ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/41 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/18

Karar Günü:3.1.2013

R.G. Tarih-Sayı:06.02.2013-28551

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Anayasa Mahkemesi Raportörü Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 84.986,75 TL, giderleri toplamının 84.695,30 TL olduğu, 291,45 TL'nin ise nakit mevcudunun 2010 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesapları Genel Yürütme Kurulunca 24.4.2010 tarih ve 29 sayı ile kabul edilerek onaylanmıştır.

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı birleşik kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle partinin 2009 yılı birleşik kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Partinin 2009 yılı kesin hesap bilgilerine göre faaliyette olan Kırıkkale, Trabzon, Adana, Bursa, Erzurum, Muş, Gaziantep ve Elazığ illerine ait giderlerin nasıl karşılandığının belgeleriyle birlikte açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilileri, 'Partimizin İstanbul il teşkilatı kiralık bir binada, Ankara il başkanlığı genel merkez içinde faaliyet göstermekte olup diğer il ve ilçelerdeki faaliyetlerimiz il ve ilçe başkanlıklarının iş veya ev adreslerinden yapılmaktadır. Resmi kayıtlarda da bu şekilde görülmektedir. Bu nedenle kira, su, elektrik vs. masrafları olmadığından kayıtlarda görünmemektedir.' şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkililerinin verdikleri cevaba göre il ve ilçe teşkilatlarına ait binaların mülkiyeti Partiye ait değildir. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri binalarının ya kendi mülkleri veya kiralama şeklinde olması gerekir. Kayıtlarda Partinin mülkünün olmadığı anlaşıldığından, faaliyetlerini yürüttükleri binaların kira olması gerekir. Kırıkkale, Trabzon, Adana, Bursa, Erzurum, Muş, Gaziantep, Elazığ il başkanlığının gelir gideri görünmemektedir. Parti yetkililerine ait binalarda faaliyet gösterilmesi durumunda kira sözleşmesi (elektrik, su, telefon giderleri de hesap edilerek) düzenlenerek buna isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Partinin il ve ilçe örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun'un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun'un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.

Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun'un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti genel merkezinin gelirleri, 48.101,50 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 31.860 TL'si üye yıllık aidatı, 15.975,03 TL'si bağış ve 266,47 TL'si önceki yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu işletme defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından 25.4.2006 tarihinde mühürlenmiş ve onaylanmıştır.

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Partinin Ankara ve İstanbul il örgütleri gelirleri 36.885,25 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 4.540 TL'si üye yıllık aidatı, 32.320,96 TL'si bağış ve 24,29 TL'si önceki yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri, 47.834,34 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.957.364,41 TL'si temsil ve ağırlama giderleri, 690,45 TL'si kırtasiye, büro ve kargo giderleri, 2.926,65 TL'si haberleşme giderleri, 24.002,08 TL'si kira giderleri, 317,90 TL'si bakım onarım giderleri, 8.057,64 TL'si ısıtma aydınlatma ve temizlik giderleri, 6.572,62 TL'si vergi sigorta noter giderleri ve 8.057,64 TL'si ısıtma aydınlatma ve temizlik giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 267,16 TL'dir.

Genel Merkezin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun'un 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.' hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinde, 'Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir'; 76. maddesinde ise 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

25.2.2011 günlü, 27857 mükerrer sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun yayınlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girdiğinden ve geçici maddelerde yargılanmamış siyasi parti hesaplarında değiştirilen hükümlerin uygulanacağına dair düzenleme de yapılmadığından dolayı bu tarihten önceki denetim ve yargılamada değişiklikten önceki hükümler uygulanacaktır.

1- Telefon faturalarının zamanında ödenmemesinden kaynaklanan gecikme bedeli ile diğer giderlerin parti bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.

Gecikme ve Faiz Bedellerine Ait Tablo

Toplam'''''''''''''''''''''''''..'..104,16

Parti yetkilileri, 'Telefon faturalarının zamanında ödenmemesinin nedeni: Bilindiği üzere Partimiz Devlet yardımı almadan üyelerin aidat ve bağışları ile varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Bu bağış ve aidatlar öncelikle aciliyet sırasına konularak kira, apartman aidatı, elektrik, su, internet ve telefon ödemelerinde kullanılmaktadır. Aidat ve bağış toplamada yaşanan aksaklık ve gecikmeler nedeniyle telefon ücretleri zaman zaman gecikmeli olarak yatırılmaktadır.' şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme bedeli ile diğer giderlerden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

2- Aşağıda gösterilen internet ve telefon harcamalarının 213 sayılı Kanun'a göre düzenlenmiş belge aslı olan fatura olmadan yapılma nedeni sorulmuştur.

Parti yetkilileri, 'Partimizin T.İş Bankası başkent Şubesi hesabından otomatik ödeme talimatı ile yapılan TTNET internet ödemelerinin asılları bulunmamaktadır. ' şeklinde cevap vermişlerdir.

Toplam''''''''''''''''''''''''....914,24

İnternet ve telefon ödemelerine ilişkin faturalar bulunmamaktadır. Faturalar istendiği halde gönderilmediği gibi bu ödemelerin parti adına yapıldığını gösteren belgelerde sunulmamıştır.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinde beş milyon (2009 yılı için 58,65 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Alınan hizmet bedeli karşılığı 213 sayılı Kanun'a uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

213 sayılı Kanun'a uygun olarak düzenlenmiş fatura, serbest meslek makbuzu gibi kanıtlayıcı belgeler olmadan internet ve telefona ilişkin yapılan 914,24 TL tutarındaki giderin Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Partinin Ankara ve İstanbul il örgütleri giderleri 36.860,96 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 5.410,96 TL'si temsil ve ağırlama giderleri, 1.450 TL'si kırtasiye, büro ve kargo giderleri, 30.000 TL'si kira giderlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 24,29 TL'dir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, değeri yüz lirayı aşan taşınır mal, menkul kıymet ve her türlü hak ile taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmaktadır.

IV- SONUÇ

Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 84.986,75 TL gelir, 84.695,30 TL gider ile 291,45 TL nakit devrinin Hazine'ye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak parti amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 1.018,40 TL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Kanun'un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.