ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2009/22 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/140

Karar Günü:11.12.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine 11.12.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Barış ve Demokrasi Partisinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2008 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Ömer DURAN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2008 yılı gelirleri toplamının 84.529,00 TL, giderleri toplamının 82.871,10 TL olduğu ve 2009 yılına devreden nakit mevcudunun da 1.657,90 TL olduğu anlaşılmaktadır.

Partinin 2008 yılı kesin hesabının, Parti Meclisinin 27.06.2009 tarih ve 7 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

Bu itibarla, Barış ve Demokrasi Partisinin 2008 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2008 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin gelirleri 30.762,00 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu gelirin tamamı toplanan bağış ve aidatlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu işletme defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından onaylanmıştır.

Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Partinin 42 il örgütünün 2008 yılı gelirleri 53.767,00 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu gelirin tamamı toplanan bağış ve aidatlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı giderleri 30.044,15 TL olarak gösterilmiştir.

Söz konusu giderlerin 7.190,00 TL’si temsil ve ağırlama gideri, 6.830,00 TL’si kırtasiye ve büro gideri, 2.430,00 TL’si haberleşme gideri, 949,15 TL’si taşıma gideri, 505,00 TL’si seyahat gideri, 6.275,00 TL’si kira gideri, 1.975,00 TL’si bakım onarım gideri, 1.710,00 TL’si ısıtma, aydınlatma ve temizlik gideri, 50,00 TL’si vergi, sigorta ve noter gideri ve 2.130,00 TL’si de demirbaş giderinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılına devreden kasa ve banka mevcudu 717,85 TL’dir.

Genel Merkezin 2008 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

1- Parti yetkililerinden, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen belgeler olmadan yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen ödemeler ile ilgili olarak açıklamaları istenmiştir.

Parti yetkilileri, söz konusu yazıya bugüne kadar herhangi bir cevap vermemiştir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci fıkrasında, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almıştır.

Muhasebenin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Kanun’un 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hâllerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir. Buna göre, fatura ya da fatura yerine geçen belgelerin kullanılması, satın alınan mal ya da hizmetin bedelini ortaya koymak ve ödemenin usulüne uygun olarak yapılması ve kaydedilmesi için şarttır.

2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında, “Siyasi partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle tevsik ederler. Ancak kaybolma, yırtılma ve yanma gibi mücbir sebeplerle aslının temin edilemediği hallerde, fatura ve fatura yerine geçen belgeler yerine bu belgeleri düzenleyenlerden alınacak tasdikli örnekleri kullanılabilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre, siyasi partilerin harcamaları kural olarak fatura ya da fatura yerine geçen belgeler ile ispatlanmak durumunda ancak, bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hâllerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle ispat yoluna gidilebilmektedir. Yukarıda yer alan ve Parti yetkililerinden cevaplandırılması istenilen ödemeler ise fatura ya da fatura yerine geçen belgeler eliyle gerçekleştirilmemiş sadece ve sadece boş bir kâğıt tutanak olarak kullanılmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Kanun koyucunun fatura ya da fatura yerine geçen belgeler yerine kanıtlayıcı diğer belgelerin kullanılabilmesi için öngörmüş olduğu şart söz konusu belgelerin temin edilememesi hâlidir. Söz konusu belgeler açısından ise bu belgeler zaten alınmamış ve düzenlenmemiş olduğu için “temin edilememe” şartı gerçekleşmemiştir. Ayrıca, anılan şartın gerçekleştirilmiş olduğu kabul edilecek olsa dahi harcamaların kabul edilebilmesi için yinede “harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgelerle ispat yoluna” gidilmesi gerekmektedir. Bu bakımdan, boş bir kâğıt tutanak olarak kullanılmak suretiyle gerçekleştirilen harcamaların siyasi parti harcaması olarak kabul edilmesi ya da 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu kabul edilemez.

Bu nedenle söz konusu giderlerin Parti adına yapılmış bir gider olarak kabul edilmesi mümkün değildir. 1.143,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

2- Parti yetkililerinden, Öz Altınbaşak Otel’e konaklama ücreti olarak toplam 7 adet yazarkasa fişi karşılığı ödenen ve İşletme Hesabı Defterine 28.4.2008 tarih ve 4 nolu yevmiye ile kaydedilen diğer yandan kendileri için konaklama bedeli ödenen kişi ya da kişilerin kim ya da kimler olduğu bilgisini ihtiva etmeyen 90,00 TL ödeme ile ilgili olarak açıklamaları istenmiştir.

Parti yetkilileri, söz konusu yazıya bugüne kadar herhangi bir cevap vermemiştir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin birinci fıkrasında, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.”; 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” hükümleri yer almıştır.

Yukarıda belirtilen harcama ile ilgili olarak yazarkasa fişi dışında kanıtlayıcı başka bir belgeye yer verilmediği gibi anılan harcamanın ne maksatla yapıldığı ya da konaklayan kişilerin kimlik bilgileri ve parti mensubu olup olmadıkları ile parti içerisinde resmi bir görevlerinin bulunup bulunmadığı da anlaşılamamıştır. Öte yandan, söz konusu kişiler parti mensubu ya da partinin resmi görevlileri olsa dahi yapılan seyahat ve gerçekleştirilen konaklamanın partiye ait bir görev ifası için mi veya başka bir nedenle mi olduğu da belli değildir.

Siyasi parti bütçesinden bir harcamanın yapılabilmesi; harcamanın siyasi parti tüzel kişiliği adına olması ve bununla birlikte partiye ait siyasi bir faaliyetin icrası nedeni ile gerçekleşmesine bağlıdır. Partiye sorulan ve gerekli açıklamanın yapılması istenen 90,00 TL ile ilgili olarak sayılan koşulların gerçekleştiği anlaşılamadığından yapılan harcamanın kabulü mümkün değildir. 90,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

3- Parti yetkililerinden, Parti İşletme Hesabı Defterine “Elmadağ gidildi Taksi benzin” açıklamasıyla 23.9.2008 tarih ve 343 nolu yevmiye ile kaydedilen 59 TE 8968 plakalı araç için alınan 30,00 TL’lik kurşunsuz benzin harcamasının; söz konusu aracın kimin adına kayıtlı olduğunu da içerecek şekilde açıklanması, şayet anılan araç o dönemde parti adına kayıtlı değil ise kimin üzerine kayıtlı olduğu, parti adına kayıtlı olmamakla beraber parti adına kullanılma durumu var ise parti adına kullanılma durumunu gösteren belge ile o tarihte düzenlenmiş olan görevlendirme yazısının gönderilmesi istenmiştir.

Parti yetkilileri, söz konusu yazıya herhangi bir cevap vermemiştir.

Yukarıda ifade edilen harcama ile ilgili olarak bir önceki maddede belirtilen hususlar aynen geçerlidir. Buna göre, siyasi parti bütçesinden bir harcamanın yapılabilmesi; harcamanın siyasi parti tüzel kişiliği adına olması ve bununla birlikte partiye ait siyasi bir faaliyetin icrası nedeni ile olması gerekmektedir. Parti yetkililerince yapılan harcama ile ilgili olarak yöneltilen ve yukarıda aynen yer verilen sorularımıza herhangi bir cevap verilmemiş olmakla gerçekleştirilen harcamanın parti adına ve siyasi bir faaliyetin icrası için yapıldığı ortaya konulmamıştır. Dolayısıyla bu haliyle yapılan harcamanın kabulü mümkün değildir. 30,00 TL’nin Hazineye irad kaydedilmesi gerekir.

Diğer yandan, Parti kesin hesabı ile eki belgelerinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’na sunulduktan sonra gerekli inceleme yapılmış olup 2008 yılı kesin hesabında yer alan eksiklikler Partiden Mahkeme Başkanlığı’nın 16.2.2012 tarihli ve C.0.10.YİM.0.107.02/157-408 sayısına kayıtlı yazı ile istenmiş olup bahis mevzu yazı 20.2.2012 tarihinde muhataplarına tebliğ edilmiştir.

Söz konusu yazıya ise Parti yetkililerince bugüne kadar herhangi bir cevap verilmemiştir. 2820 sayılı Kanun’un “Cumhuriyet Başsavcılığına ve Anayasa Mahkemesine gerekli bilgilerin verilmemesi” başlıklı 111 inci maddesinin (c) bendinde “75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası… verilir.” hükmüne yer verilmiş olup 2008 yılı parti kesin hesabı ve eki belgeleri ile ilgili olarak istenen bilgi ve belgeleri vermeyen sorumlular hakkında 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince işlem yapılmasının temini açısından Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Partinin 42 il örgütünün 2008 yılı giderleri 52.826,95 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 37.187,00 TL’si büro giderleri ve 15.639,95 TL’si de yol, kongre ve propaganda giderinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2009 yılına devreden nakit mevcudu 940,05 TL’dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı içinde 1.714,00 TL tutarında taşınır malı satın alma yoluyla edinmiştir.

Partinin 2008 yılı kesin hesabının ve eklerinin incelenmesinde, Partinin 2008 yılında edindiği değeri yüz lirayı aşan taşınır mal ve hak edinimlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Barış ve Demokrasi Partisi 2008 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2008 yılı kesin hesabında gösterilen 84.529,00 TL gelir, 82.871,10 TL gider ile 1.657,90 TL devreden nakit mevcudunun Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 1.263,00 TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. maddesi gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin verilmemesi nedeniyle, parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.12.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.