ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2008/42 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2014/3

Karar Günü:11.2.2014

R.G. Tarih-Sayı:28.02.2014-28927

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Çağdaş Türkiye Partisi 2007 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Kesin hesapların kabul edildiğine dair imzalı kararın gönderilmesi 18.6.2009 gün ve C.01.0.KAM-103/198-890 sayılı yazı ile istendiği hâlde kesin hesapların Parti Tüzüğü’ne uygun şekilde kabul edildiğine dair imzalı karar sunulmamıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun;

“Merkez karar, yönetim ve icra organları” başlıklı 16. maddesi, “Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15’ten az olamaz.”

73. maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesi, “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.” ve dördüncü fıkrası, “Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.”

74. maddesi, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”

111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, siyasi partilerin “74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve on beş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”

şeklinde düzenlenmiştir.

Parti Tüzüğü’nün 19. maddesinde, Partinin gelir gider hesabını kabul veya reddetmek Büyük Kurultayın görev ve yetkileri olarak sayılmış; 23. maddesinde, Parti Meclisinin 60 üyeden oluşacağı; 24. maddesinde, yıllık bütçe, bilanço ve kesin hesabı inceleyip kabul etmenin Parti Meclisinin görev ve yetkisinde olduğu; 25. maddesinde, Merkez Yönetim Kurulunun Genel Sekreter ve Genel Saymanla birlikte Parti Meclisinden seçilen 16 kişiden oluşacağı; 26. maddesinde ise Büyük Kurultay’a sunulacak çalışma raporu, kesin hesap ve bütçe önerilerini hazırlayarak Parti Meclisine sunmanın Merkez Yönetim Kurulunun görev ve yetkisi olduğu belirtilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 73. maddesinde, kesin hesapları karara bağlamanın merkez karar ve yönetim kurulunca olacağı belirtilmesine karşın, Kanun’da merkez karar ve yönetim kurulunun ne şekilde oluşacağına dair bir düzenleme yapılmamış, aksine organların oluşumu parti tüzüğüne bırakılmıştır. Parti Tüzüğü’nde ise organların oluşum ve görevleri belirtilmiştir.

Kesin hesabı onaylamanın Tüzük’te öngörülen şekilde yapılması ve yeterli imzanın olması gerekir. Kesin hesabın Tüzük’te istenen şekilde onaylandığına dair imzalı karar bulunmamaktadır.

Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Tüzük’e uygun kararın olmaması hesabın tam olarak 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun sunulmadığını göstermektedir. Böylece Çağdaş Türkiye Partisi 2007 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki anılan madde ile getirilen kurala uyulmamıştır.

Kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun alınmış bir kabul kararı olmadığından 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Bu itibarla Çağdaş Türkiye Partisi 2007 yılı kesin hesap cetvellerinin ilk incelemesi sonucunda;

1- İşin esasının incelenmesine,

2- Kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun kararın sunulmaması nedeniyle 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. maddesi ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca, yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.2.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Çağdaş Türkiye Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2007 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Parti’nin 2007 yılı gelirleri toplamının 12.825 YTL ve giderleri toplamının 12.825 YTL olduğu anlaşılmaktadır.

Parti yetkililerinin sundukları birleşik kesin hesapta; Ankara, Elazığ, Gaziantep, İstanbul, Malatya, Mardin ve Karabük olmak üzere 7 il ve 10 ilçe teşkilatına ilişkin her hangi bir gelir ve gider belirtilmemiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtları ile Parti yetkililerinin gönderdiği belgelere göre 7 il ve 10 ilçe teşkilatının 2007 yılında faal olduğu görülmektedir. Parti il örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.

Hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Parti yetkilileri 2007 yılına ilişkin gelir ve gider belgelerinin kaydedildiği defterleri sunmadığından dolayı defterler yok kabul edilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasında, “Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri tutmak zorundadırlar.”, beşinci fıkrasında, “Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirilir.”, altıncı fıkrasında, “Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.” denilmiş, aynı Kanun’un 113. maddesinde de, “Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.” hükmü getirilmiştir. Gelir ve giderlerin işlendiği defterler ibraz edilmediğinden Parti sorumluları hakkında gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Çağdaş Türkiye Partisi iller teşkilatına ait gelir ve gider bildirilmediğinden sadece Genel Merkez gelir ve giderleri incelenmiştir.

A- Genel Merkez Gelirlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı gelirleri 12.825 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 12.815,12 YTL’si bağışlar ve 9,88 YTL’si faiz ve nemalandırma gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı gelir belgeleri sunulmamıştır. 2007 yılı gelirleri arasında yer alan 12.825 YTL’nin belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin sağlanmasında usul” başlıklı 69. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden Parti’nin 2007 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 12.825 YTL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

B- Genel Merkez Giderlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2007 yılı giderleri olan 12.825 YTL’nin tamamı kira giderlerinden oluşmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin dördüncü fıkrasında, belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen Parti giderleri miktarınca Parti malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği; 70. maddesinin üçüncü fıkrasında ise beş milyon (2007 yılı için 48,86 YTL) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Parti yetkilileri sadece salon kiralamasına ilişkin 1.4.2007 tarihli 2.272 YTL tutarındaki 1 adet otel faturasını sunduklarından dolayı kalan 12.825 - 2.272 = 10.553 YTL’ye ilişkin her hangi bir belge bulunmamaktadır.

Bu bağlamda, belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen 10.553 YTL tutarındaki Parti malvarlığının Hazineye gelir yazılması gerekir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2007 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, taşınmaz ile değeri 100 TL’yi aşan taşınır mal ediniminin olmadığı anlaşılmaktadır.

IV- SONUÇ

Çağdaş Türkiye Partisi 2007 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2007 yılı kesin hesabında gösterilen 12.825 YTL giderin Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen Genel Merkeze ait 10.553 YTL gider ile Genel Merkeze ait 12.825 YTL gelir olmak üzere toplam 23.378 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, Genel Merkez kesin hesabının incelenip onaylandığına ilişkin Tüzüğe uygun alınmış kararın olmaması nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca gerekli yasal işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ile hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli yasal işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

5- Genel Merkez teşkilatına ait gelir ve gider belgelerinin kaydedildiği defterlerin verilmemesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 60. ve 113. maddelerine göre gerekli yasal işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.2.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.