ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2011/14 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı:2013/113

Karar Günü:25.9.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokrat Partinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN’ın katılımıyla 14.12.2011 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile bu belgelerin kaydedildiği defterlerin gönderilmesi için Partiye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Demokrat Partinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2010 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Partinin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2010 yılı gelirlerinin 11.282.085,33 TL, borçlarının 578.663 TL, giderlerinin 10.298.728,36 TL, alacaklarının 533.000 TL ve verilen teminat ve avansların 134.627,73 TL olduğu, 894.392,24 TL’nin ise nakit mevcudu olarak 2011 yılına devredildiği anlaşılmaktadır.

Partinin 2010 yılı kesin hesabının, Parti Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun 15.3.2011 günlü, 2011/3 sayılı kararı ile kabul edilerek onaylandığı görülmüştür.

 Partinin 2010 yılı kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle 2010 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Partinin Genel Merkez gelirleri 9.541.418,54 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 175.500 TL’si bağış gelirleri, 9.208.000 TL’si satış gelirleri, 133.144,29 TL’si faiz gelirleri ve 24.774,25 TL’si 2009 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 537.646,20 TL’dir.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 1.740.666,79 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 61.133,82 TL’si aidat gelirleri, 581.682,58 TL’si bağış gelirleri, 1.054.880 TL’si Genel Merkez yardımı, 27.965 TL’si sair gelirler ve 15.005,39 TL’si 2009 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden borç toplamı ise 41.016,80 TL’dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Partinin Genel Merkez giderleri 8.518.119,02 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 1.791.382,25 TL’si personel giderleri, 1.054.880 TL’si teşkilatlara yapılan yardımlar, 250.878,31 TL’si temsil ağırlama giderleri, 58.210,93 TL’si kırtasiye giderleri, 212.822,91 TL’si haberleşme giderleri, 601.905,89 TL’si basın, yayın, ilan giderleri, 260.928,22 TL’si taşıma giderleri, 39.623,34 TL’si seyahat giderleri, 125.067,35 TL’si kira giderleri, 251.606,12 TL’si bakım onarım giderleri, 100.663,54 TL’si elektrik, su, ısınma giderleri, 1.591.970,68 TL’si vergi, sigorta, noter giderleri, 3.953 TL’si demirbaş alım giderleri, 652.219,92 TL’si propaganda giderleri, 135.064,38 TL’si diğer giderler ve 1.386.942,18 TL’si geçen yıldan kalan borç ödemelerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2011 yılına devreden teminat ve avansları 134.627,73 TL, alacakları 533.000 TL ve nakit mevcudu 893.317,99 TL’dir.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesinde de faturanın hangi hâllerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda, mal ve hizmet alım işlemlerinin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu olup, gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerekmektedir.

Aynı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un “Gider Pusulası” başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş liraya kadar olan (2010 yılı için 60 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, “Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz. Bir siyasi partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” ve 76. maddesinde de, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.” hükümleri yer almıştır.

Öte yandan, 3.4.2013 günlü, 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici 19. madde ile, 13.2.2011 günlü, 6111 sayılı Kanunla 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin, anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

Parti Genel Merkezinin defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen konular 25.6.2013 günlü, 29 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığına sorulmuş, söz konusu yazıya Parti tarafından 19.7.2013 günlü yazıyla cevap verilmiştir.

1- Aşağıda ayrıntıları gösterilen harcamaların 213 sayılı Kanun’daki belge asılları olmadan yapıldığı tespit edilmiş ve konu Partiye sorularak ödemeye ilişkin fatura aslını göndermesi istenmiştir.

Parti yetkilileri “Seyahat acentesi faturaları posta ile gönderdiğinden dolayı bazı faturalar kaybolmuş ancak aslı gibidir diye kaşelenerek koyulmuştur.” şeklinde cevap vermişlerdir.

213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura aslı veya 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 1.019 TL tutarındaki giderin 2820 sayılı Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Bu nedenle söz konusu miktarın Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- Parti görevlilerinin fatura ödemeleri ile ilgili yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ile cezalı köprü geçiş ücretlerinin Parti bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.

Parti yetkilileri “2009 yılına ait bazı telefon faturaları partinin ekonomik sıkıntılarından dolayı zamanında ödenememiş sonradan gecikme faiziyle birlikte ödeme yapılmıştır.” şeklinde cevap vermişler, cezalı köprü geçişlerine ilişkin bir açıklama yapmamışlardır.

Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme bedelleri ile cezalı köprü geçiş ücretlerinden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Parti görevlilerinin kusurlarından kaynaklanan söz konusu harcamaların parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden, 4.553,32 TL tutarındaki gider karşılığı Parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerekir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 1.780.609,34 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 115.704 TL’si personel giderleri, 24.171 TL’si teşkilatlara yapılan yardımlar, 159.919,08 TL’si temsil ağırlama giderleri, 47.757,34 TL’si kırtasiye giderleri, 207.143,59 TL’si haberleşme giderleri, 40.091,65 TL’si basın, yayın, ilan giderleri, 169.988,93 TL’si taşıma giderleri, 29.969 TL’si seyahat giderleri, 550.257,18 TL’si kira giderleri, 15.510 TL’si bakım onarım giderleri, 203.325,37 TL’si elektrik, su, ısınma giderleri, 8.192,45 TL’si vergi, sigorta, noter giderleri, 33.885 TL’si propaganda giderleri, 158.912,75 TL’si diğer giderler ve 15.782 TL’si geçen yıldan kalan borç ödemelerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2011 yılına devreden nakit mevcudu 1.074,25 TL’dir.

Parti il örgütlerinin kesin hesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Partinin 2010 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede taşınmaz mal ediniminin olmadığı ve 2010 yılı içinde edindiği 3.953 TL tutarındaki taşınır malın 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Demokrat Partinin 2010 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Kesin hesapta gösterilen giderlerden parti amacına uygun ve parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 5.572,32 TL karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye irat kaydedilmesine,

2- Partinin 2010 yılı kesin hesabında gösterilen 11.282.085,33 TL gelir, 578.663 TL borç, 10.298.728,36 TL gider, 533.000 TL alacak ve 134.627,73 TL verilen teminat ve avanslar ile 894.392,24 TL nakit devrinin Hazineye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.