ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2010/44 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/26

Karar Günü:28.9.2011

R.G. Tarih-Sayı:27.10.2011-28097

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

 II- İLK İNCELEME

 Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

 III- ESASIN İNCELENMESİ

 Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2009 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

 Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı gelirleri toplamının 52.508.676,78 TL ve giderleri toplamının 55.299.178,56 TL olduğu, 165.426,76 TL'nin nakit mevcudu olarak 2010 yılına devrettiği ve gelirleri ve giderleri arasındaki 2.955.928,54 TL farkın ise gider fazlası olarak 2010 yılına devrettiği, gelir ve borç rakamları toplamı ile gider ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

 A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi'nin 2009 yılı gelirleri toplamı 40.148.399,44 TL olarak gösterilmiştir.

 Bunun 34.105.651 TL'si bağış gelirleri(hazine yardımı), 4.720.507,16 TL'si bir önceki yıldan devreden nakit para, 953.191,28 TL'si banka gelirleri, 344.000 TL'si demirbaş satış gelirleri, 24.840 TL'si milletvekili aidat geliri ve 210 TL'si diğer gelirlerden oluşmaktadır.

 Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Milliyetçi Hareket Partisi'nin 81 il örgütünün 2009 yılı gelirleri toplamı 12.360.277,34 TL olarak gösterilmiştir.

 Bunun 6.058.200 TL'si Genel Merkez yardımları 5.383.834,54 TL'si bağış gelirleri, 711.360,21 TL'si diğer gelirler ve 206.882,59 TL'si ise 2008 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi'nin 2009 yılı giderleri toplamı 43.058.300,10 TL olarak gösterilmiştir.

 Bunun 2.647.886,21 TL'si personel giderleri, 2.580.997,10 TL'si demirbaş alım giderleri, 24.356.777,04 TL'si seçim giderleri, 3.731.311,08 TL'si 2008 yılından devredip ödenen borçlar, 2.471.529,01 TL'si bayrak, rozet, afiş, yayın vb. giderler ve 7.269.799,66 TL'si diğer genel giderlerden oluşmaktadır.

 Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi'nin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

 1- Kanunen geçerli herhangi bir belgeye dayanmaksızın 26.1.2009/25, 28.1.2009/27 ve 11.2.2009/41 numaralı ödeme belgeleri ile Mehmet Çalmaşur isimli kişiye toplam 14.000 TL (1.500+4.500+8.000) eser bedeli ödemesi yapıldığı görülmüştür.

 Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Bu ödeme partiye yaptırılan müziklerle ilgili sözleşmeye istinaden telif hakkı bedeli olarak yapılmıştır (Yapılan sözleşme dosyasında bulunmaktadır). Tutarı sözleşmede açık olarak belirtilmiş, ödemesi de banka üzerinden yapılmıştır. Müellifin vergi mükellefi olmaması nedeniyle fatura düzenlemesi söz konusu olmamıştır. Bu ödemelerin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 74. Maddesinin birinci fıkrasına 6111 sayılı Yasa ile eklenen hükümler çerçevesinde uygun olduğu düşünülmektedir. Zira yapılan ek'te; "Siyasi Partiler harcamalarını fatura, fatura yerine geçen belgeler ile bu belgelerin temin edilmesinin mümkün olmadığı hallerde harcamanın doğruluğunu gösterecek muhtevaya sahip olmak şartıyla diğer belgeler ile tevsik ederler. " Denilmektedir.' şeklinde savunma yapmışlardır.

 Öncelikle belirtmek gerekir ki, 25.2.2011 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6111 sayılı Yasa ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 74. maddesinin birinci fıkrasına eklenen ve savunmada belirtilen cümle hükmünün 2009 yılında yapılan söz konusu harcamalar için uygulanması mümkün değildir.

 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya(2009 yılı için 58,65 TL) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

 Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

 Aynı Kanun'un 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

 Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesindeki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa; Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.' hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

 Yukarıdaki hükümlere göre belgelendirilmesi gerektiği halde sadece kişinin hesabına havale yapıldığına dair banka dekontu eklenerek yapılan 14.000.- TL tutarındaki giderin 76. madde hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

 2- Aşağıda ayrıntısı belirtilen muhasebe fişi ve eki belgeler incelendiğinde Parti'nin taşra teşkilatlarına ait telefon faturalarının zamanında ödenmemesi sonucu tahakkuk eden gecikme cezalarının parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

 Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Toplam yedi kalemde belirtilen Taşra Teşkilatlarının telefon borçları sebebiyle parti bütçesinden yapılan ödemelerin cezası 901,71 TL'dir. Teşkilatlarımız zaman zaman nakit yetersizlikleri ya da ödemeye esas belgelerin zamanında ele geçmemesi gibi nedenlerle telefon ücretlerini öngörülen süreler içerisinde yatıramamışlardır. Genel Merkezimiz süresi içinde yapılmayan bu borçlar dolayısıyla müteselsil sorumluluk sebebiyle ve mahkeme kararıyla haciz yoluyla ya da icra takibine gidileceğine ilişkin İcra Müdürlüklerinin bildirimleri dolayısıyla bu ödemeleri yapmaktadır. Söz konusu ödemelerin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 74. maddesinin birinci fıkrasına 6111 sayılı Yasa ile eklenen hükümler çerçevesinde uygunluk arz ettiği düşünülmektedir.' şeklinde savunma yapmışlardır.

 Harcamaların yapıldığı dönemde yürürlükte bulunan mevzuat dikkate alındığında, parti görevlilerinin ödemeleri zamanında yapmamaları nedeniyle kişisel kusurlarından kaynaklanan söz konusu harcamaların parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 901,71 TL'lik ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

3- Aşağıda ayrıntısı belirtilen muhasebe fişi ve eki belgeler incelendiğinde Parti görevlilerinin motorlu taşıtlar vergisini zamanında ödememeleri sonucu oluşan gecikme zammının ve trafik cezalarının Parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

 Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Toplam on bir kalemde belirtilen 395,05 TL tutarındaki gecikme zammı, trafik cezası ve otoyol geçiş ücreti cezalan parti bütçesinden ödenmiştir. Bu tür ceza ve gecikme zammı gibi ödemelerin olmaması hususunda gerekli tedbirler alınmış ve alınmaya da devam edilmektedir.' şeklinde açıklama yapmışlardır.

 Parti görevlilerinin kişisel kusurlarından kaynaklanan söz konusu harcamaların parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 395,05 TL'lik ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

 4- Aşağıda ayrıntısı gösterilen ödeme belgelerinde Avukat Hamit Kocabey'e vekalet sözleşmesinden doğan ücret ödemesi dışında diğer giderler adı altında ödemeler yapıldığı görülmüştür.

 Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Bu ödemeler sözleşme kapsamındaki iş ve işlemlerin takibi sırasında parti avukatı tarafından yapılan zarf-dosya, posta, haberleşme gibi ekstra masraflardan kaynaklanmıştır. Söz konusu bedeller vekalet sözleşmesi kapsamı dışında ekstra harcamalar olarak yasal belge mukabili kendisine ödenmiştir.' şeklinde savunma yapmışlardır.

 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesi hükmüne göre siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır. Aynı maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2009 yılı için 58,65 TL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

 Avukat Hamit Kocabey'le yapılan vekalet sözleşmesinin 2. maddesine göre vekil kendisine masraf adı altında yapılan ödemelerin sarf yerleri ile ilgili makbuz veya belgeleri partiye ibraz edecektir. Fakat avukata yapılan ödemelerde diğer giderler için herhangi bir belgenin eklenmediği görülmüştür. Sözleşmeye aykırı olarak yapılan diğer gider ödemelerinin hangi amaçla ve kime yapıldığı da anlaşılamamaktadır.

 Yukarıdaki hükümlere göre belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen ve parti amaçlarına uygun olduğu ve parti adına yapıldığı anlaşılamayan 931.- TL tutarındaki giderin 75. ve 76. madde hükümleri uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

5- Aşağıda ayrıntısı gösterilen kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına(uçak bilet bedelleri) ilişkin belgelerle yapılan ödemeler gider kaydedilmiştir.

Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Söz konusu listede yer alan tüm ödemeler parti amaçlarını gerçekleştirmek maksadıyla yapılan seyahatlerden kaynaklanmıştır. Listede isimleri belirtilen şahısların çok önemli bir kısmı parti teşkilatlarında görevli üst düzey yetkililer ve parti milletvekilleridir. Parti, belli alanlarda tanınmış veya uzman kişileri davet (seminer, ders, çalıştay, panel, konferans vb gibi nedenlerle) etmek suretiyle merkez veya taşra teşkilatlarında faaliyetler yapmaktadır. Tüm bu kişilerin seyahatleri sırasında uçak veya ulaşım ücretleri de parti amaçlan ile doğrudan ilişkili olarak ödenmektedir.

Konu ile ilgili belgelerin bir kısmının şahıs adına düzenlenmiş olması söz konusu harcamaların parti adına yapılmadığı anlamına gelmemektedir. Bu tür ödemeler parti iç kontrol sistemi dahilinde yapılmakta ve gerekli titizlikler gösterilmektedir. Ayrıca, bu ödemelerin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 74. maddesinin birinci fıkrasına 6111 sayılı Yasa ile eklenen hükümler çerçevesinde uygun olduğu düşünülmektedir. Zira yapılan ek'te; "... amaçlarına ulaşmak için görevlendirdikleri kişiler tarafından yapılan yurt içi ve yurt dışı seyahatlere ilişkin konaklama, yol masrafları ve diğer zorunlu harcamaları gider olarak kayıt edebilirler." denilmektedir. Söz konusu kişilerin görev yaptıkları faaliyete ilişkin özet bilgiler aşağıda verilmiştir.

Şeklinde savunma yapmışlardır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, 25.2.2011 günlü Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6111 sayılı Yasa ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinin birinci fıkrasına eklenen ve savunmada belirtilen cümle hükmünün 2009 yılında yapılan söz konusu harcamalar için uygulanması mümkün değildir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesi hükmüne göre siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır. Kişiler adına düzenlenen belgelere dayalı olarak yapılan ve yukarıda ayrıntısı gösterilen toplam 13.033,24 TL harcamanın parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi imkanı bulunmamaktadır. Söz konusu giderlerin 75. madde hükümleri uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Sonuç olarak, parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan yukarıdaki 5 maddede belirtilen giderlerin, parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 29.261.00 TL ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Milliyetçi Hareket Partisi'nin 81 il örgütünün 2009 yılı giderleri toplamı 12.240.878,46 TL olarak gösterilmiştir.

 Bunun 208.604,77 TL'si personel giderleri, 1.523.867,68 TL'si kira giderleri, 4.929.983,33 TL'si seçim giderleri, 539.481,62 TL'si bayrak, rozet, afiş, yayın vb. giderler ve 5.038.941,06 TL'si diğer genel giderlerden oluşmaktadır.

 İl örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 119.398,88 TL' dir.

 Parti'nin il örgütlerinin 2009 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

 C- Parti Mallarının İncelenmesi

Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

 Parti'nin 2009 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74 üncü maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 1.392.272,03 TL değerinde 318 adet taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 1.469.386,00 TL değerinde taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmaktadır.

2009 yılında elde edilen 1.469.386,00 TL değerindeki taşınmaz mal genel merkez ve il örgütlerince elde edilmiştir. Söz konusu taşınmazlar hizmet binası olup satın alma yoluyla elde edilmiştir.

 Parti tarafından 2009 yılında edinilen ve değerleri toplamı 1.392.272,03 TL olan 318 adet taşınır malların 1.230.331,46 TL tutarındaki 172 adedi Genel Merkez tarafından, 161.940,57 TL tutarındaki 146 adedi ise il örgütlerince edinilmiştir.

 Parti Genel Merkezi'nce elde edilen 172 adet ve 1.230.331,46 TL değerindeki taşınır malların 9 adedi taşıt, diğerleri ise bilgisayar ve bilgisayar yedek parçaları ile muhtelif büro malzemeleri olup satın alma suretiyle edinilmiştir.

 İl örgütlerince elde edilen 146 adet ve 161.940,57 TL değerindeki taşınır malların ise 35.895,33 TL değerindeki 1 adedi taşıt, kalanı ise muhtelif büro malzemeleri olup tamamı satın alma suretiyle edinilmiştir.

 Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin Genel Merkez ve il örgütlerinin ihtiyacı için ve tamamı satın alma yoluyla elde edilen toplam 2.861.658,03 TL tutarındaki taşınır ve taşınmaz malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

 IV- SONUÇ

 Milliyetçi Hareket Partisi'nin 2009 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

 1- Parti'nin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 52.508.676,78 TL gelir ve 55.299.178,56 TL gider ile 165.426,76 TL nakit devrinin ve 2.955.928,54 TL borcunun Hazine'ye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 29.261 TL karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

 OYBİRLİĞİYLE, 28.9.2011 gününde karar verildi.