ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2011/47 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/117

Karar Günü:25.9.2013

R.G Tarih-Sayı:14.12.2013-28851

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Hak ve Eşitlik Partisinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim KILIÇ, Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN'ın katılımıyla 4.1.2012 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Hak ve Eşitlik Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2010 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2010 yılı gelirlerinin 700.704,88 TL, 2009 yılından devreden nakdinin 7.182,46 TL, borçlarının 212.247,10 TL ve giderlerinin 916.444,44 TL olduğu, 3.690 TL'nin ise nakit mevcudu olarak 2011 yılına devredildiği anlaşılmaktadır.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının, Parti Merkez Yönetim Kurulunun 11.7.2011 günlü, 2011/23 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2010 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının ilk incelemesi 4.1.2012 gününde yapılmış ve Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmiştir. İlk inceleme kararı Partiye 11.4.2012 gününde tebliğ edilmesine rağmen Parti, söz konusu belge ve defterleri verilen süre içerisinde göndermemiştir.

Partiye gönderilen 23.1.2013 günlü, 4406 sayılı yazı ile Genel Merkezin gelir-gider belgeleri ile defterleri tekrar istenilmiş ve göndermesi için 30 gün süre verilmiştir. Parti yetkilileri tarafından 18.4.2013 günlü, 81 sayılı cevap yazısında, '2010 takvim yılına ilişkin kesin hesap belgeleri ile 2010 yılı işletme defterine 2 taşınma nedeniyle ulaşılamamıştır. Gerekli araştırma ve incelemeler devam etmekte olup en kısa sürede defter ve belgeler makamlarına sunulacaktır.' denilmiş, ancak herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

2820 sayılı Kanun'un 69. maddesinde, 'Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir.

Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır'

Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.

Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.';

70. maddesinde, 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.

Beş milyon liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu değildir. '

Giderlere ait belgeleri saklama süresi, özel kanunlarda gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesin hesabın Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.'';

75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.

Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar...

Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir...'

hükümlerine yer verilmiş olup, Kanun'un 76. maddesinde de Kanun'un 69. maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa bu gelirin ve belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği kurala bağlanmıştır.

Bu hükümlere göre, siyasi partilerin kesin hesaplarının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarını Anayasa Mahkemesine sunması gerektiğinden, partinin kesin hesabında gösterdiği hâlde belgelendiremediği gelir-gider rakamı kadar parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

Ayrıca, 2820 sayılı Kanun'un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, siyasi partilerin 75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezasına hükmedileceği belirtilmiştir.

Buna göre, 2820 sayılı Kanun'un 75. maddesi hükmüne aykırı olarak Parti Genel Merkezinin gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarını göndermeyerek, inceleme ve araştırmayı engelleyen Parti sorumluları hakkında aynı Kanun'un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Diğer yandan, Parti tarafından Genel Merkezin gelir ve giderlerinin işlendiği defterler de gönderilmemiştir. Parti yetkililerinin defterleri Anayasa Mahkemesine sunmaması nedeniyle söz konusu defterlerin bulunmadığı kabul edilmiştir.

2820 sayılı Kanun'un 60. maddesinin birinci fıkrasında, 'Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri tutmak zorundadırlar.'; beşinci fıkrasında, 'Parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirilir.'; altıncı fıkrasında, 'Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.' denilmiş ve aynı Kanun'un 113. maddesinde de 'Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanlar, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.' hükmü yer almıştır.

Bu itibarla, Parti Genel Merkezinin gelir ve giderlerinin kaydedildiği defteri/defterleri ibraz etmeyen Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun'un 60. ve 113. maddesi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Partinin Genel Merkez gelirleri 221.086,31 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 57.033,93 TL'si aidat gelirleri, 147.666,79 TL'si bağış gelirleri ve 16.385,59 TL'si faaliyet gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 190.315,47 TL'dir.

Parti Genel Merkezinin 2010 yılında sağladığı toplam 221.086,31 TL tutarındaki gelirlerinin belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun'un 69. maddesinde, 'Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir. Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır. Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır. Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.'; 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.' ve 76. maddesinde de 'Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.' hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, Parti Genel Merkezinin 2010 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği toplam 221.086,31 TL tutarındaki gelirin Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 486.801,03 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 205.663,22 TL'si aidat gelirleri, 255.799,11 TL'si bağış gelirleri, 3.547 TL'si faaliyet gelirleri, 14.609,24 TL'si yardımlar ve 7.182,46 TL'si 2009 yılından devreden nakitten oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 21.931,63 TL'dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Partinin Genel Merkez giderleri 410.787,31 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 60.551,14 TL'si personel giderleri, 8.342,19 TL'si temsil ağırlama giderleri, 15.823,51 TL'si kırtasiye ve büro giderleri, 12.349,63 TL'si haberleşme giderleri, 7.039,38 TL'si taşıma giderleri, 12.089,22 TL'si seyahat giderleri, 216.730,29 TL'si kira giderleri, 1.683,68 TL'si bakım onarım giderleri, 15.231,52 TL'si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 28.385,29 TL'si vergi, sigorta ve noter giderleri, 32.161,81 TL'si ilan ve reklam giderleri ve 399,65 TL'si diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden nakit mevcudu 614,47 TL'dir.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya kadar olan (2010 yılı için 60 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir. Kanun'un 76. maddesinin dördüncü fıkrasında ise belgelendirilmesi gerektiği hâlde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği hükmü yer almıştır.

Buna göre, Parti Genel Merkezinin 2010 yılında gerçekleştirdiği, ancak belgelendiremediği toplam 410.787,31 TL gider karşılığı parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 505.657,13 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 6.614,36 TL'si personel giderleri, 48.819,18 TL'si temsil ağırlama giderleri, 24.563,55 TL'si kırtasiye ve büro giderleri, 35.798,67 TL'si haberleşme giderleri, 2.906,77 TL'si taşıma giderleri, 10.850,64 TL'si seyahat giderleri, 262.293,25 TL'si kira giderleri, 6.617,73 TL'si bakım onarım giderleri, 37.519,02 TL'si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 10.718,12 TL'si vergi, sigorta ve noter giderleri, 10.005,67 TL'si demirbaş giderleri, 20.780,30 TL'si teşkilata yardım giderleri, 19.738,28 TL'si ilan ve reklam giderleri ve 8.431,59 TL'si diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden nakit mevcudu 3.075,53 TL'dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Partinin 2010 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede taşınmaz mal ediniminin olmadığı ve 2010 yılı içinde edindiği 10.005,67 TL tutarındaki taşınır malın 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Hak ve Eşitlik Partisinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2010 yılı kesin hesabında gösterilen 700.704,88 TL gelir, 7.182,46 TL 2009 yılından devreden nakit, 212.247,10 TL borç ve 916.444,44 TL gider ile 3.690 TL nakit devrinin Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen genel merkeze ait 221.086,31 TL gelir ve 410.787,31 TL gider olmak üzere toplam 631.873,62 TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Kanun'un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye irat kaydedilmesine,

3- Parti Genel Merkezinin gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarının gönderilmemesi inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, Parti sorumluları hakkında aynı Kanun'un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Parti Genel Merkezinin defterini/defterlerini ibraz etmeyen Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun'un 60. ve 113. maddesi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için de Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.