ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2006/20 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/12

Karar Günü:21.6.2011

R.G. Tarih-Sayı:09.07.2011-27989

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Anavatan Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

Anavatan Partisi'nin 31.10.2009 gününde yapmış olduğu 10. Olağan Büyük Kongresinde Parti Genel Kurulunca, Demokrat Parti ile birleşmesi şartıyla parti tüzel kişiliğinin sona ermesine, bu birleşme nedeniyle Parti'nin Türkiye Cumhuriyeti Kanunları gereğince edindiği mal varlığını oluşturan taşınır-taşınmaz mallar, haklar, alacaklar ve borçlar ile kamu ve özel hukuk kişileri, gerçek kişiler ve mahkemeler nezdinde, üyelik formlarında ve bunlarla ilgili her tür evraktaki haklar, yetkiler ve yükümlülüklerin bütün sonuçlarıyla birlikte Demokrat Parti'ye devrederek, Demokrat Parti adı altında birleşerek hukuki varlığına son verilmesine karar verilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A. Necmi ÖZLER, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.2.2007 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Anavatan Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarının gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca Parti'ye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

3- Gerekli bildirimin yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2005 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Anavatan Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2005 yılı gelirlerinin 8.177.606,35 YTL., borçlarının 785.084,86 YTL., giderlerinin 4.769.260,87 YTL., alacaklarının 38.733,57 YTL., 2006 yılına devreden nakit mevcudunun 4.154.696,77 YTL. olduğu, gelir ve borç rakamları toplamı ile gider, alacak ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 6.625.317,79 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 643.316,22 YTL. si gelecek yıla devreden borçlar, 49.261,81 YTL. si geçen yıldan devreden nakit mevcudu, 7.100.- YTL. si aidat gelirleri, 493.568,41 YTL. si bağış gelirleri, 78.441,99 YTL. si mal varlığı gelirleri ve 5.353.629,36 YTL. si devletçe yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 2.337.373,42 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 141.768,64 YTL. si gelecek yıla devreden borçlar, 109.193,43 YTL. si geçen yıldan devreden nakit mevcudu, 81.764,08 YTL. si aidat gelirleri, 1.851.163,18 YTL. si bağış gelirleri, 121.494,92 YTL. si mal varlığı gelirleri, 8.500.- YTL. si balo, eğlence, konser vb. gelirleri, 18.489,17 YTL. si ilden ilçeye ve ilden ile aktarılanlar ve 5.000.- YTL. si genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 2.512.199,36 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 109.870,51 YTL. si geçen yıldan devreden borçlar, 30.431,57 YTL. si gelecek yıla devreden alacaklar, 196.412,30 YTL. si personel giderleri, 1.795.125,63 YTL. si genel yönetim giderleri, 22.900,85 YTL. si seyahat giderleri, 5.900.- YTL. si yayın giderleri, 3.663,9 YTL. si bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 342.894,60 YTL. si taşınır taşınmaz mal giderleri ve 5.000.- YTL: si teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2006 yılına devreden nakit mevcudu 4.113.118,43 YTL. dir.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2005 yılı için 41,29 YTL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Anavatan Partisi Genel Merkezi'nin 2005 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 11.3.2011 tarih ve 39-1787 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 5.4.2011 tarih ve 2428-41 sayılı yazıyla cevap verilmiştir.

1- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 13.039,49 YTL. tutarındaki çeşitli vergiler ve sigorta primi gecikme bedelleri ile trafik cezalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri hazine yardımı almayan bir parti olarak harcamalarını bağış ve yardımlarla sürdürebilmek zorunda olduklarından bazı harcamaların zamanında yapılmadığını bildirmişlerdir.

Parti o yıl 5.353.629,36 YTL. tutarında Hazine yardımı almış ve banka-kasasında toplam 4.113.118,43 YTL. tutarında nakit devrinde bulunmuştur. Bu nedenle parti yetkililerinin ileri sürmüş oldukları gerekçe yerinde bulunmamıştır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zamları ile trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 13.039,49 YTL. tutarındaki çeşitli vergiler ve sigorta primi gecikme bedelleri ile trafik cezaları, parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda gösterilen 4.761,58 YTL. tutarındaki harcamaların fatura aslı yerine noter tasdikli suret fotokopisine dayanılarak gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri alınan faturaların bir kısmının postada kaybolması veya yetkisiz kişilere teslim edildiğinden muhasebeye intikal etmemesi nedeniyle bu tür faturaların suretlerinin noter tasdikli hale getirilerek dosyalara konulma zorunluluğunun doğduğunu bildirmişlerdir.

Bir parti adına düzenlenmiş belgenin o parti haricinde başka bir kişi veya kuruluşça kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yasal bir zorunluluk olmadıkça (motorlu araç alımlarında trafik tescilinde faturanın aslının istenmesi gibi) parti adına düzenlenmiş faturaların asıllarının gider belgesi olarak ibraz edilmesi gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2005 yılı için 41,29 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura aslı bulunmaksızın gider kaydedilen ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 4.761,58 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

3- Aşağıdaki tabloda gösterilen icra dosyalarına yapılan ödemelerle ilgili olarak; belgesi olmayanların belgelerinin gönderilmesi, tüm ödemelerde ki ana para, faiz ve diğer masraf miktarlarının ayrı ayrı belirtilmesi, faiz ve diğer masrafların parti bütçesinden karşılanma nedeninin açıklanması partiden istenmiş, parti yetkilileri cevap yazılarında mahkeme kararları sonucu çıkan ödemelerde alacaklı tarafın karar kendilerine tebliğ edilmeden icraya verip tahsil etmeye çalıştığını, mahkeme kararlarını bir bütün olarak görmek gerektiğini ve mahkeme sonucu icra dairesinin ana para ve gecikme faizlerinin tamamını alarak dosyayı kapattığını, bu nedenle mahkeme kararlarından ana para ile diğer faiz ve masrafların ayrılmaması gerektiğini belirtmişler ve icra yazısı olup mahkeme kararları olmayan dosyaları icra arşivlerinden çıkartarak sunmuşlardır.

Belirtilen icra dosyalarının çoğunluğunun konusu partide ücret mukabili çalışan personelin maaş, fazla çalışma, yol ve yiyecek parası, kıdem ve ihbar tazminatı gibi alacaklarıdır. Parti, parası olduğu halde gerekçesiz olarak ücret mukabili çalıştırdığı kişilere söz konusu ödemeleri zamanında yapmadığından mahkeme kararı verilmiş ve faizi ile beraber ödemek zorunda kalmıştır.

Diğer icra dosyaları ise, vekalet ücreti, telefon faturası ve tazminat ödemelerinin zamanında yapılmamasından kaynaklanmaktadır.

Şirket borcu olarak alınan dosya C.F. Prodüksiyon Ticaret ve Sanayi Limited Şirketi ile ilgili olup, şirketin partiye verdiği mallarla ilgili olarak düzenlediği fatura toplamının 53.610.- YTL. eksik ödenmesi dolayısıyla şirketin İstanbul 7. Asliye Ticaret Mahkemesine açtığı dava sonucu verilen mahkeme kararından kaynaklanmaktadır. Parti söz konusu şirkete, faturaları düzenlediği ve malları teslim ettiği halde belirtilen tutar kadar eksik ödemede bulunmuş ve borcuna karşı çıkmıştır. Şirket alacağı ile ilgili dava açmış ve dava sonucu 53.610.- YTL. tutarındaki borç; inkar tazminatı, faiz ve masraflarla birlikte 137.500.- YTL. olarak ödenmiştir.

Parti görevlilerinin, işlerini iyi takip etmemeleri ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu belirtilen ödemelerin zamanında yapılmaması dolayısıyla mahkeme kararları verilmiş ve borçlar faizi ile beraber katlanarak ödenmek zorunda kalınmıştır. Kişisel sorumluluk kapsamında olduğu düşünülen faiz ve diğer masraflardan parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır.

Parti yetkililerinin yapmak zorunda oldukları ödemeleri zamanında yapmamaları sonucu oluşan faiz ve diğer masraflardan oluşan toplam 174.902,36 YTL., parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

4- Kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri söz konusu kişilerin partideki görevlerini belirtmişler, uçak biletlerinin seyahat acentesinin kapalı olduğu bir saatte alındığından fatura alınamadığını ve otobüs biletinin de görev nedeniyle alındığını belirtmişlerdir.

Partinin gider yazdığı seyahat belgelerinin çoğunda ya parti adına fatura kesilmiş ya da kişi adıyla beraber parti adına da belgede yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen seyahat belgeleri ise bunların dışında kalanlar olup, gider belgeleri arasında bu kişilerin parti adına ve parti faaliyeti için seyahat ettiklerini gösteren herhangi bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Kişiler adına düzenlenen belgelerle yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 739.- YTL. tutarındaki harcama parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 193.442,43 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 2.295.795,08 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 96.605,91 YTL. si geçen yıldan devreden borçlar, 8.302 YTL. si gelecek yıla devreden alacaklar, 126.528,07 YTL. si personel giderleri, 1.569.753,08 YTL. si genel yönetim giderleri, 57.000,14 YTL. si seyahat giderleri, 46.192,31 YTL. si yayın giderleri, 58.314,57 YTL. si bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 16.244,80 YTL. si seçim giderleri, 19.267,34 YTL. si balo, eğlence, konser vb. faaliyet giderleri, 279.097,69 YTL. si taşınır taşınmaz mal giderleri ve 18.489,17 YTL: si ilden ilçeye ve ilden ile yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2006 yılına devreden nakit mevcudu 41.578,34 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Anavatan Partisi'nin 2005 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2005 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz YTL. yi aşan 550.122,52 YTL. değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 54.000.- YTL. değerinde daire olarak taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2005 yılında edinilen, değerleri toplamı 550.122,52 YTL. olan taşınır malların 325.674,70 YTL. si Genel Merkez, 224.447,82 YTL. si ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, yazıcı, tv, telefon, dolap, halı, kilim vb.) ve taşıt araçları olup, tamamı satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2005 yılında edinilen, değeri 54.000 YTL. olan daire niteliğindeki taşınmaz Diyarbakır il örgütü tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Anavatan Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2005 yılında edindiği değeri yüz YTL. yi aşan taşınır mal ve taşınmaz mal edinimlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Anavatan Partisi'nin yeni adıyla Demokrat Parti'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2005 yılı kesinhesabında gösterilen 8.177.606,35 YTL. geliri, 785.084,86 YTL. borçları, 4.769.260,87 YTL. gideri, 38.733,57 YTL. alacakları ile 4.154.696,77 YTL. nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna,

2- Kesinhesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 193.442,43 YTL. karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

21.6.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.