ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2009/22 (Siyasi
Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı:2013/140
Karar Günü:11.12.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının ilk
incelemesi sonucunda, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine 11.12.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Barış ve Demokrasi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği
2008 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler
üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Ömer DURAN tarafından
hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu
ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde,
Partinin 2008 yılı gelirleri toplamının 84.529,00 TL, giderleri toplamının
82.871,10 TL olduğu ve 2009 yılına devreden nakit mevcudunun da 1.657,90 TL
olduğu anlaşılmaktadır.
Partinin 2008 yılı kesin hesabının, Parti Meclisinin
27.06.2009 tarih ve 7 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.
Bu itibarla, Barış ve Demokrasi Partisinin 2008 yılı
kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan
oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2008 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820
sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
A- Gelirlerin
İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri 30.762,00 TL olarak
gösterilmiştir.
Söz konusu gelirin tamamı toplanan bağış ve aidatlardan
oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2008 yılı muhasebe kayıtlarının
tutulduğu işletme defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından onaylanmıştır.
Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı defter kayıtları ve
gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Partinin 42 il örgütünün 2008 yılı gelirleri 53.767,00 TL
olarak gösterilmiştir.
Söz konusu gelirin tamamı toplanan bağış ve aidatlardan
oluşmaktadır.
Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir
bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu
sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin 2008 yılı giderleri 30.044,15 TL
olarak gösterilmiştir.
Söz konusu giderlerin 7.190,00 TL’si temsil ve ağırlama
gideri, 6.830,00 TL’si kırtasiye ve büro gideri, 2.430,00 TL’si haberleşme
gideri, 949,15 TL’si taşıma gideri, 505,00 TL’si seyahat gideri, 6.275,00 TL’si
kira gideri, 1.975,00 TL’si bakım onarım gideri, 1.710,00 TL’si ısıtma,
aydınlatma ve temizlik gideri, 50,00 TL’si vergi, sigorta ve noter gideri ve
2.130,00 TL’si de demirbaş giderinden oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2009 yılına devreden kasa ve banka
mevcudu 717,85 TL’dir.
Genel Merkezin 2008 yılı defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki
giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna
varılmıştır.
1- Parti yetkililerinden,
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen belgeler olmadan yapılan ve aşağıda
ayrıntısı gösterilen ödemeler ile ilgili olarak açıklamaları istenmiştir.
Yevmiye
Tarih ve
No’su
|
Belge Türü
|
Belge İçeriği
|
Tutar
|
5.5.2008/2
|
A4 kağıdına yazılmış beyan.
|
Genel saymanlıkça
tadilatı yaptırılması istenen, Genel merkez dairesini 210 TL’ye malzeme artı
işçilik olarak yaptım ve paramı nakit olarak aldım.
|
210,00
|
10.6.2008/38
|
Yarım A4 kağıdına yazılmış tutanak
|
Doğalgaz tesisatı ve
malzemeleri için 30 TL işçilik için nakliye dâhil 90 TL olmak üzere toplam
120 TL karşılığında iş yapılarak iş bu tutanak tutulmuştur.
|
120,00
|
26.7.2008/159
|
A4 kağıdına yazılmış beyan.
|
Buca Kapağı 2 Ad- 3. =
6,00 TL
Buat Kapağı 20
“ 10. =2,00 TL
Anahtar ve Pirizler 33
“ 3,5. =115,00 TL
Mutfak için Lamba 1
“ 10. = 10,00 TL
4 x 20 W. Florasan Lamba 2.
“ 48. =96,00 TL
WC için Lamba 1
“ 12. = 12,00 TL
Antre için Lamba 1
“ 12. = 12,00 TL
Aspratör ve camı 1
“ 50. = 50,00 TL
İşçilik 150,00 TL
|
453,00
|
8.10.2008/353
|
Yarım A4 kağıdına yazılmış tutanak
|
Barış ve Demokrasi
Partisi Genel Merkezini 4 hafta yani ayda 4 defa temizledim. 120 TL aldım.
|
120,00
|
11.11.2008/388
|
A4 kağıdına yazılmış tutanak.
|
Barış ve Demokrasi
Partisinin 1 aylık temizliği (Hafta bir defa) karşılığı Genel Saymanlıktan
120 TL aldım.
|
120,00
|
20.12.2008/400
|
Yarım A4 kağıdına yazılmış tutanak
|
Barış ve Demokrasi
Partisinin 4 temizliğini yapıp 120 TL aldım.
|
120,00
|
TOPLAM
|
1.143,00
|
Parti yetkilileri, söz konusu yazıya bugüne kadar
herhangi bir cevap vermemiştir.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci fıkrasında, “Siyasi
partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.”; 75. maddesinin dördüncü
fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir
ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan
gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine
karar verir.” hükümleri yer almıştır.
Muhasebenin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri
“Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Kanun’un 229. maddesinde “Fatura,
satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı
göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen
ticari vesikadır” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma
Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi
hâllerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade
edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile
belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının
tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği
ifade edilmiştir. Buna göre, fatura ya da fatura yerine geçen belgelerin
kullanılması, satın alınan mal ya da hizmetin bedelini ortaya koymak ve
ödemenin usulüne uygun olarak yapılması ve kaydedilmesi için şarttır.
2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında, “Siyasi
partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin
temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek
muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma,
yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura
ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak
tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, siyasi partilerin harcamaları kural olarak
fatura ya da fatura yerine geçen belgeler ile ispatlanmak durumunda ancak, bu
belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hâllerde harcamanın doğruluğunu
gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle ispat yoluna
gidilebilmektedir. Yukarıda yer alan ve Parti yetkililerinden cevaplandırılması
istenilen ödemeler ise fatura ya da fatura yerine geçen belgeler eliyle
gerçekleştirilmemiş sadece ve sadece boş bir kâğıt tutanak olarak kullanılmak
suretiyle gerçekleştirilmiştir. Kanun koyucunun fatura ya da fatura yerine
geçen belgeler yerine kanıtlayıcı diğer belgelerin kullanılabilmesi için
öngörmüş olduğu şart söz konusu belgelerin temin edilememesi hâlidir. Söz
konusu belgeler açısından ise bu belgeler zaten alınmamış ve düzenlenmemiş
olduğu için “temin edilememe” şartı gerçekleşmemiştir. Ayrıca, anılan
şartın gerçekleştirilmiş olduğu kabul edilecek olsa dahi harcamaların kabul
edilebilmesi için yinede “harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip
olmak şartıyla diğer belgelerle ispat yoluna” gidilmesi gerekmektedir. Bu
bakımdan, boş bir kâğıt tutanak olarak kullanılmak suretiyle gerçekleştirilen
harcamaların siyasi parti harcaması olarak kabul edilmesi ya da 2820 sayılı
Kanun’a uygun olduğu kabul edilemez.
Bu nedenle söz konusu giderlerin Parti adına yapılmış bir
gider olarak kabul edilmesi mümkün değildir. 1.143,00 TL’nin Hazineye irad
kaydedilmesi gerekir.
2- Parti
yetkililerinden, Öz Altınbaşak Otel’e konaklama ücreti olarak toplam 7 adet
yazarkasa fişi karşılığı ödenen ve İşletme Hesabı Defterine 28.4.2008 tarih ve
4 nolu yevmiye ile kaydedilen diğer yandan kendileri için konaklama bedeli
ödenen kişi ya da kişilerin kim ya da kimler olduğu bilgisini ihtiva etmeyen
90,00 TL ödeme ile ilgili olarak açıklamaları istenmiştir.
Parti yetkilileri, söz konusu yazıya bugüne kadar
herhangi bir cevap vermemiştir.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci fıkrasında, “Siyasi
partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.”; 75. maddesinin dördüncü
fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir
ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan
gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine
karar verir.” hükümleri yer almıştır.
Yukarıda belirtilen harcama ile ilgili olarak yazarkasa
fişi dışında kanıtlayıcı başka bir belgeye yer verilmediği gibi anılan
harcamanın ne maksatla yapıldığı ya da konaklayan kişilerin kimlik bilgileri ve
parti mensubu olup olmadıkları ile parti içerisinde resmi bir görevlerinin
bulunup bulunmadığı da anlaşılamamıştır. Öte yandan, söz konusu kişiler parti
mensubu ya da partinin resmi görevlileri olsa dahi yapılan seyahat ve
gerçekleştirilen konaklamanın partiye ait bir görev ifası için mi veya başka
bir nedenle mi olduğu da belli değildir.
Siyasi parti bütçesinden bir harcamanın yapılabilmesi;
harcamanın siyasi parti tüzel kişiliği adına olması ve bununla birlikte partiye
ait siyasi bir faaliyetin icrası nedeni ile gerçekleşmesine bağlıdır. Partiye
sorulan ve gerekli açıklamanın yapılması istenen 90,00 TL ile ilgili olarak
sayılan koşulların gerçekleştiği anlaşılamadığından yapılan harcamanın kabulü
mümkün değildir. 90,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.
3- Parti
yetkililerinden, Parti İşletme Hesabı Defterine “Elmadağ gidildi Taksi
benzin” açıklamasıyla 23.9.2008 tarih ve 343 nolu yevmiye ile kaydedilen 59
TE 8968 plakalı araç için alınan 30,00 TL’lik kurşunsuz benzin harcamasının;
söz konusu aracın kimin adına kayıtlı olduğunu da içerecek şekilde açıklanması,
şayet anılan araç o dönemde parti adına kayıtlı değil ise kimin üzerine kayıtlı
olduğu, parti adına kayıtlı olmamakla beraber parti adına kullanılma durumu var
ise parti adına kullanılma durumunu gösteren belge ile o tarihte düzenlenmiş
olan görevlendirme yazısının gönderilmesi istenmiştir.
Parti yetkilileri, söz konusu yazıya herhangi bir cevap
vermemiştir.
Yukarıda ifade edilen harcama ile ilgili olarak bir
önceki maddede belirtilen hususlar aynen geçerlidir. Buna göre, siyasi parti
bütçesinden bir harcamanın yapılabilmesi; harcamanın siyasi parti tüzel
kişiliği adına olması ve bununla birlikte partiye ait siyasi bir faaliyetin
icrası nedeni ile olması gerekmektedir. Parti yetkililerince yapılan harcama
ile ilgili olarak yöneltilen ve yukarıda aynen yer verilen sorularımıza
herhangi bir cevap verilmemiş olmakla gerçekleştirilen harcamanın parti adına
ve siyasi bir faaliyetin icrası için yapıldığı ortaya konulmamıştır.
Dolayısıyla bu haliyle yapılan harcamanın kabulü mümkün değildir. 30,00 TL’nin
Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.
Diğer yandan, Parti kesin hesabı ile eki belgelerinin
Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’na sunulduktan sonra gerekli inceleme yapılmış
olup 2008 yılı kesin hesabında yer alan eksiklikler Partiden Mahkeme
Başkanlığı’nın 16.2.2012 tarihli ve C.0.10.YİM.0.107.02/157-408 sayısına
kayıtlı yazı ile istenmiş olup bahis mevzu yazı 20.2.2012 tarihinde
muhataplarına tebliğ edilmiştir.
Söz konusu yazıya ise Parti yetkililerince bugüne kadar
herhangi bir cevap verilmemiştir. 2820 sayılı Kanun’un “Cumhuriyet
Başsavcılığına ve Anayasa Mahkemesine gerekli bilgilerin verilmemesi”
başlıklı 111 inci maddesinin (c) bendinde “75 inci madde gereğince yapılan
inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince
istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis
ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası… verilir.”
hükmüne yer verilmiş olup 2008 yılı parti kesin hesabı ve eki belgeleri ile
ilgili olarak istenen bilgi ve belgeleri vermeyen sorumlular hakkında 2820
sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince işlem
yapılmasının temini açısından Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulması gerekir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Partinin 42 il örgütünün 2008 yılı giderleri 52.826,95 TL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 37.187,00 TL’si büro giderleri ve 15.639,95 TL’si
de yol, kongre ve propaganda giderinden oluşmaktadır.
Parti il örgütlerinin 2009 yılına devreden nakit mevcudu
940,05 TL’dir.
Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider
bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun
olduğu sonucuna varılmıştır.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı içinde 1.714,00 TL
tutarında taşınır malı satın alma yoluyla edinmiştir.
Partinin 2008 yılı kesin hesabının ve eklerinin
incelenmesinde, Partinin 2008 yılında edindiği değeri yüz lirayı aşan taşınır
mal ve hak edinimlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna
varılmıştır.
IV- SONUÇ
Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda;
1- Partinin 2008
yılı kesin hesabında gösterilen 84.529,00 TL gelir, 82.871,10 TL gider ile
1.657,90 TL devreden nakit mevcudunun Hazineye gelir kaydedilenler dışında
kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
2- 2820 sayılı
Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti
tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 1.263,00
TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75.
maddesi gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,
3- Anayasa
Mahkemesine istenen bilgilerin verilmemesi nedeniyle, parti sorumluları
hakkında 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
11.12.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkanvekili
Serruh KALELİ
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
Üye
M. Emin KUZ
|