ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2003/31 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/11

Karar Günü:4.5.2011

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Anavatan Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

Anavatan Partisi'nin 31.10.2009 gününde yapmış olduğu 10. Olağan Büyük Kongresinde Parti Genel Kurulunca, Demokrat Parti ile birleşmesi şartıyla parti tüzel kişiliğinin sona ermesine, bu birleşme nedeniyle Parti'nin Türkiye Cumhuriyeti Kanunları gereğince edindiği mal varlığını oluşturan taşınır-taşınmaz mallar, haklar, alacaklar ve borçlar ile kamu ve özel hukuk kişileri, gerçek kişiler ve mahkemeler nezdinde, üyelik formlarında ve bunlarla ilgili her tür evraktaki haklar, yetkiler ve yükümlülüklerin bütün sonuçlarıyla birlikte Demokrat Parti'ye devrederek, Demokrat Parti adı altında birleşerek hukuki varlığına son verilmesine karar verilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Mehmet ERTEN'in katılımıyla 22.10.2003 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Anavatan Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Anavatan Partisi'nin, 2002 yılında edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listelerin, 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 74. maddesi uyarınca, Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesine göre Parti'ye 30 gün süre verilmesine, bu süre içinde istenilen bilgi ve belgelerin gönderilmemesi halinde aynı Yasa'nın 111. maddesine göre işlem yapılmak üzere durumun Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na duyurulacağının Parti'ye bildirilmesine, gerekli tebligatın yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

Söz konusu eksiklik Parti tarafından gönderilen belgelerle giderildiğinden,

Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa Yıldırım, A. Necmi ÖZLER, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.2.2007 gününde yapılan inceleme toplantısında;

Anavatan Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyadaki eksiklik giderildiğinden işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2002 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Anavatan Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2002 yılı gelirlerinin 26.528.296.595.171.- lira, borçlarının 1.370.560.089.090.- lira, giderlerinin 25.670.813.034.970.- lira, alacaklarının 164.418.908.752 .- lira, 2003 yılına devreden nakit mevcudunun 2.063.624.740.539.- lira olduğu, gelir ve borç rakamları toplamı ile gider, alacak ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 21.344.149.896.763.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 86.220.787.650.- lirası bağış gelirleri, 307.087.950.000.- lirası aidat gelirleri, 2.701.909.481.040.- lirası parti mal varlığı gelirleri, 17.203.964.700.000.- lirası devlet yardımı ve 1.044.966.978.073.- lirası ödenecek yasal kesintiler ve borçlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 6.554.706.787.498.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 1.605.263.167.879.- lirası bağış gelirleri, 137.576.051.002.- lirası aidat gelirleri, 35.079.647.363.- lirası parti mal varlığı gelirleri, 60.050.000.000.- lirası balo, konser, eğlence vb. faaliyet gelirleri, 3.866.740.000.000.- lirası genel merkez yardımı, 494.150.018.000.- lirası ilden ilçeye ilçeden ile aktarılan, 30.254.792.237.- lirası geçen yılın gelir fazlası ve 325.593.111.017.- lirası ödenecek yasal kesintiler ve borçlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 19.441.335.418.513.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 583.222.286.457.- lirası personel giderleri, 20.571.980.000.- lirası yayın giderleri, 293.115.404.830.- lirası demirbaş eşya giderleri, 139.748.749.769.- lirası seyahat giderleri, 25.043.857.533.- lirası rozet, bayrak, flama vb. giderleri, 16.698.518.800.- lirası balo eğlence giderleri, 10.221.380.984.224.- lirası seçim giderleri, 3.866.740.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlar, 4.100.163.687.544.- lirası genel giderler, 10.231.040.604.- lirası geçen yılın gider fazlası ve 164.418.908.752.- lirası gelecek yıla devreden alacaklardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılına devreden nakit mevcudu 1.902.814.478.250.- liradır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2002 yılı için 18.175.300.- lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Anavatan Partisi Genel Merkezi'nin 2002 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 3.2.2011 tarih ve 15-1333 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 28.2.2011 tarih ve 1968-22 sayıyla evrak girişi yapılan yazıyla cevap verilmiştir.

1- Kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri bazı programların ve bu programa katılacak parti görevlilerinin önceden belli olmaması nedeniyle giderlerin şahıslar tarafından yapılıp daha sonra parti tarafından karşılanmasının zorunlu hale geldiğini, parti faaliyeti olmayan seyahatlerin giderlerinin karşılanmasının söz konusu olmadığını belirtmişler ve seyahat gideri ödenen kişilerden bazılarının partide hangi görevde bulunduğunu sıralamışlardır.

Partinin gider yazdığı seyahat belgelerinin çoğunda ya parti adına fatura kesilmiş ya da kişi adıyla beraber parti adına da belgede yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen seyahat belgeleri ise bunların dışında kalanlar olup, gider belgeleri arasında bu kişilerin parti adına ve parti faaliyeti için seyahat ettiklerini gösteren herhangi bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de herhangi bir belge ibraz edilmemiştir. Şahıslar tarafından karşılanıp sonradan partiden alınan giderlere ilişkin belgelerin de parti adına düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Kişiler adına düzenlenen belgelerle yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 1.651.400.000 lira.- (1.651,40 YTL.) tutarındaki harcamanın parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 8.950.454.076 lira tutarındaki telefon ve su gecikme bedelleri ile trafik cezalarının gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri sadece trafik cezalarıyla ilgili olarak araç satışında vergi borcu yoktur yazısı alabilmek amacıyla ve şoförlerden tahsil olanağı da bulunmadığından cezaların ödendiği yönünde açıklamada bulunmuşlardır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme bedelleri ile trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 8.950.454.076.- lira (8.950,45 YTL.) tutarındaki telefon ve su gecikme bedelleri ile trafik cezaları parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

3- Aşağıda gösterilen 8.459.685.020.- lira tutarındaki harcamaların fatura aslı yerine faksı, fotokopisi veya noter tasdikli suret fotokopisine dayanılarak gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri alınan faturaların bir kısmının postada kaybolması veya yetkisiz kişilere teslim edildiğinden muhasebeye intikal etmemesi nedeniyle bu tür faturaların suretlerinin noter tasdikli hale getirilerek dosyalara konulma zorunluluğunun doğduğunu bildirmişlerdir.

Bir parti adına düzenlenmiş belgenin o parti haricinde başka bir kişi veya kuruluşça kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yasal bir zorunluluk olmadıkça (motorlu araç alımlarında trafik tescilinde faturanın aslının istenmesi gibi) parti adına düzenlenmiş faturaların asıllarının gider belgesi olarak ibraz edilmesi gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2002 yılı için 18.175.300.- lira) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura aslı bulunmaksızın gider kaydedilen ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 8.459.685.020.- liranın (8.459,68 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 19.061.539.096.- lira (19.061,53 YTL.) gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye gelir kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 6.393.896.525.209.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 118.593.750.090.- lirası geçen yılın gider fazlası, 437.608.294.213.- lirası personel giderleri, 141.110.170.331.- lirası yayın giderleri, 264.952.930.619.- lirası demirbaş eşya giderleri, 220.112.155.754.- lirası seyahat giderleri, 2.669.915.163.352.- lirası seçim giderleri, 30.112.870.000.- lirası rozet, bayrak, flama vb. giderleri, 71.999.394.000.- lirası balo eğlence giderleri, 1.945.341.778.850.- lirası genel giderler ve 494.150.018.000.- lirası ilden ilçeye ilçeden ile aktarılanlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2003 yılına devreden nakit mevcudu 160.810.262.289.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Anavatan Partisi'nin 2002 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2002 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 313.048.368.543 lira değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 155.000.000.000.- lira değerinde daire ve dükkan olarak taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2002 yılında edinilen, değerleri toplamı 313.048.368.543.- lira olan taşınır malların 203.095.437.924.- lirası Genel Merkez, 109.952.930.619.- lirası ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, yazıcı, tv, telefon, dolap, halı, kilim vb.) ve taşıt araçları olup, tamamı satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2002 yılında edinilen, daire ve dükkan alımlarından oluşan ve değerleri toplamı 155.000.000.000.- lira olan taşınmaz malların tamamı il örgütleri tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Anavatan Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2002 yılında edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mal ve taşınmaz mal edinimlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Anavatan Partisi'nin yeni adıyla Demokrat Parti'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2002 yılı kesinhesabında gösterilen 26.528.296.595.171.- lira (26.528.296,59 YTL.) geliri, 1.370.560.089.090.- lira (1.370.560,08 YTL.) borçları, 25.670.813.034.970.- lira (25.670.813,03 YTL.) gideri, 164.418.908.752.- lira (164.418,90 YTL.) alacakları ile 2.063.624.740.539.- lira (2.063.624,74 YTL.) nakit devrinin Hazine'ye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna,

2- Kesinhesapta gösterilen giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 19.061.539.096.- lira (19.061,53 YTL.) karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

4.5.2011 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.