ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2006/18 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/7

Karar Günü:3.3.2010

R.G. Tarih-Sayı:20.03.2010-27527

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Doğru Yol Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A.Necmi ÖZLER, Şevket APALAK, Serruh KALELİ, ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT' ün katılımıyla 27.2.2007 gününde yapılan inceleme toplantısında,

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2005 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Doğru Yol Partisi 2005 yılı gelirleri toplamının 13.880.747,30 YTL, giderleri toplamının 14.535.387,54 YTL ve borçlarının 780.973,97 YTL olduğu, 126.333,73 YTL kasa ve banka mevcudunun 2006 yılına devrettiği anlaşılmıştır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin gelirleri 9.690.002,45 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 8.701.770,49 YTL.si genel bütçe yardımı, 296.000.-YTL.si kira geliri, 19.596.-YTL.si sair gelirler, 12.500.-YTL.si satış gelirleri, 626.066,74 YTL.si faiz gelirleri, 34.069,22 YTL.si 2004 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 4.190.744,85 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 51.292,73 YTL.si üye giriş aidatı, 97.650,42 YTL.si üye yıllık aidatı, 1.404.964,50 YTL.si bağış ve yardımlar, 2.431.200.-YTL.si genel merkez yardımı, 67.687.-YTL.si faaliyet gelirleri, 92.062,74 YTL.si sair gelirler ve 45.887,46 YTL.si 2004 yılından devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2005 yılı kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılı giderleri 10.187.307,49 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 1.523.276,17 YTL.si personel giderleri, 2.431.200.-YTL.si teşkilata yardım, 598.314,36 YTL.si temsil ağırlama gideri, 49.266,43 YTL.si basılı kağıt kırtasiye gideri, 387.578,71 YTL.si haberleşme gideri, 732.312,42 YTL.si taşıma ve vasıta gideri, 227.732,94 YTL.si seyahat gideri, 648.902,71 YTL.si kira gideri, 44.229,65 YTL.si tamir bakım onarım gideri, 268.671,06 YTL.si ısıtma aydınlatma temizlik gideri, 127.748,47 YTL.si vergi, harç, noter ve sigorta gideri, 16.779,01 YTL.si demirbaş alımları, 849.578.-YTL.si satın alınan propaganda malzeme giderleri, 1.698.207,51 YTL.si basın yayın giderleri, 506.674,96 YTL.si geçen yıldan kalan borç ödemesi, 76.835,09 YTL.si sair giderlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2006 yılına devreden kasa ve banka mevcudu 57.906,03 YTL.dir.

Doğru Yol Partisi Genel Merkezi'nin 2005 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Yine aynı Kanun'un Gider Pusulası başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2005 yılı için 41,29 YTL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde,

'Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

1- Aşağıdaki tabloda belirtilen otobüs ve uçak biletlerinin kişiler adına veya isimsiz olarak düzenlendiği, bu giderlerinde parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

Parti sorumluları 'Aşağıda seyahat gideri parti tarafından ödenmiş şahısların partideki görevleri belirtilmiş olup bazı programların ve bu programa katılacak parti yönetici ve görevlilerinin önceden belli olmaması giderlerin şahıslar tarafından yapılıp Genel Merkezimizce daha sonradan karşılanmasını zorunlu hale getirmiştir. Bunun dışında Parti faaliyeti olmayan seyahatler için adı geçen şahısların giderlerin Genel Merkezce karşılanması söz konusu değildir.'

şeklinde beyanda bulunmuşlardır.

Kimi otobüs biletlerinde isim olmakla birlikte kimilerinde de isim bulunmamaktadır. Seyahat giderlerine ilişkin yapılan görevlendirme olurları sunulmamış, genel ifadeler kullanılarak cevap verilmiştir. Seyahat harcamalarının parti adına yapıldığına ilişkin bilgi ve belge bulunmadığından dolayı parti adına yapılmayan seyahat ( otobüs ve uçak biletlerinin) giderleri parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Seyahat Giderlerine Ait Tablo

Toplam: 13.625,5 YTL

2- Parti görevlilerinin vergi ve sigorta ile ilgili yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammı Parti bütçesinden ödenmiştir.

Parti sorumluları, Genel merkezin parasının kalmadığı, gelen Hazine yardımı ile borçların ödendiğini söylemişlerdir.

Parti yetkililerinin kanuni yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Aksi halde bu tedbirlerin alınmaması sonucu oluşacak gecikme zamları parti bütçesinden ödenecektir ki bunu kabul etmek mümkün değildir. Kaldı ki Hazine yardımı alan bir Parti için paranın olmadığı şeklinde yapılan savunma da yerinde değildir.

Parti görevlilerinin vergi ile ilgili yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammından parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Gecikme Zammına İlişkin Liste

Toplam:10.039,8 YTL

3- Parti görevlilerinin vergi ve harç ile ilgili yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammı ile otoyol cezalı geçiş ücretleri Parti bütçesinden ödenmiştir.

Parti sorumluları, Araçlara ait trafik cezaları araçların listede görüleceği gibi Genel Merkeze ait olması nedeniyle ödenmek zorunda kalındığını belirtmişlerdir.

Parti görevlilerinin trafik harcı yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammı ile cezalı geçiş ücretlerinden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Gecikme Zammı ve Cezalara İlişkin Liste

Toplam:1.734,88 YTL

4- Basın mensuplarının toplam 7.164,97 YTL tutarındaki uçak biletleri parti bütçesinden karşılanmıştır.

Parti sorumluları, 'Parlament Seyahat faturalarında gözüken aşağıda isimleri belirtilen uçak biletleri mitinge davet ettiğimiz gazeteciler TV muhabiri ve gazete köşe yazarlarına aittir. Takdir edeceğiniz gibi seçim dönemlerinde medyaya yer alarak partimizin görüşlerini kamuoyuna yansıtmak için tamamı ulusal yayın yapan medya mensupları davet edilmiştir.' şeklinde cevap vermişlerdir.

Haber amaçlı mitingi izleyen basın mensuplarının yapacakları giderlerin kendi kuruluşları tarafından karşılanması gereken yönetim gideri olduğu dikkate alındığında, basın mensuplarının seyahat giderlerinin Parti yerine kendi ait oldukları kuruluşlarca karşılanması gerektiği sonucuna varılmıştır.

5- 10.12.2005 tarih ve 663 yevmiyenin incelenmesinde, Hatay Birlik Tic.San.A.Ş. den 10.12.2005 tarih ve 425244 numaralı fatura ile 40 adet nar ekşisi, 40 adet hatmar tuzlu yoğurt, 40 adet biber salçası, 40 adet sızma zeytin yağı, 80 adet garlı sabun, 40 adet zahter, 40 adet kabak tatlısı vb.nin alındığı ve 1.559,20.-YTL.lik tutar parti bütçesinden ödenmiştir.

Parti yetkilileri, 'Hatay mitingine gelen basın mensupları ve köşe yazarlarına yöresel özeliklere ait birer adet hediye paketi yapılmış verilmiştir.' şeklinde cevap vermişlerdir.

Parti yetkilileri hangi basın mensuplarına alındığına dair isim listesi sunmamışlardır. Alınan sayı ile basın mensubu ve köşe yazarları arasında tam bir bağ kurulamamıştır. Bu nedenle bu alımlar Parti adına yapılmış bir gider olarak kabul edilmemiştir.

6- Aşağıda gösterilen 5.499,31 YTL tutarındaki gider fatura aslı yerine fotokopisine dayanılarak yapılmıştır.

Parti sorumluları, 'Bahiste geçen faturalar postada veya servis faturaları şoförlere teslim edildiğinden dolayı kaybolmuş ve aslı gibidir diye tasdik edilip konulmuştur.' şeklinde cevap vermişlerdir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2005 yılı için 41,29 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle fatura fotokopisine dayanılarak kaydedilen giderin, Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Fatura Fotokopisi ile Yapılan Gidere Ait Tablo

Toplam 5.499,31 YTL

7- Basın mensuplarının konaklama bedelleri parti bütçesinden karşılanmıştır.

Parti sorumluları, 'Partimizin propagandasını yapmak, basında mitinglerimizin yer alması amacıyla mitinge davet ettiğimiz basın mensuplarını ağırlamak amacıyla otel faturaları ödenmiştir.' Şeklinde cevap vermişlerdir.

Haber amaçlı mitingi izleyen basın mensuplarının yapacakları giderlerin kendi kuruluşları tarafından karşılanması gereken yönetim gideri olduğu dikkate alındığında, basın mensuplarının konaklama giderlerinin Parti yerine kendi ait oldukları kuruluşlarca karşılanması gerektiği sonucuna varılmıştır.

489,08 YTL

8- Genel Merkez gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda gösterilen harcamanın dayanağı olarak Ali Atıf Bir imzalı yazının eklendiği görülmüştür.

Parti sorumluları, 'Ali Atıf Bir Eskişehir Üniversitesi Öğretim Görevlisi dir. Kendisinden Reklam Kampanyamız konusunda danışmanlık alınmış olup. Gelir Vergisi 18. Madde gereği kendisine ödeme yapılmış ve yapılan ödemeden Kesilen % 17 Stopaj zamanında Vergi Dairemize yatırılmıştır. Tüm ödemelerin Banka kanalı ile ve Vergi Usul Kanuna uygun olarak yapılmış olması ve şahısların fatura kesecek ticari faaliyetinin bulunmadığının tarafınızca da değerlendirilmesini arz ederiz.' şeklinde cevap vermişlerdir.

Ali Atıf Bir'e Türkiye Lider Araştırması Analizi projesi, Doğru Yol Partisi reklam kampanyası stratejik analizi çalışması projesi ve Doğru Yol Partisi reklam kampanyası değerlendirme çalışması karşılığı olarak toplam 80.676.-YTL ödeme yapılmıştır. Alınan hizmet bedeli karşılığı fatura kesilmediği gibi serbest meslek makbuzu ve gider pusulası da düzenlenmemiştir. Parti yetkilileri söz konusu kişinin fatura düzenlemek mecburiyetinde olmadığını belirtmişler ise de bu durumda bu kişiye Vergi Usul Kanunu'nda belirtilen gider pusulası düzenlenerek ödeme yapılması gerekirdi. Belgelerin incelenmesinde A4 kağıdına yazılmış temlikname başlıklı kağıda dayanılarak ödeme yapıldığı görülmüştür. Vergi Usul Kanunu'nda sayılan belgeler olmadan ödeme yapılması kabul edilemeyeceğinden söz konusu 80.676.-YTL.nin Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Toplam: 80.676.- YTL

Sonuç olarak, parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan giderlerin parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 120.788,74 YTL ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 4.348.080,05.-YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 470.312,63 YTL.si personel giderleri, 186.283,50 YTL.si teşkilata yardım, 375.497,92 YTL.si temsil ağırlama gideri, 106.142,05 YTL.si basılı kağıt kırtasiye gideri, 445.831,38 YTL.si haberleşme gideri, 803.009,18 YTL.si taşıma ve vasıta gideri, 107.429,48 YTL.si seyahat gideri, 873.793,49 YTL.si kira gideri, 62.002,35 YTL.si tamir bakım onarım gideri, 285.019,16 YTL.si ısıtma aydınlatma temizlik gideri, 17.314,37 YTL.si vergi, harç, noter ve sigorta gideri, 34.657,74 YTL.si demirbaş alımları, 87.521,15 YTL.si satın alınan propaganda malzeme giderleri, 131.142,64 YTL.si basın yayın giderleri, 202.976,23 YTL.si geçen yıldan kalan borç ödemesi, 159.146,78 YTL.si sair giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2006 yılına devreden kasa ve banka mevcudu 68.427,7.-YTL.dir.

Parti'nin il örgütlerinin 2005 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C - Parti Mallarının İncelenmesi

Parti'nin 2005 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede 51.436,75 YTL tutarındaki taşınır malın Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Doğru Yol Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2005 yılı kesinhesabında gösterilen 13.880.747,30 YTL geliri ile 14.535.387,54 YTL giderinin, 780.973,97 YTL borç ve 126.333,73 YTL kasa ve banka devrinin, Hazine'ye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak Parti'nin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 120.788,74 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3.3.2010 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.