ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2011/38 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/114

Karar Günü:25.9.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Eşitlik ve Demokrasi Partisinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN’ın katılımıyla 22.3.2012 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Eşitlik ve Demokrasi Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2010 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2010 yılı gelirlerinin 318.064,56 TL, borçlarının 50.966,75 TL ve giderlerinin 364.260,15 TL olduğu, 4.771,16 TL’nin ise nakit mevcudu olarak 2011 yılına devredildiği anlaşılmaktadır.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının, Parti Meclisinin 25.12.2010 günlü kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2010 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Partinin Genel Merkez gelirleri 224.425,64 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 222.585 TL’si bağış gelirleri ve 1.840,64 TL’si 2009 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 48.281,73 TL’dir.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 93.638,92 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 56.853,36 TL’si aidat gelirleri, 6.840 TL’si bağış gelirleri, 23.595,56 TL’si il payları ve 6.350 TL’si yemek, şenlik, konser vb. faaliyet gelirlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 2.685,02 TL’dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Partinin Genel Merkez giderleri 272.263,52 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 61.260,86 TL’si personel giderleri, 19.918,30 TL’si temsil ağırlama giderleri, 14.135,05 TL’si kırtasiye giderleri, 9.609,97 TL’si haberleşme giderleri, 26.615,25 TL’si basın, yayın, ilan giderleri, 10.575,25 TL’si taşıma ve seyahat giderleri, 56.710,38 TL’si apartman giderleri, 35.359,99 TL’si kurultay giderleri, 16.184,35 TL’si elektrik, su, ısınma giderleri, 21.374,13 TL’si mahkeme, noter giderleri ve 519,99 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden nakit mevcudu 443,85 TL’dir.

 Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesinde de faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda, mal ve hizmet alım işlemlerinin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu olup, gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerekmektedir.

Aynı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un “Gider Pusulası” başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş liraya kadar olan (2010 yılı için 60 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” ve 76. maddesinde de, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.” hükümleri yer almıştır.

Öte yandan, 3.4.2013 günlü, 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici 19. madde ile, 13.2.2011 günlü, 6111 sayılı Kanunla 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin, anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen konular 20.3.2013 günlü, 18368 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığına sorulmuş, söz konusu yazıya Parti tarafından 3.6.2013 günlü yazıyla cevap verilmiştir.

1- Aşağıda ayrıntısı gösterilen ödemeler 213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura, serbest meslek makbuzu, gider pusulası gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeler olmaksızın tutanak, para aktarılmasına ilişkin yazı gibi belgelerle yapılmıştır.

Konu Partiye sorulmuş ve ödemelere ilişkin geçerli ve kanıtlayıcı belgeleri göndermesi istenmiştir. Parti yetkilileri cevaplarında, 10 numaralı yevmiyede gösterilen 1.500 TL’lik ödemenin 13.3.2010 tarihinde yapılan genel kongre hazırlıkları için yapıldığını, 20 numaralı yevmiyede gösterilen 2.000 TL’lik ödemenin Partinin eski çalışanlarından birinin alacaklarına karşılık Yenimahalle İlçe Başkanlığına yapıldığını, 85 numaralı yevmiyede gösterilen 4.000 TL’lik ödemenin ise Genel Merkez binası için mal sahipleri olan Mehmet DOĞAÇ, Asuman DOĞAÇ ve Suat Metin GÖKOĞLU’nun hesaplarına kira bedeli olarak yatırılan bedel olduğu ve kira sözleşmesinin gönderildiğini bildirmişler, ancak ödemelerle ilgili geçerli ve kanıtlayıcı herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

Siyasi partilerin 2820 sayılı Kanun’da gösterilen miktarı aşan (2010 yılı için 60 TL) harcamalarının makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, makbuz veya fatura gibi bir belgeye dayanmaksızın veya 213 sayılı Kanun’a uygun düzenlenmiş bir belge olmadan kaydedilen giderin, 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Kira bedeli olarak ödendiği belirtilen 4.000 TL’ye ilişkin olarak sadece banka şubesine gönderilen talimat yazısı sunulmuştur. Bu yazı, ilgililerin hesabına para aktarılması için bankaya iletilen bir talimat niteliğinde olup, buna istinaden bir ödeme yapılıp yapılmadığı, yapılmışsa hangi miktarda yapıldığını göstermemektedir. Kira ödemelerinde kira sözleşmesi ile paranın ödendiği veya alındığını gösteren belgeler kanıtlayıcı belgedir. Tek başına kira sözleşmesinin veya talimat yazısının kanıtlayıcı bir belge olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Kişilere ödeme yapıldığının, imzalı para makbuzu, banka dekontu vb. geçerli ve kanıtlayıcı bir belge ile gösterilmesi gerekir. Dolayısıyla, kira bedeli olduğu belirtilen 4.000 TL’nin sadece talimat yazısına dayanılarak gider kaydedilmesi kabul edilemez.

Bu itibarla usulüne uygun olarak düzenlenmiş fatura, serbest meslek makbuzu, veya gider pusulası ile ödemelerin yapıldığını gösteren imzalı para makbuzu, banka dekontu vb. geçerli ve kanıtlayıcı belgeler olmaksızın tutanak, ödeme emri yazısı gibi belgeler dayanak gösterilerek yapılan 7.500 TL tutarındaki gider karşılığı Parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- 10.3.2010 günlü, 23 yevmiye numaralı mahsup fişi ile BEMAŞ Elektronik Mühendislik San. Tic. Ltd. Şirketine yapılan 180 TL tutarındaki ödemenin, 213 sayılı Kanun’daki belge asılları olmadan yapıldığı tespit edilmiş ve konu Partiye sorularak ödemeye ilişkin fatura aslını göndermesi istenmiştir.

Parti yetkilileri “BEMAŞ Elektronik Mühendislik San. Tic. Ltd. Şirketine yapılan 180 TL tutarındaki faturanın aslı olmadığı için fotokopisi gönderilmiştir. Yaptığımız araştırmada söz konusu firmanın açık adresi ve telefon numaraları tespit edilemediği için fatura aslı temin edilememiştir. Bu harcama SHP dönemine ait bir harcamadır.” şeklinde cevap vermişlerdir.

213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura aslı veya 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 180 TL tutarındaki giderin Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Bu nedenle söz konusu miktarın Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 91.996,63 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.234,76 TL’si tanıtım, temsil, propaganda giderleri, 968,64 TL’si kırtasiye giderleri, 1.036,44 TL’si posta ve kargo giderleri, 73.612,91 TL’si kira giderleri, 713 TL’si Genel Merkez payı ödemeleri, 120 TL’si giriş aidatı ödemeleri ve 12.310,88 TL’si diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden nakit mevcudu 4.327,31 TL’dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Partinin 2010 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, herhangi bir taşınmaz mal ve değeri 100 TL’yi aşan taşınır mal ve menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Eşitlik ve Demokrasi Partisinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Kesin hesapta gösterilen giderlerden parti amacına uygun ve parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 7.680 TL karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye irat kaydedilmesine,

2- Partinin 2010 yılı kesin hesabında gösterilen 318.064,56 TL gelir, 50.966,75 TL borç ve 364.260,15 TL gider ile 4.771,16 TL nakit devrinin Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.