ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2000/8 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2011/1

Karar Günü:4.5.2011

R.G. Tarih-Sayı:28.06.2011-27978

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Anavatan Partisi'nin 1999 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

Anavatan Partisi'nin 31.10.2009 gününde yapmış olduğu 10. Olağan Büyük Kongresinde Parti Genel Kurulunca, Demokrat Parti ile birleşmesi şartıyla parti tüzel kişiliğinin sona ermesine, bu birleşme nedeniyle Parti'nin Türkiye Cumhuriyeti Kanunları gereğince edindiği mal varlığını oluşturan taşınır-taşınmaz mallar, haklar, alacaklar ve borçlar ile kamu ve özel hukuk kişileri, gerçek kişiler ve mahkemeler nezdinde, üyelik formlarında ve bunlarla ilgili her tür evraktaki haklar, yetkiler ve yükümlülüklerin bütün sonuçlarıyla birlikte Demokrat Parti'ye devrederek, Demokrat Parti adı altında birleşerek hukuki varlığına son verilmesine karar verilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Rüştü SÖNMEZ, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Enis TUNGA'nın katılımıyla 30.10.2001 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Anavatan Partisi'nin 1999 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyadaki eksiklikler giderildiğinden işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 69 ve 70. maddelerine göre siyasi partiler, gelir ve gider belgelerini, Anayasa Mahkemesi'nin ilk inceleme kararının kendilerine bildirilmesinden itibaren beş yıl saklamakla yükümlüdürler. Dosyanın incelenmesinden, kesinhesabın ilk inceleme kararının partiye bildirilmesinden itibaren beş yıllık sürenin geçtiği saptanmış, bu durumda esas incelemenin yapılıp yapılamayacağının ön mesele olarak tartışılması gerekmiştir.

Parti, kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir ve gider belgeleri ile defter kayıtlarını ilk inceleme kararının Partiye bildirilmesinden itibaren beş yıl geçtikten sonra Anayasa Mahkemesi'ne göndermiş olup, Yasa'da Anayasa Mahkemesi'nin gönderilen siyasi parti hesaplarını esastan incelemesine ilişkin bir süre öngörülmediğinden, ilk inceleme kararının partiye bildirilmesinden itibaren beş yıllık süre geçmiş olsa da kesinhesabın esas incelemesinin yapılmasına bir engel bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Osman Alifeyyaz PAKSÜT bu görüşe katılmamıştır.

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1999 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Anavatan Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 1999 yılı gelirlerinin 9.427.769.841.764.- lira, borçlarının 380.030.586.916.- lira, giderlerinin 9.702.427.835.056.- lira, alacaklarının 33.567.197.914.- lira, 2000 yılına devreden nakit mevcudunun 71.805.395.710.- lira olduğu, gelir ve borç rakamları toplamı ile gider, alacak ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 7.113.209.048.850.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 12.850.000.000.- lirası bağış gelirleri, 229.560.000.000.- lirası aidat gelirleri, 1.248.960.194.776.- lirası parti mal varlığı gelirleri, 5.113.152.000.000.- devlet yardımı, 315.116.076.448.- lirası geçen yıldan devreden nakit ve 193.570.777.626.- lirası ödenecek yasal kesintiler ve borçlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 2.694.591.379.830.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 740.988.516.504.- lirası bağış gelirleri, 164.238.168.393.- lirası aidat gelirleri, 155.836.328.341.- lirası parti mal varlığı gelirleri, 11.818.163.836.- lirası rozet, bayrak, yayın, makbuz, kimlik kartı vb. satış gelirleri, 61.551.930.279.- lirası balo, konser, eğlence vb. faaliyet gelirleri, 1.081.142.000.000.- lirası genel merkez yardımı, 272.593.979.721.- lirası ilden ilçeye ilçeden ile aktarılan, rozet, bayrak, yayın, makbuz, kimlik kartı vb. satış gelirleri, 19.962.483.466.- lirası geçen yıldan devreden nakit ve 186.459.809.290.- lirası ödenecek yasal kesintiler ve borçlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 7.101.333.394.312.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 221.980.715.647.- lirası personel giderleri, 23.067.075.400.- lirası yayın giderleri, 449.406.707.140.-lirası taşınır ve taşınmaz mal alım giderleri, 146.437.382.098.- lirası seyahat giderleri, 4.091.090.301.087.- lirası seçim giderleri, 87.321.541.788.- lirası rozet, bayrak, flama vb. giderleri, 1.081.142.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlar, 996.722.277.500.- lirası genel giderler ve 4.165.393.652.- lirası 2000 yılına devreden alacaklardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2000 yılına devreden nakit mevcudu 11.875.654.538.-liradır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 2.634.661.638.658.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 25.908.505.618.- lirası 1998 yılından devreden borçlar, 29.401.804.262.- lirası 2000 yılına devreden alacaklar, 212.547.870.843.- lirası personel giderleri, 62.628.356.753.- lirası yayın giderleri, 75.432.901.963.- lirası taşınır ve taşınmaz mal alım giderleri, 70.286.463.700.- lirası seyahat giderleri, 1.036.463.268.427.- lirası seçim giderleri, 18.351.187.184.- lirası rozet, bayrak, flama vb. giderleri, 34.119.377.193.- lirası balo, konser, eğlence vb. faaliyet giderleri, 796.927.922.994.- lirası genel giderler ve 272.593.979.721.- lirası ilden ilçeye ilçeden ile aktarılanlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2000 yılına devreden nakit mevcudu 59.929.741.172.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Anavatan Partisi'nin 1999 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 1999 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 495.047.804.228.-lira değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 28.921.393.000.- lira değerinde arsa olarak taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 1999 yılında edinilen, değerleri toplamı 495.047.804.228 lira olan taşınır malların 448.993.218.265 lirası Genel Merkez, 46.054.585.963 lirası ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, taşıt araçları ve muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, tv, telefon, dolap, halı, kilim vb.) olup, tamamı satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 1999 yılında edinilen ve değerleri toplamı 28.921.393.000.- lira olan arsa niteliğindeki taşınmaz malların tamamı il örgütleri tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Anavatan Partisi'nin 1999 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 1999 yılında edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mal ve taşınmaz mal edinimlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Anavatan Partisi'nin yeni adıyla Demokrat Parti'nin 1999 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- İlk inceleme kararının partiye bildirilmesinden itibaren beş yıllık süre geçmesinin kesinhesabın esas incelemesinin yapılmasını engellemeyeceğine, Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- Parti'nin 1999 yılı kesinhesabında gösterilen 9.427.769.841.764.- lira (9.427.769,84 YTL.) geliri, 380.030.586.916.- lira (380.030,58 YTL.) borçları, 9.702.427.835.056.- lira (9.702.427,83 YTL.) gideri, 33.567.197.914.- lira (33.567,19 YTL.) alacakları ile 71.805.395.710.- lira (71.805,39 YTL.) nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,

4.5.2011 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

Anavatan Partisi'nin 1999 yılı kesinhesabının malî denetimi 4.5.2011 tarihinde sonuçlandırılmıştır. Buna göre, denetimin sonuçlandırılması, 1999 yılı hesaplarının Anayasa Mahkemesi'ne sunulmasından itibaren 11 yıl sürmüştür. Bu sürenin büyük bir bölümünde dosya, Anayasa Mahkemesi'nde herhangi bir mücbir sebep veya mazeret olmaksızın bekletilmiştir.

Yasalarda mali denetim için belli bir süre veya zamanaşımı öngörülmüş olmamakla birlikte, siyasî partilerin gelir-gider belgelerini Anayasa Mahkemesi'nin ilk inceleme kararının kendilerine tebliğinden itibaren 5 yıl süreyle saklamak mecburiyetinde olmaları (S.P.K. madde 69 ve 70), yasakoyucunun, mali denetimin yapılması için azami makul süreyi 5 yıl olarak gördüğünü ortaya koymaktadır.

Anayasa'nın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti'nin bir hukuk devleti olduğu belirtilmiş; 36. maddesinde adil yargılanma hakkı güvence altına alınmıştır. Anayasa Mahkemesi'nin, kişilerin uzun ve belirsiz sürelerle yaptırım tehdidi altında tutulmalarının hukuk devleti ilkesinin gereği olan belirlilik ve hukuk güvenliği ile bağdaşmadığı yolunda verilmiş çeşitli kararları; yargısal bir faaliyet olan siyasî parti malî denetiminin, adil yargılama hakkının icabı olan 'makul süre' ölçütü dışında tutulamayacağı ve hakkaniyet gerekleri gözetildiğinde, siyasî hayattan çekilmiş, tüzel kişiliği sona ermiş bir partinin hesaplarının esas denetiminin 11 yıl sonra yapılmasının Anayasa'nın 2. ve 36. maddeleriyle bağdaşmayacağı yolunda edindiğim vicdani kanaat nedeniyle karara katılmıyorum. Dosyanın işlemden kaldırılması gerekir.