ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2007/19 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/13

Karar Günü:21.6.2011

R.G. Tarih-Sayı:09.07.2011-27989

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Anavatan Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

Anavatan Partisi'nin 31.10.2009 gününde yapmış olduğu 10. Olağan Büyük Kongresinde Parti Genel Kurulunca, Demokrat Parti ile birleşmesi şartıyla parti tüzel kişiliğinin sona ermesine, bu birleşme nedeniyle Parti'nin Türkiye Cumhuriyeti Kanunları gereğince edindiği mal varlığını oluşturan taşınır-taşınmaz mallar, haklar, alacaklar ve borçlar ile kamu ve özel hukuk kişileri, gerçek kişiler ve mahkemeler nezdinde, üyelik formlarında ve bunlarla ilgili her tür evraktaki haklar, yetkiler ve yükümlülüklerin bütün sonuçlarıyla birlikte Demokrat Parti'ye devrederek, Demokrat Parti adı altında birleşerek hukuki varlığına son verilmesine karar verilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Anavatan Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, 21.6.2011 gününde oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2006 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Anavatan Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2006 yılı gelirlerinin 23.559.560,06 YTL., borçlarının 770.611,80 YTL., giderlerinin 16.513.751,40 YTL., alacaklarının 41.063,14 YTL., 2007 yılına devreden nakit mevcudunun 7.775.357,32 YTL. olduğu, gelir ve borç rakamları toplamı ile gider, alacak ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 14.568.013,94 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 706.180,79 YTL. si gelecek yıla devreden borçlar, 4.113.118,43 YTL. si geçen yıldan devreden nakit mevcudu, 38.516,98 YTL. si bağış gelirleri, 954.497,29 YTL. si mal varlığı gelirleri ve 8.755.700,45 YTL. si devletçe yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 9.762.157,92 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 64.431,01 YTL. si gelecek yıla devreden borçlar, 41.578,34 YTL. si geçen yıldan devreden nakit mevcudu, 438.559,59 YTL. si aidat gelirleri, 2.274.121,84 YTL. si bağış gelirleri, 4.815.058,07 YTL. si mal varlığı gelirleri, 4.715.- YTL. si yayın, kimlik kartı, rozet, bayrak, flama vb. satış gelirleri, 22.324,44 YTL. si balo, eğlence, konser vb. gelirleri, 160.369,63 YTL. si ilden ilçeye ve ilden ile aktarılanlar ve 1.941.000.- YTL. si genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 8.575.200,26 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 612.884,65 YTL. si geçen yıldan devreden borçlar, 39.491,60 YTL. si gelecek yıla devreden alacaklar, 433.006,75 YTL. si personel giderleri, 3.676.389,39 YTL. si genel yönetim giderleri, 164.658,76 YTL. si seyahat giderleri, 222.943,78 YTL. si yayın giderleri, 995.518,21 YTL. si bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 489.307,12 YTL. si taşınır taşınmaz mal giderleri ve 1.941.000 YTL: si teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılına devreden nakit mevcudu 5.992.813,68 YTL. dir.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2006 yılı için 45,33 YTL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Anavatan Partisi Genel Merkezi'nin 2006 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 11.3.2011 tarih ve 38-1786 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 5.4.2011 tarih ve 2427-40 sayılı yazıyla cevap verilmiştir.

1- Kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri söz konusu kişilerin partideki görevlerini belirtmişler, uçak biletlerinin seyahat acentesinin kapalı olduğu bir saatte alındığından fatura alınamadığını ve otobüs biletlerinin de personelin görevli oldukları yerlere gitmeleri amacıyla alındığını belirtmişlerdir.

Partinin gider yazdığı seyahat belgelerinin çoğunda ya parti adına fatura kesilmiş ya da kişi adıyla beraber parti adına da belgede yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen seyahat belgeleri ise bunların dışında kalanlar olup, gider belgeleri arasında bu kişilerin parti adına ve parti faaliyeti için seyahat ettiklerini gösteren herhangi bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Kişiler adına düzenlenen belgelerle yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 5.654.- YTL. tutarındaki harcama parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 862,4 YTL. tutarındaki telefon faturası ve çeşitli vergilerin gecikme bedelleri ile trafik cezalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri hazine yardımı almayan bir parti olarak harcamalarını bağış ve yardımlarla sürdürebilmek zorunda olduklarından bazı harcamaların zamanında yapılmadığını bildirmişlerdir.

Parti o yıl 8.755.700,45 YTL. tutarında Hazine yardımı almış, bir önceki yıldan bu yıla toplam 4.113.118,43 YTL. ve bu yıldan sonraki yıla 5.992.813,68 YTL. tutarında nakit devrinde bulunmuştur. Bu nedenle parti yetkililerinin ileri sürmüş oldukları gerekçe yerinde bulunmamıştır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zamları ile trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 862,4 YTL. tutarındaki telefon faturası ve çeşitli vergilerin gecikme bedelleri ile trafik cezaları, parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

3- Aşağıda gösterilen 4.814,39 YTL. tutarındaki harcamaların fatura aslı yerine noter tasdikli suret fotokopisine dayanılarak gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri alınan faturaların bir kısmının postada kaybolması veya yetkisiz kişilere teslim edildiğinden muhasebeye intikal etmemesi nedeniyle bu tür faturaların suretlerinin noter tasdikli hale getirilerek dosyalara konulma zorunluluğunun doğduğunu bildirmişlerdir.

Bir parti adına düzenlenmiş belgenin o parti haricinde başka bir kişi veya kuruluşça kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yasal bir zorunluluk olmadıkça (motorlu araç alımlarında trafik tescilinde faturanın aslının istenmesi gibi) parti adına düzenlenmiş faturaların asıllarının gider belgesi olarak ibraz edilmesi gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2006 yılı için 45,33 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura aslı bulunmaksızın gider kaydedilen ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 4.814,39 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

4- Parti tüzelkişiliği adına yapılmayan 1.991,09 YTL. tutarındaki harcamanın gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri Simpaş Sigorta Ltd. Şirketinin Tatil Seyahat Turizm A.Ş. adına düzenlemiş olduğu 1.648,09 YTL. sigorta poliçesinin araç kiralama sözleşmesi hükümlerine göre gider yazıldığını belirtip sözkonusu sözleşmeyi yazı ekinde sunmuşlar, ancak diğer harcamalarla ilgili olarak herhangi bir açıklamada bulunmamışlardır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre, parti giderlerine ilişkin belgelerin parti tüzelkişiliği adına düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Araç kiralama sözleşmesinde kiralanan aracın sigortasının parti tarafından karşılanacağı belirtildiğinden, Tatil Seyahat Turizm A.Ş. adına düzenlenmiş olan 1.648,09 YTL. tutarındaki sigorta poliçesi bedeli parti adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmiştir.

Kişiler adına düzenlenen ve Parti tüzelkişiliği adına olmayan 343.- YTL. tutarındaki harcamanın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

5- Aşağıdaki tabloda gösterilen icra dosyalarına yapılan ödemelerle ilgili olarak faiz ve diğer masrafların parti bütçesinden karşılanma nedeninin açıklanması partiden istenmiş, parti yetkilileri cevap yazılarında mahkeme kararları sonucu çıkan ödemelerde alacaklı tarafın karar kendilerine tebliğ edilmeden icraya verip tahsil etmeye çalıştığını, mahkeme kararlarını bir bütün olarak görmek gerektiğini ve mahkeme sonucu icra dairesinin ana para ve gecikme faizlerinin tamamını alarak dosyayı kapattığını, bu nedenle mahkeme kararlarından ana para ile diğer faiz ve masrafların ayrılmaması gerektiğini belirtmişlerdir.

Belirtilen icra dosyalarının çoğunluğunun konusu partide ücret mukabili çalışan personelin maaş, fazla çalışma, yol ve yiyecek parası, kıdem ve ihbar tazminatı gibi alacaklarıdır. Parti, parası olduğu halde gerekçesiz olarak ücret mukabili çalıştırdığı kişilere söz konusu ödemeleri zamanında yapmadığından mahkeme kararı verilmiş ve faizi ile beraber ödemek zorunda kalmıştır.

Şirket alacağı olarak alınan dosya Olay Basın Yayıncılık A.Ş. ile ilgili olup, şirketin partiye verdiği hizmetlerle ilgili olarak düzenlediği 3.398,40 YTL. tutarındaki faturanın ödenmemesi dolayısıyla şirketin Bursa 5. Sulh Hukuk Mahkemesine açtığı dava sonucu verilen mahkeme kararından kaynaklanmaktadır. Söz konusu şirket istenen hizmetleri verdiği ve fatura düzenlediği halde parti fatura tutarını ödememiş ve borcuna karşı çıkmıştır. Şirket alacağı ile ilgili dava açmış ve dava sonucu 3.398,40 YTL. tutarındaki borç; inkar tazminatı, faiz ve masraflarla birlikte 7.350.- YTL. olarak ödenmiştir.

Parti görevlilerinin, işlerini iyi takip etmemeleri ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu belirtilen ödemelerin zamanında yapılmaması dolayısıyla mahkeme kararları verilmiş ve borçlar faizi ile beraber katlanarak ödenmek zorunda kalınmıştır. Kişisel sorumluluk kapsamında olduğu düşünülen faiz ve diğer masraflardan parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır.

Parti yetkililerinin yapmak zorunda oldukları ödemeleri zamanında yapmamaları sonucu oluşan faiz ve diğer masraflardan oluşan toplam 9.969,67 YTL., parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

6- Aşağıdaki tabloda gösterilen icra dosyalarına yapılan ödemelerle ilgili belgelerin gönderilmesi, tüm ödemelerdeki ana para, faiz ve diğer masraf miktarlarının ayrı ayrı belirtilmesi, faiz ve diğer masrafların parti bütçesinden karşılanma nedeninin açıklanması partiden istenmiş, gönderilen gider belgeleri arasında bulunan icra dosyalarına yapılan ödemeleri gösteren hesap ekstresi, banka dekontu, icra dairesince düzenlenmiş tahsilat makbuzu ve alacaklı tarafın avukatı tarafından imzalanmış tahsilat makbuzu veya ibranamelerden, yapılan ödemelerin ne kadarının ana para ne kadarının faiz ve diğer masraflar olduğu tespit edilemediğinden, icra dosyalarına yapılan toplam 149.051,81 YTL. karşılığı parti mal varlığının Hazine'ye irat kaydedilmesine gerek olmadığına, Serruh KALELİ'nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA karar verilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 21.643,46 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye irat kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 7.979.614,28 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 141.768,64 YTL. si geçen yıldan devreden borçlar, 1.571,54 YTL. si gelecek yıla devreden alacaklar, 300.551,89 YTL. si personel giderleri, 2.819.239,08 YTL. si genel yönetim giderleri, 290.505,86 YTL. si seyahat giderleri, 150.507,42 YTL. si yayın giderleri, 60.906,15 YTL. si bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 5.534,41 YTL. si seçim giderleri, 179.894,02 YTL. si balo, eğlence, konser vb. faaliyet giderleri, 3.204.308,58 YTL. si taşınır taşınmaz mal giderleri ve 824.826,69 YTL: si genel merkez ve ilden ilçeye ilden ile yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2007 yılına devreden nakit mevcudu 1.782.543,64 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Anavatan Partisi'nin 2006 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2006 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz YTL. yi aşan 1.148.059,70 YTL. değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 2.543.000.- YTL. değerinde daire olarak taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2006 yılında edinilen, değerleri toplamı 550.122,52 YTL. olan taşınır malların 486.751,12 YTL. si Genel Merkez, 661.308,58 YTL. si ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, koltuk, bilgisayar, yazıcı, tv, telefon, dolap, halı, kilim vb.) ve taşıt araçları olup, tamamı satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2006 yılında edinilen, değeri 2.543.000.- YTL. olan daire niteliğindeki taşınmaz mallar İstanbul il örgütü tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Anavatan Partisi'nin 2006 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2006 yılında edindiği değeri yüz YTL. yi aşan taşınır mal ve taşınmaz mal edinimlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Anavatan Partisi'nin yeni adıyla Demokrat Parti'nin 2006 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2006 yılı kesinhesabında gösterilen 23.559.560,06 YTL. geliri, 770.611,80 YTL. borçları, 16.513.751,40 YTL. gideri, 41.063,14 YTL. alacakları ile 7.775.357,32 YTL. nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,

2- Kesinhesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 21.643,46 YTL. karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine OYBİRLİĞİYLE,

3- İcra dosyalarına yapılan toplam 149.051,81 YTL. ödeme karşılığı parti malvarlığının Hazine'ye irat kaydedilmesine gerek olmadığına, Serruh KALELİ'nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

21.6.2011 gününde karar verildi.

KARŞI OY

Mahkememiz, mali denetimi yapılan siyasi partinin 2006 yılı kesin hesapları kapsamında gider incelemesi yaparken; 5 No'lu başlık altındaki değerlendirmede, parti tarafından çeşitli icra dairelerine yapılan ödemelerin niteliklerini anapara ile faiz ve masrafları olarak ayırmış, anapara dışında kalan yapılmış giderleri parti yetkililerinin yapmak zorunda olduğu ancak zamanında ödememek nedeniyle oluşan faiz ve masraflarından parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmanın mümkün olmadığını, bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında kaldığını belirlemiş ve parti adına yapılmış harcama saymadığı içinde Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye irad kaydına karar vermiştir.

Mahkememiz, incelemede kabul ettiği bu ilkeyi ayrıca 31.12.2010 ve 27802 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan E.2005/16, K.2010/67; E.2006/29, K.2010/68 sayılı dosyalar ile yine Anavatan Partisi'nin 2005 yılı mali denetiminin yapıldığı Mahkemenin 2006/20 Esas sayılı dosyasının kararın sonuca ilişkin 1 No'lu bölümlerinde de kullanmıştır.

İncelemesi yapılan eldeki dosyanın gelir incelemeleri başlıklı 6. bölümünde ise yine partinin yedi ayrı icra dosyasına yine aynı nitelikte paralar ödediği, ancak Mahkeme incelemesinde ödenen paraların ne kadarının anapara ve ne kadarının faiz ve masraflar bölümüne ilişkin olduğunun dosyada mevcut evrak incelemesi ile anlaşılmadığı nedeniyle, bir önceki başlık da incelerken kararına esas tuttuğu kabul edilebilirlik (uygun harcama) denetleme kriterinden herhangi başkaca bir inceleme yapmaksızın ayrılmış ve daha önce çeşitli dosyalarda yaptığı parti tüzel kişiliği sorumluluğu ile kişisel sorumluluk kapsama alanı değerlendirmesine gerek duymamıştır.

Denetim sırasında, ilgili parti tarafından icra dairesi ödemelerinin niteliklerinin ayrıştırılmasına ilişkin evrak sunulmamış bile olsa, hakkaniyet ve adil sonuç için mahkemece kabul görmüş değerlendirme kriterleri gereği, icra dairelerinden ilgili dosyaların getirtilerek anapara ve parti tüzel kişiliği sorumluluk alanı dışı sayılan faiz ve masraflar bölümünün ayırt edilmesi yapılmaksızın, eksik inceleme ile 6. madde başlığı altında sayılan, yapılmış 149.051,81.- TL giderin tamamının irad kaydına gerek olmadığı yolundaki kararda hukuka ve önceki kararlarımıza uyarlık bulunmamaktadır.

Anılan nedenle kararın bu bölümüne katılınmamıştır.