ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2011/19 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/85

Karar Günü:2.5.2013

R.G. Tarih-Sayı:29.06.2013-28692

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Ayyıldız Partisinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN'ın katılımıyla 22.3.2012 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Ayyıldız Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2010 yılı kesin hesabına ilişkin belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan ilk ve esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

A- Parti tüzel kişiliği adına kayıtlı olmayan ve parti tarafından kiralandığına ilişkin olarak da herhangi bir belge sunulmayan aşağıda plakaları verilen araçların akaryakıt giderlerinin parti bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.

Parti yetkilileri vermiş oldukları cevaplarında, '06 EBK 45 nolu araç Anasan İnşaat Sanayi Ticaret Limited Şirketine ait olup, şirket tarafından partimizin kullanımına tahsis edilmiştir. Araç adına çıkarılan Meclis giriş kartımız ektedir.' şeklinde açıklama yapmışlardır.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinde, 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.'; 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedilir.' hükümleri yer almıştır.

Partinin cevabında 06 U 3605 plakalı araca ilişkin hiçbir açıklama yapılmamış, 06 EBK 45 plakalı aracın ise Anasan İnşaat San. Tic. Ltd. Şirketi'ne ait olduğunu ve Partiye tahsis edildiğini belirtmişlerdir. Ancak, bu aracın Partiye tahsis edildiğine ilişkin ve Parti hizmetlerinde kullanıldığını gösteren bir bilgi ve belge sunulmamıştır. Partiye gönüllü olarak herhangi bir araç tahsisi yapılmış ise bu aracın tahsis edildiğine dair sözleşme düzenlenerek tahsis miktarının bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Parti yetkilileri cevap yazısı ekinde sadece 06 EBK 45 plakalı araca ilişkin olarak 'Türkiye Büyük Millet Meclisi Geçici Görevli Araç Giriş Kartı'nı sunmuşlardır. Üzerinde geçerlilik tarihi dahi bulunmayan bu giriş kartı, aracın Partiye tahsis edildiğini ve Parti hizmetlerinde kullanıldığını, dolayısıyla yapılan ödemenin yasal olduğunu göstermemektedir.

Parti adına kayıtlı olmayan ve parti tarafından kiralandığına veya gönüllülük esasına göre parti hizmetlerine tahsis edildiğine ilişkin herhangi bir belge bulunmayan araçların, akaryakıt giderlerinin parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden, 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 240 TL tutarındaki gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Kanun'un 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irat kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

B- Sayıştay Başkanlığı tarafından Partinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda, 2010 yılı itibariyle Genel Merkez ile birlikte 4 il ve 5 ilçede teşkilatlanan Partinin, il ve ilçe örgütlerinin 2010 yılında herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığına ilişkin bir yazı gönderdiği tespit edilmiştir. Konu Sayıştay Başkanlığının 21.3.2013 günlü yazısı ile Partiye sorulmuş, Parti yetkilileri de göndermiş oldukları 8.4.2013 günlü, 6/2013 sayılı cevap yazısında, Partinin devletten herhangi bir yardım almadığı, genel merkezin il ve ilçe örgütlerine herhangi bir yardımda bulunamadığı, il ve ilçe teşkilatlarının maddi sıkıntı içerisinde olduğu ve bu nedenle 2011 yılında hiçbir faaliyette bulunmadıkları ve gider yapmadıkları gibi gelir de tahsil etmediklerini belirtmişlerdir.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutar partiye bağış geliri ve karşılığı da kira gideri olarak kaydedilmelidir.

Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel yönetim giderlerini de yapması gerekir.

3.9.2003 tarihinde kurulmuş olan ve 2010 yılı itibariyle genel merkez ile birlikte 4 il ve 5 ilçede teşkilatlanan Partinin, il ve ilçe örgütlerinin 2010 yılında herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığının kabul edilmesi hayatın olağan akışına uygun değildir.

2820 sayılı Kanun'un 69. maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği, 70. maddesinde de siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak, karşılığını da genel yönetim gideri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dahil etmesi gerekir.

Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun'un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.

2820 sayılı Kanun'un;

73. maddesinde, ''Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir'',

74. maddesinde, 'Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler'

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.',

75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir. Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar... Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.',

111. maddesinin birinci fıkrasında da, 'Siyasi partilerin;'

c) 75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası,

'verilir.'

hükümlerine yer verilmiştir.

Siyasi partilerin parti merkezi ve iller teşkilatı tarafından hazırlanan yıllık kesin hesapları, merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir. Siyasi partilerin, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine verme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Anayasa Mahkemesi, siyasi parti kesin hesaplarının denetimini, partilerin merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek karara bağlanıp birleştirilmiş kesin hesaplar üzerinden yapmaktadır. Bu nedenle, siyasi parti kesin hesaplarının denetiminin yapılabilmesi için, parti merkez ve il örgütlerinin kesin hesaplarının 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak hazırlanması ve bu kesin hesapların parti merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanması ve birleştirilmesi gerekir.

Parti, il örgütlerinin 2010 yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun çerçevesinde denetiminin yapılmasını sağlayacak düzeyde bilgi ve belge ibraz etmemiştir. Bu haliyle partinin 2010 yılı kesin hesabının incelenip denetlenmesi mümkün değildir. Bu nedenle, Parti hesabının 2820 sayılı Kanun hükümleri gereğince kabul edilmemesi ve hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun'un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

III- SONUÇ

Ayyıldız Partisinin 2010 yılı hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Gelir ve gideri olmadığı beyan edilerek herhangi bir bilgi ve belge ibraz edilmeyen Partinin 4 il ve 5 ilçe örgütünün hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden, Partinin 2010 yılı birleştirilmiş kesin hesabının 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak sunulmadığına ve kabul edilmesinin mümkün olmadığına,

2- Kesin hesapta gösterilen giderlerden parti amacına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 240 TL gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irat kaydedilmesine,

3- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun'un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca da yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

2.5.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.