ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2001/22 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/47

Karar Günü:16.12.2010

R.G. Tarih-Sayı:31.12.2010-27802

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Nurettin TURAN, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Enis TUNGA'nın katılımıyla 17.4.2002 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'1- Parti'nin 80 il örgütünün bağlı ilçeleri de kapsayan kesinhesaplarının onaylı örneklerinin,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 4445 sayılı Yasayla değiştirilen 74. maddesine göre gönderilmesi gereken Parti'nin 2000 yılı hesap döneminde edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirtilen listelerin,

Parti'den istenmesine, karar gereğinin yerine getirilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesinin beşinci fıkrası uyarınca Parti'ye 30 gün süre verilmesine,

3- Gerekli bildirimin yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, oybirliğiyle'

karar verilmiş, söz konusu eksikliklerin Parti tarafından gönderilen belgelerle giderildiği anlaşıldığından,

Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN'in katılımıyla 17.12.2002 gününde yapılan inceleme toplantısında;

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyadaki eksiklikler giderildiğinden işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2000 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Büyük Birlik Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2000 yılı gelirlerinin 334.866.445.269 lira, giderlerinin 326.439.231.892 lira, 2001 yılına devreden nakit mevcudunun 8.427.213.377 lira olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamları toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 113.113.604.757 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 85.210.000.000 lirası bağış gelirleri ve 27.903.604.757 lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konu dışında gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Partiye ait 06 RMZ 64 plakalı Renault marka otomobilin 2.934.000.000. lira bedelle Ankara 43. Noterliğinde 13.4.2000 tarih ve 13411 yevmiye numarası ile kayıtlı satış sözleşmesi ile Hürdoğan Eryol'a satıldığı, satışa ilişkin yevmiye kaydı tutulurken Kasa ve Gelir hesaplarının karşılıklı çalıştırılması gerektiği halde, 20.4.2000 tarih ve 21 numaralı yevmiye fişinde satışın gider yapılmış gibi gösterilerek Gider ve Kasa hesabının çalıştırıldığı ve 2.394.000.000 lira gider yazıldığı görülmüştür.

Söz konusu aracın satış bedeli 2.934.000.000 liranın gelir yazılmaması ve aracın satışıyla ilgili olarak 2.394.000.000 lira gider yazılması nedeni 24.6.2010 tarih ve 111-1679 sayılı yazıyla partiye sorulmuş, parti yetkilileri 19.7.2010 tarih ve 6223 sayılı cevap yazısında söz konusu yanlışlığın sehven yapıldığını bildirmişlerdir.

2820 sayılı Yasa'nın 69. maddesinde, siyasi partilerin gelirlerinin makbuz karşılığında alınacağı, gelir makbuzu ve dipkoçanlarında sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresinin, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının yer alacağı; 60. maddesinde de parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği öngörülmektedir.

Buna göre, araç satışı ile ilgili olarak gelir makbuzu düzenlenmeli ve bu gelir makbuzunun gelir ve giderlerin kaydedildiği deftere kaydedilerek parti hesabına dahil edilmesi gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinde; 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.' ve 76. maddesinde de; 'Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad kaydedilir.' hükümleri yer almaktadır.

Bu itibarla; partiye ait otomobilin satış bedelinin gelir makbuzu düzenlenerek parti hesabına gelir kaydedilmemesi sonucu 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 60. ve 69. maddesine aykırı işlem yapılması nedeniyle 2.934.000.000 lira (2.934 YTL.) tutarındaki gelir karşılığı parti malvarlığının aynı yasanın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 221.752.840.512 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 74.342.223.550 lirası aidat gelirleri, 135.767.413.564 lirası bağış gelirleri, 400.000.000 lirası mal varlığı gelirleri, 5.930.740.000 lirası bayrak, flama, rozet, yayın satış ve eğlence faaliyet gelirleri, 2.484.650.000 lirası alınan yardımlar ve 2.827.813.398 lirası geçen yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 109.745.644.693 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 2.267.947.250 lirası personel giderleri, 64.166.167.870 lirası büro genel giderleri, 7.520.400.710 lirası seyahat giderleri, 8.525.202.938 lirası bayrak, flama, rozet, yayın ve eğlence giderleri, 2.000.000.000 lirası seçim giderleri, 25.115.925.925 lirası diğer giderler ve 150.000.000 lirası teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2001 yılına devreden nakit mevcudu 3.367.960.064 liradır.

Genel Merkezin 2000 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2000 yılı için 7.605.000 lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi'nin 2000 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 24.6.2010 tarih ve 111-1679 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 19.7.2010 tarih ve 6223 sayılı yazıyla cevap verilmiştir.

1- Partiye ait 06 RMZ 64 plakalı Renault marka otomobilin 2.934.000.000. lira bedelle Ankara 43. Noterliğinde 13.4.2000 tarih ve 13411 yevmiye numarası ile kayıtlı satış sözleşmesi ile Hürdoğan Eryol'a satıldığı, satışa ilişkin yevmiye kaydı tutulurken Kasa ve Gelir hesabının karşılıklı çalıştırılması gerektiği halde, 20.4.2000 tarih ve 21 numaralı yevmiye fişinde satışın gider yapılmış gibi gösterilerek Gider ve Kasa hesabının çalıştırıldığı ve 2.394.000.000 lira gider yazıldığı görülmüştür.

Söz konusu aracın satış bedeli 2.934.000.000 liranın gelir yazılmaması ve aracın satışıyla ilgili olarak 2.394.000.000 lira gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri söz konusu yanlışlığın sehven yapıldığını bildirmişlerdir.

Herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın gider olarak kaydedilen 2.394.000.000 liranın (2.394 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 246.758.992 lira tutarındaki vergi, telefon kullanım bedeli gecikme zammı ile trafik cezalarının gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri bu ödemelerin parti faaliyetleri ile ilgili giderler olduğunu ve bunlara ilişkin gecikme zammı ve trafik cezalarının da parti faaliyet giderleri olması nedeniyle gider yazıldığını bildirmişlerdir.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 246.758.992 lira (246,75 YTL.) tutarındaki vergi, telefon kullanım bedeli gecikme zammı ile trafik cezaları parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

3- 20.9.2000 tarih ve 51 numaralı yevmiye fişinde, parti adına olan 11 abone numarasıyla kullanılan toplam 157.480.000 lira tutarındaki elektrik bedellerinin, hem elektrik fatura bildirimleri hem de ödemeye ilişkin elektrik tüketim faturaları kullanılarak kasadan çıkış yapılmak suretiyle iki kez gider yazıldığı görülmüştür. Aynı elektrik faturalarının mükerrer olarak gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri elektrik faturasının hem aslının hem de ihbarnamesinin ayrı ayrı gider yazılmasının sehven yapıldığını bildirmişlerdir.

Mükerrer olarak gider yazılan 157.480.000 liranın (157,48 YTL.) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 2.798.238.992 lira (2.798,23 YTL.) gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 216.693.587.199 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 10.258.565.000 lirası personel giderleri, 161.911.830.799 lirası büro genel giderleri, 4.884.010.000 lirası seyahat giderleri, 9.942.400.500 lirası bayrak, flama, rozet, yayın ve eğlence giderleri, 1.045.902.450 lirası seçim giderleri, 1.491.330.000 lirası demirbaş eşya giderleri, 24.824.898.450 lirası diğer giderler ve 2.334.650.000 lirası teşkilatlara yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2001 yılına devreden nakit mevcudu 5.059.253.313 liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2000 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 1.101.830.000 lira değerinde demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ediniminin olduğu, taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2000 yılında edinilen, değerleri toplamı 1.101.830.000 lira olan telefon santrali, masa, koltuk, sandalye vb. büro malzemelerinden oluşan taşınır malların tamamı il örgütleri tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2000 yılında edindiği değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mallarının 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Büyük Birlik Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 7.5.2010 günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme'nin çalışıp çalışamayacağına ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme'nin çalışmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI'nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 60. ve 69. maddelerine uygun bulunmayan 2.934.000.000.- lira (2.934.- YTL) gelir ile Parti amacına uygun ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 2.798.238.992.- lira (2.798,23 YTL) gider karşılığı olmak üzere, toplam 5.732.238.992.- lira (5.732,23 YTL) Parti mal varlığının aynı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine, OYBİRLİĞİYLE,

3- Parti'nin 2000 yılı kesinhesabında gösterilen 334.866.445.269 lira (334.866,44 YTL.) gelir ve 326.439.231.892 lira (326.439,23 YTL) gider ile 8.427.213.377 lira (8.427,21 YTL) nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna, OYBİRLİĞİYLE,

16.12.2010 gününde karar verildi.