ANAYASA
MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2012/8 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2013/64
Karar Günü:20.2.2013
R.G.
Tarih-Sayı:06.04.2013-28610
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Alternatif Partinin 2011 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II- İLK VE ESAS İNCELEME
Alternatif Partinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2011
yılı kesin hesabına ilişkin belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını
içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan ilk ve esas inceleme
raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama
Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili
kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten
sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
23.10.1998 tarihinde 32 kurucu üye ile Ulusal Birlik
Partisi adıyla kurulmuş olan parti, 9.2.2007 tarihinde isim değişikliği yaparak
Alternatif Parti adını almıştır. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı kayıtlarına
göre partinin 2011 yılı itibariyle genel merkez ile birlikte 63 ilde
örgütlendiği anlaşılmaktadır.
Parti, 2011 yılı kesin hesabı ile ilgili olarak sadece
partinin genel merkez, il, ilçe ve belde teşkilatlarının 2011 yılında gelir ve
giderinin bulunmadığına ilişkin bir yazı ile hiç kayıt yapılmamış olan
defterlerini sunmuştur.
Anayasa Mahkemesinin Alternatif Partinin 2011 yılı kesin
hesabının incelenmesine ilişkin olarak 3.1.2013 gününde yapılan ilk inceleme
toplantısında;
'Alternatif Partinin 2011 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda; 2011 yılı itibariyle genel merkez ile birlikte 63 ilde
teşkilatlanan Partinin, sadece herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığına
ilişkin bir yazı gönderdiği tespit edilmiştir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun; 8. maddesinde,
siyasi partilerin Ankara'da genel merkezinin bulunacağı 60. maddesinde, siyasi
partilerin tutmak zorunda oldukları defterler sayılarak, bu defterlerin
teşkilatın bağlı bulunduğu seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenip tasdik
edileceği; 61. maddesinde, siyasi partilerin elde edebilecekleri gelirler
sıralanarak, siyasi partilerin gelirlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı; 69.
maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin
tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70. maddesinde de siyasi partilerin
giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün
giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına
alınmıştır.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürütecekleri bir genel
merkezi ile teşkilatlandıkları il, ilçe ve belde başkanlıklarının bulunması
gerekir. Partinin faaliyetlerinde kullanacağı bu yerler partilerin kendilerine
ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti yetkililerine
ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde faaliyet gösterilir ise
bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış
geliri ve karşılığının da kira gideri olarak kaydedilmesi gerekir. Böylece, söz
konusu bedellerin parti tüzelkişiliği adına hesaplara dahil edilmesi sağlanmış
olacaktır.
Diğer taraftan, kurulmuş olan partilerin genel merkez ile
il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su,
elektrik, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir
takım genel yönetim giderlerini yapacağı açıktır.
2820 sayılı Kanun'un, bir siyasi partinin bütün
gelirlerinin ve giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı
yönündeki hükmüne göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi
imkanlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde
yapmış oldukları gider bedellerinin partiye bağış geliri olarak, karşılığının
da genel yönetim gideri olarak kaydedilerek parti tüzelkişiliği adına hesaplara
dahil edilmesi gerekir.
Sonuç olarak;
Alternatif Partiye, 2011 yılı kesin hesabını yapılan bu
açıklamalara uygun olarak sunmaması nedenlerini açıklaması ve 2820 sayılı
Kanun'a uygun olarak düzenlenecek kesin hesap cetvelleri ile merkez karar ve
yönetim kurulu kararını Anayasa Mahkemesine sunması için bu kararın tebliğinden
itibaren 30 gün süre verilmesine,
Bu süre içerisinde söz konusu belgelerin gönderilmemesi
durumunda; hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması
ve hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı
engellemeye yönelik eylemler olarak değerlendirilerek, 2820 sayılı Kanun'un
111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacağının Partiye
bildirilmesine'
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
Parti yetkilileri bu kararla ilgili olarak göndermiş
oldukları cevap yazısında, önceki yazılarda belirtildiği şekilde partinin
herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığını ve partinin defterlerinin Anayasa
Mahkemesine verildiğini bildirmişlerdir.
Partinin Anayasa Mahkemesine sunduğu defterler, parti
adına elde edilmiş gelir veya yapılmış giderlerle ilgili herhangi bir kayıt
içermemektedir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 73. maddesinin 3.
fıkrasında, 'Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller
teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait
uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez
karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.',
74. maddesinde, 'Siyasi partilerin mali denetimi
Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal
edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler'.
Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak
birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de
kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı
hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır
malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim
tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.',
75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara
ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.
Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar... Anayasa Mahkemesi denetimi
sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna
uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların
Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.',
111.
maddesinin birinci fıkrasında da, 'Siyasi partilerin;'
b) 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden
sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon
liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası,
c) 75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve
araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri
vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon
liradan az olmamak üzere ağır para cezası,
''.verilir.'
hükümleri yer almaktadır.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutar partiye bağış geliri ve karşılığı da kira gideri olarak
kaydedilmelidir.
Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel
yönetim giderlerini de yapması gerekir.
2820 sayılı Kanun'un 69. maddesinde, bir siyasi partinin
bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği, 70.
maddesinde de siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve
bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına
yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, parti yetkililerinin
genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir.
Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye
bağış geliri olarak, karşılığını da genel yönetim gideri olarak kaydetmek
suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı
gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı
Kanun'un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
Parti, 2011 yılı hesabının 2820 sayılı Kanun çerçevesinde
denetiminin yapılmasını sağlayacak düzeyde bilgi ve belge ibraz etmemiştir. Bu
haliyle partinin 2011 yılı hesabının incelenip denetlenmesi mümkün değildir. Bu
nedenle, parti hesabının 2820 sayılı Kanun hükümleri gereğince kabul edilmemesi
ve hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın
dışında gelir ve gider yapılması, Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin
istendiği şekliyle verilmemesi, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik
eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun'un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için suç duyurusunda
bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Diğer taraftan, partinin 2011 yılı kesin hesabı ile
ilgili olarak Kanun'un 74. maddesinde belirtilen belgeleri sunmadığı, sadece
partinin genel merkez, il, ilçe ve belde teşkilatlarının 2011 yılında gelir ve
giderinin bulunmadığına ilişkin bir yazı ile hiç kayıt yapılmamış olan
defterlerini gönderdiği, dolayısıyla, 2820 sayılı Kanun'un 74. maddesi ile
getirilen kurala uymadığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla, Kanun'un 74. maddesine
uygun bir şekilde 2011 yılı kesin hesabını Anayasa Mahkemesine sunmayan parti
sorumluları hakkında, Kanun'un 74. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi uyarınca yasal işlem yapılması için suç duyurusunda bulunulması gerektiği
sonucuna varılmıştır.
III- SONUÇ
Alternatif Parti'nin 2011 yılı hesabının incelenmesi
sonucunda;
1- Kesin hesap
cetvellerini usulüne uygun bir şekilde Anayasa Mahkemesine vermeyen parti
sorumluları hakkında 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 74. ve 111.
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
2- Anayasa
Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında
gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler
olduğundan, parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun'un 75. ve 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca da yasal işlem yapılması için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
3- Gelir ve gideri
olmadığı beyan edilerek herhangi bir bilgi ve belge ibraz edilmeyen parti genel
merkezi ile 63 il örgütünün kesin hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden,
partinin 2011 yılı hesabının 2820 sayılı Kanun uyarınca kabul edilmesinin
mümkün olmadığına,
20.2.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkanvekili
Serruh KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|