ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2007/25 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/3

Karar Günü:4.5.2011

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin 13.3.2010 gününde yapmış olduğu 3. Olağanüstü Kurultayında, Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nin katılımının kabulüne ve bu katılımla birlikte Parti'nin ismini Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak değiştirmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, 4.5.2011 gününde oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2006 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2006 yılı gelirlerinin 397.743,12 YTL., giderlerinin 964.733,39 YTL., 2007 yılına devreden nakit mevcudunun 353.265,20 YTL. ve borcunun 566.990,27 YTL. olduğu, gelir ve borçlarının toplamı ile gider toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 124.502,84 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 35.948 YTL. si aidat gelirleri, 226,23 YTL.si bağış ve yardım gelirleri, 86.238,61 YTL.si faiz gelirleri ve 2.090.- YTL.si toplantı katılım gelirlerinden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 273.240,28 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 59.834,06 YTL.si aidat gelirleri, 185.295,93 YTL. si bağış gelirleri, 13.110,29 YTL.si diğer gelirler ve 15.000.- YTL.si genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 692.499,45 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 18.409,69 YTL.si finansman giderleri, 67.862,56 YTL.si personel giderleri, 317.731,73 YTL.si dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler karşılığı yapılan giderler, 287.953,03 YTL.si çeşitli giderler ve 542,44 YTL.si vergi resim harç giderlerinden oluşmaktadır.

Genel merkezin gelir ve gideri arasındaki 567.996,61 YTL. fark borç olarak 2007 yılına devredilmiştir. Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılına devreden nakit mevcudu ise 343.839,71 YTL. dir.

A- Dosyaya sunulan belgelerin incelenmesinde, Parti Genel Merkezinin 2006 yılı kesinhesabının dayanağını oluşturan gider belgelerinin ibraz edilmediği anlaşılmıştır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 'Giderlerin yapılmasında usul' başlıklı 70. maddesinde, beşmilyon (2006 yılı için 45,30 YTL.) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı, giderlere ait belgeleri saklama süresinin, özel kanunlarda gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesinhesabın Anayasa Mahkemesi'nin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıl olduğu belirtilmiştir.

Yasa'nın 76. maddesinde, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği kurala bağlanmıştır.

70. maddede, beşmilyon (2006 yılı için 45,30 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi zorunludur.

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin 2006 yılı Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir ve gider belgeleri ile defter kayıtları 11.1.2011 tarih ve 8-70 sayılı yazıyla istenilmiş, Parti tarafından gönderilen 14.2.2011 tarihli cevap yazısı ekinde muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defteri ve defter-i kebiri ile gelir belgeleri sunulmuş ancak gider belgeleri ibraz edilmemiştir.

Söz konusu cevap yazısında; 2006 yılına ait belge ve defterlerin Genel Merkez binasının bodrum katında meydana geldiği iddia edilen su baskını ile hasar gördüğü belirtilmiş ve Parti görevlilerince imza altına alınmış olan 15.9.2008 tarihli tutanak, delil tespiti için başvurulan Ankara 3. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin bilirkişi aracılığıyla tespit yapılmasına ilişkin 19.9.2008 tarih ve 2008/49 D.İş Esas Nolu kararı ve bu karar gereğince yapılan inceleme sonucunu gösteren 9.10.2008 tarihli bilirkişi raporu ile yönetim değişikliğinden sonra yeni yönetimin başvurusu üzerine Ankara 11. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin bilirkişi aracılığıyla tespit yapılmasına ilişkin 28.8.2009 tarih ve 2009/42 D.İş Esas Nolu kararı ve bu karar gereğince yapılan inceleme sonucunu gösteren 9.9.2009 tarihli bilirkişi raporu yazı ekinde sunulmuş, tutanak ve bilirkişi raporlarının değerlendirilmesinin yapılması için adli makamlara başvurulduğu ve sunulamayan belgeler için bilgisayar kayıtlarından faydalanılarak bu belgelerin alındığı kişi, kurum ve firmalardan belgelerin tasdikli suretlerinin toplanmaya çalışılacağı ve belgeler temin edildikçe gönderileceği ifade edilmiştir.

Ancak hesabın yargılandığı güne kadar herhangi bir gider belgesi sunulmamıştır.

Parti görevlilerince imzalanan 15.9.2008 tarihli tutanakta, Genel Merkez binasının zemin katında bulunan muhasebe evraklarının arşivlendiği odayı kalorifer tesisatının patlaması sonucu su bastığı, 2006 yılına ait muhasebe evraklarının kalorifer kazanından akan kirli su içerisinde kullanılmaz hale geldiği, kullanılamaz haldeki bütün dokümanın mahkemece tespit edildikten sonra imha edilmek suretiyle kullanım dışına çıkarılmasına karar verildiği belirtilmiştir.

18.9.2008 tarihinde delil tespiti yapılması için 3. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurulmuş ve mahkemece bilirkişi aracılığıyla tespit yapılmasına karar verilmiştir. Bu karar gereğince yapılan inceleme sonucunu gösteren 9.10.2008 tarihli bilirkişi raporunda; partinin arşiv odasının radyatör vanasının patlamış olması sonucu su basmasına uğradığı ve tesisatın yapıldığına ilişkin 17.9.2008 tarihli Kınık Ticarete ait faturanın bulunduğu, parti görevlilerinin düzenlemiş oldukları tutanağı da göz önünde bulundurarak 2006 yılı mahsup dosyalarının (fatura-gelir gider belgeleri) su içinde kalarak okunamaz veya kullanılamaz hale geldiği, yine bu yıla ilişkin yevmiye ve kebir defterlerinin suya karışarak hasar gördüğü ve çöpe atıldığı, ancak bu defter kayıtlarının önceden bilgisayar ortamına aktarılmış olması dolayısıyla yeni suretlerinin çıkarıldığı, bu hususların denetleme ve vergilendirme aşamalarında göz önünde tutulması gerektiği tespit ve sonucuna varıldığı ifade edilmiştir.

Parti'nin 7.6.2009 tarihinde yapmış olduğu olağanüstü kurultayda parti yönetimi değişmiş ve yeni yöneticiler tarafından 11. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurulmuş ve mahkemece bilirkişi aracılığıyla tespit yapılmasına karar verilmiştir. Bu karar gereğince yapılan inceleme sonucunu gösteren 9.9.2009 tarihli bilirkişi raporunda; arşiv olarak tanımlanan bölümün en alt kat 3. bodrum katta bulunduğu, bu bölümün 4,40m. uzunluk-1,10 m. genişlik-2,60 m. yükseklik ölçülerine sahip olduğu, içerisinde bir adet dökme dilimli radyatörün bulunduğu ve radyatörün üst vanasının temiz ve parlak olmasından değiştirilmiş olduğunun anlaşıldığı, oda içerisinde evrak, dosya yerleştirmeye uygun raflı sistem bulunmadığından arşiv olarak kullanılmaya müsait olmadığı, muhtelif klasör, defter ve belgelerin oda da gelişigüzel ve birbirlerinin üstüne korumasız şekilde atıldığı, anılan mahallin taban döşemesine yakın bölümünde su baskınına ilişkin olarak sıva şişmesi ve beyaz renkteki badananın sararması şeklinde iz ve emarelere rastlanmadığı, benzer şekilde odanın açıldığı koridorda da su baskını izine rastlanmadığı, dolayısıyla genel anlamda göllenme şeklinde su baskınından bahsedilemeyeceği, radyatör vanasından akan suyun taban döşemesini yalayarak geçmiş olabileceği ve bu durumda döşeme ile temas eden belgelerin sudan etkilenmesinin mümkün olacağı üstte kalan belgelerin bu durumdan olumsuz etkilenmesinin söz konusu olamayacağı görüş ve kanaatine varıldığı belirtilmiştir.

Parti yetkililerinin 18.3.2011 tarihinde sundukları, parti personeli Nurettin Gevşek tarafından yazılmış 19.8.2009 tarihli dilekçede; kendisinin dört beş yıldır SHP Genel Merkezinde çaycı olarak çalıştığını, 2008 Eylül ayında bir gün Muhasebe Müdürü Güngör Oflu'nun bir takım evrak, makbuz, dosya ve bayrakları binanın giriş katının üç kat altında bulunan bir odaya taşımasını istediğini, sonra su hortumunu alıp aşağıya götürdüğü malzemeleri ıslatmasını istediğini, bunun üzerine konuyu Genel Sekreter Uğur Cilasun'a ilettiğini, onun da muhasebe müdürünün talimatlarını hemen yerine getirmesini istediğini ve partinin zor durumda olduğu için bunu yapmaları gerektiğini söylediğini, bunun üzerine götürülen belgeleri muhasebe müdürü ile beraber hortum takarak ıslattıklarını, ıslanan malzemelerin üzerine okunmaz hale gelmesi için toner tozu döktüklerini, daha sonra muhasebe müdürünün tamirci çağırdığını ve su basmış gibi olsun diye tamirciye radyatörün vanasını kırdırdığını ve sonra yeniden yaptırdığını ve makbuz alıp tamir parasını ödediğini, aynı gün Güngör Hanımın hazırladığı tutanağı genel sekreter ve genel saymanın imzaladığını, parti müdürü Nurhayat Hanım ile kendisinden de tutanağı imzalamasını istediklerini, parti müdürü ile kendisinin imzalamak istemediğini, genel sekreterin partinin zor durumdan kurtulacağını söylediği için tutanağı imzaladığını beyan etmiştir.

Parti, belgelerin konulduğu odayı su basması dolayısıyla belgelerin kullanılamaz hale geldiğini gerekçe göstererek 2006 yılı Genel Merkez gider belgelerini sunmamıştır. Su basması nedeniyle belgelerin tamamının hasar görmeyeceği, hasarlı da olsa bazı belgelerin mevcut olması gerektiği düşünülerek Partiden hasarlı da olsa belgeleri getirmesi istenmiş, ancak Parti yetkilileri tarafından herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Yukarıda belirtilen tutanak, yazı ve bilirkişi raporları incelendiğinde; depo olarak kullanılan odayı su bastığına ilişkin o dönemdeki parti görevlilerince imza altına alınmış bir tutanak ve bu tutanağın dayanak gösterildiği bir bilirkişi raporuna karşılık, gerçek anlamda su baskınının olmadığına ve bu nedenle belgelerin kullanılamaz hale gelemeyeceğine ilişkin bir bilirkişi raporu ve düzenlenen tutanağı da imzalamış olan parti personelinin ifadelerini içeren bir dilekçenin bulunduğu anlaşılmıştır.

Konu ile ilgili olarak herhangi bir resmi makamca (itfaiye, emniyet, belediye su idaresi vb.) yapılmış bir tespit ve düzenlenmiş bir tutanak bulunmamaktadır. Sadece partinin kendi görevlileri tarafından düzenlenmiş bir tutanak bulunmaktadır.

Partinin 2004 yılı kesinhesabına ilişkin Anayasa Mahkemesi Kararı 15.11.2007 tarih ve 26701 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmış ve bu kararda Genel Merkez giderlerinden 2820 sayılı yasaya uygun bulunmayan 138.809,68 YTL. si karşılığı parti malvarlığının Hazine'ye gelir kaydedilmesine ve gerçeğe aykırı kayıtlarla beyanda bulunan parti sorumluları hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar verilmiştir.

Birbirinin aksi yönünde görüş belirtilen iki adet bilirkişi raporunun olması ve su basmasına ilişkin olarak resmi makamlarca düzenlenmiş bir belgenin bulunmaması, ayrıca parti görevlisi Nurettin Gevşek'in ifadeleri göz önünde bulundurulduğunda, Partinin 2008 yılındaki görevlilerinin Anayasa Mahkemesi tarafından yapılacak denetimden kaçınmak için su baskını olmuş gibi göstererek belgeleri imha ettikleri veya sakladıkları sonucuna varılmıştır.

Buna göre, siyasi partilerin kesinhesaplarının dayanağını oluşturan gider belgeleri ve defter kayıtlarını yasal saklama süresi içerisinde Anayasa Mahkemesi'ne sunması gerektiğinden, Partinin kesinhesap ve defterlerinde gösterdiği halde belgelendiremediği gider rakamı kadar parti malvarlığının Hazine'ye irat kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 2006 yılına ait belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen 692.499,45 YTL. tutarındaki gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir yazılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan Siyasî Partiler Yasası'nın 'Cumhuriyet Başsavcılığına ve Anayasa Mahkemesine Gerekli Bilgilerin Verilmemesi' başlıklı 111. maddesinin c fıkrasında, siyasi partilerin 75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği belirtilmiştir.

Buna göre, Yasa'nın 75. maddesi hükmüne aykırı olarak Parti Genel Merkezinin gider belgelerini Anayasa Mahkemesi'ne göndermeyerek inceleme ve araştırmaları engelleyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 111. maddesi c fıkrası uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

B- 2006 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defteri ve defter-i kebiri ile banka ekstrelerinin incelenmesinde, Parti'nin 2006 yılı içerisinde aşağıda ayrıntısı gösterildiği üzere toplam 628.183.- YTL. tutarında banka kredisi kullandığı tespit edilmiştir.

Siyasi Partiler Yasası'nın 'Bağışlar' başlıklı 66. maddesinin birinci fıkrasında, 'Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler ve muhtarlıklar, kamu iktisadi teşebbüsleri, özel kanunla veya özel kanunla verilen yetkiye dayanılarak kurulmuş bankalar ve diğer kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsü sayılmamakla beraber ödenmiş sermayesinin bir kısmı Devlete veya bu fıkrada adı geçen kurum, idare, teşebbüs, banka veya kuruluşlara ait müesseseler, siyasi partilere hiçbir suretle taşınır veya taşınmaz mal veya nakit veya haklar bağışlayamaz ve bu gibi mal veya hakların kullanılmasını bedelsiz olarak bırakamazlar; bağlı oldukları kanun hükümleri dışında siyasi partilere ayni hakların devrine dair tasarruflarda bulunamazlar. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları ile bunların üst kuruluşları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler, özel kanunlarında yer alan hükümlere uymak koşuluyla siyasi partilere maddi yardım ve bağışta bulunabilirler.',

Üçüncü fıkrasında;

'Siyasi partiler, yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir suretle ayni veya nakdi yardım ve bağış alamazlar.',

'Ticari faaliyet, kredi ve borç alma yasağı' başlıklı 67. maddesinde, 'Siyasi partiler ticari faaliyette bulunamazlar, kredi veya borç alamazlar. Ancak, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 66 ncı maddenin 1 ve 3 üncü fıkralarında gösterilenler dışında kalan gerçek ve tüzelkişilerden kredili veya ipotek karşılığı mal satın alabilirler.',

'Hazinece elkoyma' başlıklı 76. maddesinin ikinci fıkrasında, 'Bu Kanunun 67 nci maddesi hükmüne aykırı olarak siyasi partilere sağlanan kredi veya borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazinece elkonulur, kredi veya borcu verene karşı Hazine hiçbir yükümlülük altına girmez.',

hükümleri yer almaktadır.

Bu hükümlere göre bir siyasi partinin banka kredisi alması mümkün değildir. Aksi durumda alınan kredinin Hazineye irat kaydedilmesi ve krediyi veren kişiler ile alan parti sorumlusu Yasa'nın 116. maddesi uyarınca cezalandırılması gerekecektir.

Parti Genel Merkezinin kredi ve borç alma yasağı kapsamında kalan toplam 628.183.- YTL. tutarındaki banka kredilerinin Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan Siyasi Partiler Yasası'nın 'Kanuna aykırı bağış, kredi veya borç alınması, borç verilmesi' başlıklı 116. maddesinde,

'Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak bağışta bulunan kimse ve bağışı kabul eden parti sorumlusu, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak kredi veya borç veren veya alanlar ile bu krediyi veya borcu alan veya veren parti sorumlusu hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.'

denilmektedir.

Buna göre, Yasa'nın 67. maddesi hükmüne aykırı olarak banka kredisi veren kuruluş yetkilileri ile krediyi alan parti sorumluları hakkında Yasa'nın 116. maddesinin 2. fıkrası uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 272.233,94 YTL. olarak gösterilmiş olup, tamamı dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler karşılığı yapılan giderlerden oluşmaktadır.

İl örgütleri gelir ve gideri arasındaki 1.006,34 YTL. farkı gelir fazlası olarak 2007 yılına devretmiştir. Parti il örgütlerinin 2007 yılına devreden nakit mevcudu ise 9.425,49 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin 2006 yılı belgeleri üzerinde yapılan incelemede, Parti'nin 2005 yılında herhangi bir taşınmaz mal ve değeri yüz YTL. yi aşan taşınır mal, menkul kıymet ve hak ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Sosyaldemokrat Halk Partisi'nin yeni adıyla Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2006 yılı kesinhesabında gösterilen 397.743,12 YTL. gelir, 964.733,39 YTL. gider, 566.990,27 YTL. gider fazlası ile 353.265,20 YTL. nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna,

2- Kesinhesapta gösterilen ve belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen 692.499,45 YTL. tutarındaki gider ve kredi ve borç alma yasağı kapsamında kalan toplam 628.183.- YTL. tutarındaki banka kredileri olmak üzere toplam 1.320.682,45 YTL. karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 76. maddesi gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Gider belgelerini Anayasa Mahkemesi'ne sunmayarak inceleme ve araştırmaları engelleyen Parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 111. maddesinin (c) fıkrası uyarınca ve Yasa hükümlerine aykırı olarak banka kredisi veren kuruluş yetkilileri ile krediyi alan parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Yasa'nın 116. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

4.5.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.