ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2005/27 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/50

Karar Günü:16.12.2010

R.G. Tarih-Sayı:31.12.2010-27802

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Büyük Birlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.1.2006 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Büyük Birlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarının gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca Parti'ye bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

3- Gerekli bildirimin yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine,

OYBİRLİĞİYLE' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2004 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Büyük Birlik Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2004 yılı gelirlerinin 1.043.176.472.667 lira, giderlerinin 686.669.814.611 lira, 2005 yılına devreden nakit mevcudunun 356.506.658.056 lira olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 583.999.423.618 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.889.500.000 lirası bağış gelirleri, 7.371.962.367 lirası diğer gelirler ve 572.737.961.251 lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 459.177.049.049 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 103.965.336.714 lirası aidat gelirleri, 4.213.640.000 lirası bayrak, flama, rozet ve yayın satış gelirleri, 335.604.696.469 lirası bağış gelirleri, 6.865.370.000 lirası alınan yardımlar ve 8.528.005.866 lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 251.869.722.429 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 98.271.779.402 lirası genel yönetim giderleri, 109.595.916.800 lirası bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 31.167.066.817 lirası seyahat giderleri, 6.074.184.670 lirası yayın ve eğlence giderleri, 675.774.740 lirası demirbaş eşya giderleri ve 6.085.000.000 lirası teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılına devreden nakit mevcudu 332.129.701.189 liradır.

Genel Merkezin 2004 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2004 yılı için 37.134.950 lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi'nin 2004 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 11.6.2010 tarih ve 95-1508 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 22.6.2010 tarih ve 6186 sayılı yazıyla cevap verilmiştir.

1- Parti adına düzenlenmemiş ve kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına ilişkin belgelerle yapılan ödemelerin gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri söz konusu seyahat harcamalarının parti yetkili organlarında görevli olan kişilerce yapıldığı ve bu harcamaların parti faaliyetleri ile ilgili harcamalar olduğunu belirtmişler ve ilgili kişilerin parti yetkili organlarına seçilmelerine ve yönetimde göreve getirilmelerine ilişkin belgeleri yazı ekinde göndermişlerdir.

Partinin gider yazdığı seyahat belgeleri, aşağıda belirtilen belgeler dışında parti adına düzenlenmiştir.

Parti yetkilileri söz konusu kişilerin parti görevlisi olduğunu belirtmişlerse de, gider belgeleri arasında bu kişilerin belirtilen seyahatleri parti adına ve parti faaliyeti için yaptıklarını gösteren herhangi bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de bununla ilgili herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Parti giderlerinin, parti tüzel kişiliği adına yapılması gerekmektedir. Parti görevlisi olmakla beraber, görevlendirilmeyle ilgili herhangi bir belge olmaksızın kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarının parti adına yapıldığının kabul edilip gider yazılması Yasa'ya uygun değildir.

Parti adına düzenlenmeyen ve kişiler adına düzenlenen belgelerle yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 541.710.000 lira (541,71 YTL.) parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- 20.3.2004 tarih ve 10 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak gider yazılan Uzman Oto Cam Yedek Parça Ticaret Ltd. Şirketine ait 16.3.2004 tarih ve 40205 numaralı fatura bedeli 236.000.000 lira olduğu halde, yevmiye fişinde 2.124.000.000 lira fazlası ile 2.360.000.000 lira olarak gider yazıldığı görülmüştür.

236.000.000 lira tutarındaki fişin 2.360.000.000 lira olarak gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri 236.000.000 lira tutarındaki belgenin 2.360.000.000 lira olarak yazılmasının, muhasebeleştirilme sırasında sehven bir sıfır fazla yazılması sonucu hatalı kayıt yapılmasından kaynaklandığını bildirmişlerdir.

Fazladan gider yazılan 2.124.000.000 liranın (2.124 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

3- 20.5.2004 tarih ve 15 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak gider yazılan 20.5.2004 tarih ve 2354487164392 numaralı 238.000.000 lira bedelli uçak biletiyle ilgili olarak düzenlenen Uygar Tours Turizm Ltd. Şirketine ait 20.5.2004 tarih ve 102765 sayılı faturanın, şirkete ödenmesinde düzenlenen 21.6.2004 tarih ve 2749 numaralı kasa tahsilat makbuzunun da 30.6.2004 tarih ve 19 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazılması sonucu aynı uçak biletinin iki kez gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri giderlerin defter kayıtlarına intikali ve muhasebeleştirilmesi sırasında sehven mükerrer kayıt yapıldığını bildirmişlerdir.

Mükerrer olarak gider yazılan 238.000.000 liranın (238 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

4- 10.5.2004 tarih ve 14 numaralı yevmiye fişinde elektrik fatura bildirimleri kullanılıp kasadan çıkış yapılarak gider yazılan Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. ye ait 13 adet aboneye ait toplam 506.550.000 lira tutarındaki elektrik bedellerinin, 30.5.2004 tarih ve 16 numaralı yevmiye fişinde ödemeye ilişkin elektrik tüketim faturaları kullanılıp kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazılması sonucu aynı elektrik faturalarının iki kez gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri giderlerin defter kayıtlarına intikali ve muhasebeleştirilmesi sırasında sehven mükerrer kayıt yapıldığını bildirmişlerdir.

Mükerrer olarak gider yazılan 506.550.000 liranın (506,55 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 3.410.260.000 lira (3.410,26 YTL.) gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 434.800.092.182 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 360.596.541.609 lirası genel yönetim giderleri, 8.872.600.000 lirası personel giderleri, 3.780.200.000 lirası bayrak, flama, rozet vb. giderleri, 6.112.900.000 lirası seyahat giderleri, 6.767.500.000 lirası yayın ve eğlence giderleri, 47.889.980.573 lirası seçim giderleri ve 780.370.000 lirası teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2005 yılına devreden nakit mevcudu 24.376.956.867 liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Büyük Birlik Partisi'nin 2004 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2004 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı 615.774.740 lira değerinde demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ediniminin olduğu, taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2004 yılında edinilen, değerleri toplamı 615.774.740 lira olan bilgisayar ve malzemelerinden oluşan taşınır malların tamamı Genel Merkez tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Büyük Birlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2004 yılında edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mallarının 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Büyük Birlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 7.5.2010 günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme'nin çalışıp çalışamayacağına ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme'nin çalışmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI'nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- Parti amacına uygun ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 3.410.260.000.- lira (3.410,26 YTL) gider karşılığı Parti mal varlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine, OYBİRLİĞİYLE,

3- Parti'nin 2004 yılı kesinhesabında gösterilen 1.043.176.472.667.- lira (1.043.176,47 YTL.) gelir ve 686.669.814.611.-lira (686.669,81 YTL.) gider ile 356.506.658.056.- lira (356.506,65 YTL.) nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna, OYBİRLİĞİYLE,

16.12.2010 gününde karar verildi.