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2008 yılına devreden nakit mevcudu 200 YTL’dir.

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı gider belgeleri sunulmamıştır. 2007 yılı giderleri arasında yer alan 1.000 YTL’nin belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin dördüncü fıkrasında, belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen Parti giderleri miktarınca Parti malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği; 70. maddesinin üçüncü fıkrasında ise beş milyon (2007 yılı için 48,86 YTL) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Bu bağlamda, belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen 1.000 YTL tutarındaki Parti malvarlığının Hazineye gelir yazılması gerekir.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2007 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, taşınmaz mal ile değeri 100 YTL’yi aşan taşınır mal, menkul kıymet ve hak edinilmediği anlaşılmaktadır.

IV- SONUÇ

Devrimci İşçi Partisinin 2007 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen Genel Merkeze ait 1.200 YTL gelir ile 1.000 YTL gider olmak üzere toplam 2.200 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

2- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Partinin 2007 yılı kesin hesabını 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen Parti sorumluları hakkında aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Genel Merkez teşkilatına ait gelir ve gider belgelerinin kaydedildiği defterlerin verilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 60. ve 113. maddelerine göre gerekli yasal işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA, 4.6.2014 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

Devrimci İşçi Partisinin 2007 yılı mali denetimi konusunda 4 Haziran 2014 günü ilk ve esas inceleme kararı verilerek, Partinin 2007 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 69. ve 70. maddelerine uygun olarak belgelendirilmeyen toplam 2.200 TL karşılığı Parti malvarlığının Kanun'un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine karar verilmiştir.

Adı geçen Partinin 2007 yılı hesaplarını Anayasa Mahkemesine 2008 yılı Haziran ayı sonuna kadar sunmadığı, bu konudaki eksikliklerle ilgili olarak Partiye 17.1.2012 tarihinde tebligat yapıldığı, bu yazı üzerine de eksikliklerin giderilmemesi üzerine 27.1.2014 tarihinde tebliğ edilen bir yazı ile gereğinin yapılmasının tekrar istendiği ve bir kısım eksikliklerin giderilmesine rağmen bazı gelir ve gider belgelerinin yine sunulmadığı anlaşılmaktadır.

Bu şekilde oluşan dosya üzerinden Anayasa Mahkemesince 4.6.2014 günü inceleme yapılarak karar verilmiştir. Buna göre, Partinin 2007 yılı mali denetimi 7 yıl sonra yapılabilmiş olmaktadır.

Siyasi partilerin mali denetimlerinde, genel olarak kanuni belge saklama yükümlülüğüne ilişkin hukukumuzda geçerli olan ve 2820 sayılı Kanun'da da ilk inceleme kararından itibaren 5 yıl olarak öngörülen sürenin sona ermesinden sonra, kanunen saklanması gereken belgelerin bulunmayışı gerekçesiyle Hazineye irat kaydetme kararı verilmesinin yasal dayanağı olmadığı düşüncesindeyim. Bu konudaki görüşüm Esas: 2001/20 (spmd), Karar: 2009/48 sayılı ve Resmî Gazete'nin 26.11.2009 tarihli mükerrer nüshasında yayımlanan Anayasa Mahkemesi siyasi parti mali denetimi kararına karşı yazdığım karşıoyda açıklanmıştır. Bu nedenle Devrimci İşçi Partisinin 2007 yılı mali denetimine ilişkin karara katılmıyorum.

Öte yandan:

Siyasi parti mali denetimleri konusunda kronik hale gelen yapısal sorunlar nedeniyle sürekli gecikmeler yaşanmaktadır. Gerek Sayıştay denetçilerinin gerek Anayasa Mahkemesinin mesaisi, siyasi parti mali denetimlerinden beklenen Anayasal ve hukuki yararla kıyaslanamayacak şekilde, küçük, siyasal katılımda ağırlığı az veya yok mesabesinde bulunan, Hazineden de herhangi bir yardım almayan partilerin mali denetimlerine harcanmakta, üstelik de bu denetimler hukuk devleti ile bağdaşmayacak gecikmelerle yapılabilmektedir. Siyasi partiler arasında etkinlik, temsil gücü, üye sayısı, Hazineden yardım alıp almama gibi nesnel ölçütlere dayalı bir farklılaşmaya gidilmeksizin Anayasa Mahkemesince mali denetim yapılması uygulamasına son verilmesi gerektiği açıktır. Bunun için hukukumuzda köklü bazı değişikliklere gidilmesinin artık bir zorunluluk haline geldiği yolundaki düşüncemi bu vesileyle paylaşmak isterim.